باورمندی به آموزه های انسان ساز کلام الله مجید آنگاه که برآمده از تفکر و تحقیق و تدقیق باشد و در تلفیق با دانش روز، به مثابه نسخه شفابخش آلام فکری و روحی و پاسخ هزاران سؤال بی جواب و سردرگمی و ابهامات انسان معاصر به کار گرفته شود، خدمتی ارزشمند به نوع بشر و مشارکتی کارساز در پیشبرد چرخه دانش بشری به شمار می­ رود.

اولین همایش ملی «قرآن باوری، انسان معاصر و دانش روز»، فرصتی را فراروی جمعی از اندیشوران و پژوهشگران داخل و خارج از کشور قرار داد تا محصول فکر و تراوش قلم خود را در این راستا عرضه نمایند و با ایده ­های نو و یافته­ های ارزنده، نقش مؤثری در پویایی محافل علمی پژوهشی بویژه در مراکز دانشگاهی ایفا نمایند.

مجموعه حاضر شامل ۶ جلد مقالات فارسی و عربی و ۱ جلد چکیده­ های همایش، بخشی از این سعی مشکور را به نمایش می­ گذارد. اگر چه حساسیت بجای داوران ارجمند در پالایش مقالات و کنار نهادن حجم قابل توجهی از مقاله­ های غیر مرتبط یا ناسازگار با شیوه­ نامه نگارش مقاله از یک سو و وقفه ناخواسته در روند اجرایی از سوی دیگر بر تعداد مقالات منتخب، اثر گذاشت، اما جای خوشوقتی است که ماحصل گزینش نهایی، مجموعه ­ای از مقالات حاوی سخن­ های نو با رویکردی محققانه است که اینک به ۲ صورت الکترونیکی و چاپی به نویسندگان محترم و سایر علاقمندان تقدیم می­ گردد.

با اغتنام فرصت، ضمن ارج نهادن به مشارکت عالمانه نویسندگان مقالات و چکیده ­ها، مراتب سپاس خود را از دست­ اندرکاران ارجمند به ویژه دبیر علمی همایش جناب آقای دکتر سید محمدرضی مصطفوی­ نیا، دبیر کمیته داوران جناب آقای دکتر حسن مقیاسی، دبیر کمیته اجرایی جناب آقای دکتر احمد محمدی­ نژاد پاشاکی و اعضای فرهیخته کمیته­ های علمی، داوری و اجرایی همایش ابراز می ­دارم و برای آنان آرزوی توفیق روزافزون دارم و به استمرار همراهی آنان در گام­ های بعدی امیدوارم.

از خدای قادر متعال خواهانم ثمره مبارک این قدم­ها و قلم­ها را به فضل عمیم خود پذیرا باشد و آن را ذخیره «یوم لاینفع مالٌ ولا بنون» قرار دهد؛ گام­هایمان را در نهج قویم و صراط مستقیم خویش استوار سازد و از خوان گسترده شفاعت صاحب قرآن بهره مندمان فرماید. انّه سمیعٌ مجیب.

لازم به ذکر است که مجموعه آثار همایش در کتابخانه ملی فیپانویسی شده و تمام مجموعه مقالات در پایگاه ISC نمایه می گردد و همچنین مقالات برگزیده در مجله تخصصی آموزش زبان، ادبیات و زبان شناسی، به چاپ می رسد. در خصوص دریافت آثار همایش خاطر نشان می شود از آنرو که مسئولیت موسسه در تفاهم صورت گرفته با دانشکده تنها در بخش داوری و اریابی و آماده سازی آثار بوده، و این مهم را، ظرف مدت چند ماه با موفقیت به انجام رسانیده، در  این خصوص (دریافت آثار) با شماره های دانشکده اصول الدین قم، و آقای دکتر شهیدی، تماس صورت گیرد. در ذیل چکیده های مجموعه آثار برگزیده همایش ارائه می شود:

کد پذیرش: ۱۷۴/ ۹۷ /ق

روابط پسندیده اجتماعی در قرآن و نهج البلاغه

 معصومه آتش فراز

دانشجوی ارشد دانشکده اصول الدین قم

چکیده

انسان موجودی است که در تعامل با جامعه و روابط و مناسبات اجتماعی رشد می‌کند و به همان نسبت که از نظر آثار وجودی خویش بر اجتماع می‌گذارد این آثار و خواص وجودی با تشکیل هویتی مستقل، یک موجودیت اجتماعی را پدید می‌آورد که به نحو مقتضی فرد را تحت تأثیر و تربیت خویش قرار می‌دهد. روابط پسندیده اجتماعی در قرآن یکی از بحث‌های اصلی مورد توجه همه ادیان بوده است. بسیاری از آیات قرآن کریم مشتمل بر مضامینی اخلاقی بوده که اگرچه بر اساس مصالح و مفاسد مقدّر وضع شده، ولیکن از آنجا که گزاره‌ها و مفاهیمی متعدد و متنوع را در خصوص رفتار انسانی و علائق و خواسته‌های او بیان می‌کند، لذا باعث شده برخی در کتب و تفاسیر اخلاقی خود، مهارت‌هایی که موجب موفقیت انسان در برقراری ارتباط با دیگران قرار گیرد، با هدف یافتن راه‌هایی برای بهبود روابط با افراد مختلف جامعه، مورد توجه قرار دهند. تحقیق حاضر به بررسی روش‌های پسندیده اجتماعی در قرآن ونهج البلاغه می‌پردازد در این راستا نتیجه‌های پژوهش حاضر با استناد از سخنان علی(ع) به‌صورت؛ الگویی، موعظه و نصیحت، عبرت‌آموزی، نظارت و مراقبت و تشویق و تنبیه ذکر کرده و نیز با توجه آیات قرآنی می‌باشد و درنهایت نیز، الگویی را ارائه نموده که قرآن، آیین چگونه زیستن و به عبارت بهتر، آیین خوب زیستن را در همه فراروی چشمان مخاطبانش قرار می‌دهد.

واژگان کلیدی: جامعه، قرآن، نهج البلاغه، الگوی رفتاری، سبک زندگی.

کد پذیرش: ۱۷۵/ ۹۷ /ق

بررسی هنجارها و ناهنجاری‌های اجتماعی از منظر قرآن

معصومه آتش فراز

دانشجوی ارشد دانشکده اصول الدین قم

چکیده

در هر جامعه‌ای رفتار انسان مبتنی ‌بر هنجارهاست. در حقیقت هنجارها در تنظیم روابط اجتماعی تاثیر به‌سزایی دارند و عدم رعایت آن‌ها توسط افراد ناهنجار حالتی مخرب دارد چرا که نظم اجتماعی را به مخاطره می‌اندازند. بنابراین می‌توان گفت هنجارها و ناهنجاری ها که از مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی به‌ویژه جامعه‌شناسی انحرافات هستند در تنظیم زندگی اجتماعی و ایجاد نظم اجتماعی یا اختلال در آن تاثیر به‌سزایی دارند. با تفکر در آیات قرآن این امر روشن است که قرآن، آیین چگونه زندگی و به عبارت بهتر، آیین خوب زیستن را در همه سوره ها فراروی چشمان مخاطبانش قرار می‌دهد. گاه به شکل تجویزی به لزوم عمل به رفتارها و هنجارهای سازنده و مثبت امر می‌کند و گاه به صورت تحذیری، انسان ها را از پرداختن به کنش ها و هنجارهای نکوهیده و ناروا بازمی دارد. قرآن با آوردن هنجارها، راه رسیدن به مدلول مورد نظرش را پیش چشم انسان ها ترسیم می‌کند. و از سوی دیگر، نشانه های جوامع پست و ناهنجار و انسان های گمراه را در فراخنای تاریخ آشکار می‌کند و سرنوشت تلخ و اندوه بار آنان را به علت مبادرت به انجام کنش ها و رفتارهای ناپسند، به روش های مختلف اعم از ایجاز، کنایه، استعاره و دیگر آرایه های ادبی، در جای جای سوره ها به تصویر می‌کشد.

واژگان کلیدی: هنجارها، ناهنجاری‌ها، جامعه، قرآن.

کد پذیرش: ۱۴۰/ ۹۷ /ق

چرایی وجود سوگند در آیات وحی

علی محمدآقائی

دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه قرآن و حدیث

محمدعلی مهدوی راد

استاد دانشگاه تهران و دانشگاه قرآن و حدیث

چکیده

یکی از موضوعات پر گفت و گوی قرآنی، مسئله‌ی سوگندهای قرآن است و موضوع مهم‌تری که پیش از ورود به تفسیر قسم های قرآنی باید به آن پرداخت و کمتر مورد توجه قرار گرفته است، چرایی وجود سوگند در آیات وحی است. علمای علوم قرآنی دلایل مختلفی را برای وجود سوگند در قرآن بیان کرده‌اند که بیشتر توجیهاتی غیر مستند‌اند تا دلایلی متقن. به رأی نگارنده علت اصلی وجود سوگند در آیات قرآن، نزول قرآن به زبان معیار آن عصر است. به عبارت بهتر، قرآن به زبان و لهجه‌ی معیار و رسمی عصر نزول نازل شده است و چون در این زبان معیار، سوگند جایگاهی پر اهمیت و پر کاربرد داشته است، خداوند نیز در کتابش از آن بهره جسته است. این موضوع، نکته‌ای بسیار مهم در تفسیر سوگند های قرآن به حساب می‌آید. پیش نیاز تفسیر سوگندهای قرآنی، ورود به مبحث چرایی این سوگندها است.

واژگان کلیدی: سوگندهای قرآن، سوگندهای جاهلی، زبان معیار.

کد پذیرش: ۱۵۷/ ۹۷ /ق

بررسی رابطه بین انسان و جهان هستی؛ با تکیه بر آیات قرآنی

مطهره سادات احمدی

دانشجوی کارشناسی دانشکده اصول الدین قم

چکیده

شناخت انسان بدون شناخت جهان هستی میّسر نمی‌باشد. به عبارت دیگر درک مقام انسان بدون شناخت هستی کار غیر ممکن است. تمام مکاتب انسانی از شناخت انسان عاجز هستند و تاکنون نتوانسته‌اند انسان را به سر منزل مقصود رهنمون سازند. تنها مکتبی که توانسته است برای هدایت انسان گام بردارد مکتبی است که با منبع وحی در تماس باشد، و آن مکتب، مکتب اسلام است.آموزه های دینی که برآمده از قرآن کریم می‌باشد برای به کمال رساندن انسان از زبان مبارک پیامبر(ص) در قالب قرآن نازل شده است. بنابراین جایگاه انسان و مقام و ارتباط آن با جهان هستی از منظر آیات قرآن می‌تواند راه را برای به کمال رساندن انسان مهیّا سازد. در این راستا نگارنده با روش استقرایی و با تکیه بر رویکرد توصیفی-تحلیلی، آیات مربوطه را بررسی می‌نماید و به اثبات می‌رساند که بین شناخت مقام انسان و شناخت جهان هستی رابطه‌ی مستقیمی وجود دارد.

واژگان کلیدی: قرآن، انسان، جهان هستی.

کد پذیرش: ۱۵۵/ ۹۷ /ق

 جایگاه آئین همسایگی در تحقق جامعه اسلامی؛             

با رویکرد قرآنی

زینب احمدیان

دانش آموخته رشته فقه و حقوق دانشگاه اصول دین

چکیده

تحقق جامعه قرآنی بر اساس اندیشه های اسلامی در گرو دستیابی به مبانی امت سازی دینی است. از آنجایی که امت سازی یکی از مهمترین رویکردهای اجتماعی دین مبین اسلام و کلام الهی است، توجه به بینش­ها و رفتارهای فردی در جامعه اسلامی اهمیت می­یابد. در این راستا در مقاله حاضر آیین همسایگی به عنوان یکی از مهمترین ابعاد اجتماعی مورد توجه و مداقه قرار می­گرد. همان­طور که در آموزه­های اسلامی مسیر عبودیت و بندگی از رعایت اصول و آداب اجتماعی می­گذرد لذا سعادت و شقاوت انسان در گرو رعایت حقوق همسایگان می­باشد. مقاله حاضر قصد پاسخ گویی به این سوال اساسی را دارد که قرآن کریم چه ارزشی به جایگاه همسایگان در تحقق جامعه اسلامی قائل است؟ جهت دستیابی به اهداف مد نظر و پاسخگویی به سوالات مطروحه از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بهره گرفته شده است، در همین راستا گردآوری اطلاعات با مراجعه مستقیم به آیات الهی صورت گرفته و جهت تحلیل ابعاد موضوع، به تفاسیر آیات از منابع دینی مختلف مراجعه شده است. یافته های تحقیق نشان دهنده این موضوع است که آسیب های ناشی از تضعیف روابط همسایگی در نتیجه کم توجهی به رویکرد قرآنی و نگاه اسلامی به روابط و حقوق همسایگی است. لذا جهت تحکیم روابط عاطفی و اخلاقی بین همسایگان، دو مهارت خودافشایی و خود اعترافی پیشنهاد داده شده است.

واژگان کلیدی: قرآن، آئین همسایگی، جامعه اسلامی، مهارت خودافشایی، مهارت خود اعترافی.

کد پذیرش: ۱۵۴/ ۹۷ /ق

تحلیل چالش‌های اجتماعی در فضای مجازی و ارائه راهکارهایی از منظر قرآن‌کریم

زینب احمدیان

دانش‌آموخته رشته فقه‌ و حقوق اسلامی، دانشکده اصول‌الدین قم

زهرا حقگو

دانشجوی کارشناسی رشته فقه و حقوق اسلامی، دانشکده اصول‌الدین‌ قم

چکیده

قرآن به عنوان آخرین منبع وحیانی و جامع‌ترین کتاب آسمانی، از جایگاه و ظرفیت‌های بالایی در زمینه‌ بیان و بررسی چالش‌ها و آسیب‌های جوامع در طول ادوار مختلف تاریخی برخوردار است، به گونه‌ای که از آن می‌توان به عنوان منبعی غنی در جهت شناسایی چالش‌ها در حوزه اجتماعی بهره‌مند شد. بدین منظور از جهت ضرورت به بررسی موضوعاتی در باب چالش‌های اجتماعی در فضای مجازی در عصر کنونی از منظر قرآن‌کریم، که دارای نقشی اساسی در مدیریت امور جامعه از گذشته تا به امروز بوده و ارائه راهکارهایی در جهت رفع این چالش‌ها پرداخته است. مقاله پیش رو با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است و در گردآوری مطالب آن از منابعی که به استناد آیات به بررسی چالش‌های اجتماعی وارد در فضای اجتماعی پرداخته، استفاده شده است. یافته‌های پیش‌ رو نشان‌دهنده آن است که می‌توان در ضمن مضامین وارد در آیات قرآن در باب آسیب‌های اجتماعی در قالب بیان قصص و سرنوشت اقوام در ادوار تاریخی مختلف، به ارائه راهکارهایی در جهت رفع آن آسیب‌ها در قالب چالش‌های موجود در فضای مجازی با استناد به قرآن‌کریم پرداخت.

واژگان کلیدی: قرآن، چالش‌های اجتماعی، فضای مجازی، راهکارها.

کد پذیرش: ۱۳۶/ ۹۷ /ق

بینامتنیت قرآنی در اشعار جریر

فاطمه اکبری

دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه گرمسار

چکیده

بینامتنیت (intertextuality) از جمله گرایش های نقد جدید می باشد که به ارتباط و تعامل بین متون می پردازد؛ بر اساس این نظریه، هیچ متنی خودبسنده نیست و آثار ادبی در تعامل با یکدیگر می باشند. متون دینی از جمله منابعی است که ادیبان مسلمان از آن بهره ی بسیار برده اند. قرآن کریم شاخص ترین و مهم ترین این متون می باشد که جنبه های ادبی و بلاغی آن در کنار مفاهیم و آموزه های اخلاقی آن موجب شده است تا جایگاه ویژه ای در میان ادیبان مسلمان بیابد. آنان همواره با سرچشمه ی زلال قرآن و مفاهیم والای آن مأنوس بوده‌اند و مضامین قرآنی را به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در آثار خود بازتاب داده اند؛ در نتیجه با چنین نگاهی به آیات قرآنی می توان چگونگی ارتباط متن قرآن را با متون دیگر را از نظرگاه بینامتنیت بررسی نمود. از جمله ی این متون، متعلق به جریر شاعر دوره خلفای بنی امیه بوده که در واقع شاعر، زبان شعریش را با قرآن و أحادیث می‌آراید. از اینرو در این مقاله به تشابهات و اقتباسات اشعار این شاعر با قرآن پرداخته می‌شود. شکل بینامتنی اشعارجریر با قرآن و أحادیث، از نوع بینامتنی مستقیم یا آشکار و روابط میان آن بیش تر از نوع نفی جزئی (اجترار) و گاه نفی متوازی (امتصاص) می باشد.

واژگان کلیدی: بینامتنیت، قرآن، اشعار جریر.

کد پذیرش: ۱۳۳/ ۹۷ /ق

بررسی مشکلات ساختاری در جمله وصفیه و صله؛مطالعه موردی ترجمۀ سورۀ اعراف خرمشاهی

محمدرضا اسلامی

استادیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

خدیجه زارعی

دانشجوی کارشناسی ارشد مترجمی زبان عربی(نویسنده مسئول)

چکیده

در ترجمه هر متنی لازم است میان انواع گوناگون جمله تعادل برقرارگردد این تعادل در ترجمه قرآن همانطور که بلاغت و فصاحت کلام وحی ایجاب می­کند امری ضروری است. در ترجمه باید به ساختار نحوی توجّه نمود و لازمۀ چنین ترجمه‌ای دقّت در ساختارهای زبان مبدا و مقصد است تا تعادل ساختاری ایده آل در ترجمه برقرار شود. از جمله این ساختار های نحوی جمله­های صله و وصفیه است که نویسندگان جستار حاضر با روش تحلیلی و توصیفی با هدف بررسی ترجمۀ استاد خرمشاهی از لحاظ ترجمۀ جمله­ها صله و موصول به بررسی این ترجمه به پرداخته­اند و نتایج حاکی از آن است که مرحوم خرمشاهی بیشتر به ترجمه جملات صله و موصول به صورت محتوایی توجه داشته و به ترجمه جملات صله و موصول از لحاظ ساختاری نپرداخته‌اند.

واژگان کلیدی: تعادل ساختاری، خرمشاهی، جمله­ وصفیه، جمله صله.

کد پذیرش: ۱۶۴/ ۹۷ /ق

ترجمه عبارت­های حصری قرآن کریم در بوته نقد؛ با محوریت ترجمه سوره بقره

عباس اقبالی

دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان (نویسنده مسئول)

سید علیرضا تقوی

کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی

چکیده

ارتباط گسترده و نیاز وافر مسلمانان فارسی­زبان به قرآن کریم؛ این کتاب آسمانی و رهگشای حیات بشریت، نقش ترجمه را بیش از پیش پررنگ نموده و در پس آن، نقد و بررسی ترجمه آن نیز از جایگاهی به مراتب مهم برخوردار گشته است. در همین راستا مقاله پیش­رو؛ سعی بر کنکاش و نقد موردی ترجمه عبارت­های حصری سوره بقره، در ترجمه مترجمان: امامی، بهرام پور و مشکینی، برپایه دو اسلوب پرکاربرد حصر در زبان عربی(تقدیم و تأخیر و نفی و استثناء) دارد. این پژوهش استقرایی ­ـ توصیفی است و همچنین با بهره گیری از تفاسیر معتبر و ادبی همچون: «کشاف» زمخشری و «مجمع­البیان» طبرسی، به واکاوی معنایی بخش حصری آیه مورد نظر پرداخته و سپس ترجمه آن را مورد بررسی قرار داده و سپس ترجمه پیشنهادی را ارائه می‌دهد. ازجمله دستاوردهای جستارحاضر، نقصان در ژرف ساخت ترجمه­های مورد بررسی و تغییرمضمون آیات حصری از نوع تقدیم و تأخیر بوده که علت این امر، عدم اهتمام مترجمین در آشکارسازی حصر از زبان مبدأ و انتقال آن به زبان مقصد است؛ و دیگرآنکه روساخت ترجمه­ آیات حصری از نوع نفی و استثناء، دچار خلل بوده و با نقصان درتطابق­ ساختاری دو زبان مبدأ و مقصد همراه گشته که این مسأله حاصل کاربست ترجمه حرفی از سوی مترجمان است.

واژگان کلیدی: قرآن­کریم، عبارت­های حصری، ترجمه، نقد.

کد پذیرش: ۱۲۹/ ۹۷ /ق

اعجاز علمی قرآن و بررسی آیات قرآنی مرتبط با علم نجوم

الهام بادی

دانشجوی ارشد مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد واحد قم

چکیده

قرآن کریم آخرین سروش آسمانی که بر پیامبرخاتم حضرت محمد (ص) نازل شد، نه تنها یک کتاب، بلکه معجزه‌ای است که نشانه صدق و راستی سالت پیامبر(ص) می‌باشد. بیش از ۱۵۰ آیه قرآن پیرامون کیهان شناسی و ترغیب انسانها به تفکر، تعقل و تدبّر در آفرینش آسمانها و زمین است. در بسیاری از آیات از پدیده‌های نجومی نام برده شده و در برخی موارد به بحث پیرامون آن پرداخته است که این مطالب مقدمه خداشناسی و رهنمودی در کشف قوانین و رموز اشیاء و شگفتی های عالم هستی است. قرآن مسائلی از طبیعت را مطرح می‌کند که در نوع خود هنوز ناشناخته است و همواره در بیان اسرار آفرینش از همگان پیشتاز است و روز به روز با پیشرفت علوم این اسرار کشف می‌شود و زمانی که توسط دانشمندان مطرح می‌شوند تازه آشکار می‌گردد. در این مقاله با روش تحلیلی- توصیفی،آیاتی که بیانگر اعجاز علمی در علم نجوم است مورد بررسی قرار داده شده است.

واژگان کلیدی: قرآن، اعجاز علمی، علم نجوم، کیهان شناسی.

کد پذیرش: ۱۳۰/ ۹۷ /ق

مبانی قرآنی مدیریت اسلامی

الهام بادی

دانشجوی ارشد مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد واحد قم

چکیده

از ویژگی های دنیای امروز، افزایش روز افزون نیازهای بشر است؛ در این راستا لزوم بهره گیری از امکانات و استعدادها به منظور رسیدن به مطلوب و همچنین ضرورت کاربست اولویت بندی های رفتاری، نیاز به استفاده از دانش مدیریت و به عبارت بهتر مدیریت اسلامی را بیش از پیش ملموس ساخته است. مدیریت اسلامی به عنوان دانشی رفتاری، زمینه رشد و تعالی انسان ها به سوی خداوند را مطابق با چشم انداز قرآنی و سیره پیامبر (ص) و ائمه اطهار(ع) برای رسیدن به اهداف عالیه یک نظام بشری در ابعاد مختلف فراهم می‌نماید.پژوهش حاضر درصدد شناخت اعتقادات و کارکردهای اسلامی اعتقاد در انسانها و همچنین تاثیر آن در مدیریت می‌باشد؛ نتایج حاکی از آن است که یکی از نیازهای برآورده نشده، در بحث مدیریت معاصر دنیای صنعتی، پرداختن به ارزشهای انسانی است چرا که اگر اعضای یک سازمان از ارزشهای اخلاقی بهره مند باشند تاثیر مثبتی در بازده کاری دارد؛ و از طرفی بدون درونی شدن ارزشهای مذکور، پایبندی مدیران و التزام آنها کاهش یافته و همواره بایستی اهرمی نظارتی بر او و عملکرد مناسب وی، در نظر گرفته شود.

واژگان کلیدی: قرآن، مدیریت اسلامی، ارزشهای انسانی، سعادت بشری

کد پذیرش: ۱۵۰/ ۹۷ /ق

نقش و تاثیر قرآن کریم در زندگی

مهرداد برون

چکیده

قرآن مجید به عنوان کتاب آسمانی و معجزه جاوید پیامبر اسلام (ص)، کتاب هدایت بشر به سر منزل مقصود است. در این مقاله به طور خلاصه به رهنمودهای قرآن برای زندگی بهتر بشر اشاره شده است و نقش انکار ناپذیری آن در زندگی فردی و اجتماعی بشر مورد بررسی قرار گرفته است. قرآن مجید متضمن کلیات برنامه های زندگی بشر است که با بهره گیری مناسب از آن و برنامه های رفتاری آن در زندگی، محیطی سرشار از آرامش و صمیمیت برای جامعه بشری پدید خواهد آمد و به عبارتی بهتر، مقدمات سعادت دنیوی و در ادامه سعادت اخروی، فراهم خواهد شد.

واژگان کلیدی: قرآن، زندگی، سعادت، انسان، جامعه

کد پذیرش: ۱۷۰/ ۹۷ /ق

حقوق اساسی در جزءهای ۲۱ و ۲۲ قرآن کریم

روح ا… بهادری جهرمی

دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی

گرایش قرآن و منابع اسلامی دانشگاه معارف اسلامی

چکیده

حقوق اساسی شاخه‌ای از حقوق عمومی داخلی است که در آن موضوعاتی از قبیل شکل دولت و قوای سازنده آن، نحوه تشکیل حکومت و حاکمیت و نقش مردم در آن، ارتباط بین قوا، حقوق و آزادی های اساسی مردم و… مورد بررسی قرار می‌گیرد. در حکومت اسلامی، تمامی قوانین، حقوق، راهکارهای حل مشکلات و… باید بر اساس اسلام تنظیم شود. منبع اساسی برای فهم اسلام، قرآن و روایات است. در این تحقیق جزء های ۲۱ و ۲۲ قرآن کریم که شامل آیات مهمی درباره حقوق اساسی است، مورد دقت قرار گرفته و آیات مربوط به حقوق اساسی در آن ها بررسی و مطالعه شده اند. در این دو جزء، آیاتی در مورد وظایف حکومت اسلامی، نحوه ارتباط مسلمانان با کفار، اصول مذاکره با کفار، نحوه برخورد با برهم زنندگان حقوق اساسی مردم و… پرداخته شده است.

واژگان کلیدی: قرآن، جزء ۲۱ و ۲۲، حقوق اساسی، حکومت اسلامی

کد پذیرش: ۱۷۲/ ۹۷ /ق

آسیب شناسی حضور زنان در اجتماع از منظر قرآن کریم

سید مهدی بهشتی

دانش آموخته و مدرس حوزه علمیه قم، دانشجوی دکتری تاریخ تشیع

فاطمه کریمیان

دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث

چکیده

بر خلاف برخی مکاتب که نقش زن را تنها محدود به محیط خانه نموده اند، اسلام علاوه بر نقش های فردی و همسرداری و فرزندپروری، نسبت به حضور زن در اجتماع مانعی قائل نشده است و از صدر اسلام زنان در نقش های مختلف اجتماعی همچون مردان با حفظ کرامت آنان، شرکت داشته اند، اما در این میان این حضور با آسیب هایی مواجه است. قرآن کریم به عنوان کتاب هدایت برای همه انسانها، از حضور زنان در اجتماع به انحاء مختلف یاد کرده و در مواردی به بیان آسیب های حضور زنان در اجتماع نیز پرداخته است؛ همچنین در قالب داستان هایی از انبیاء یا تاریخ صدر اسلام مواردی را در مورد آسیب های حضور اجتماعی زنان ذکر فرموده است که در این نوشتار به مواردی از آن اشاره می‌گردد. که نتایج حاکی از آن است که اینگونه آسیب ها به شکلهای مختلف آسیب های فردی، اجتماعی، خانوادگی و اقتصادی بروز می‌کند.

واژگان کلیدی: آسیب شناسی، اشتغال زن، حضور زن در جامعه، قرآن

کد پذیرش: ۱۷۱/ ۹۷ /ق

نگاهی به آثار اجتماعی علم و آگاهی از منظر قرآن کریم

مجتبی بیگلری

 استادیار علوم قرآنی و کلام دانشگاه رازی کرمانشاه (نویسنده مسئول)

فیروزه شفیعی مهر

کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث، عضو مؤسسه پژوهشی- فرهنگی مصباح اندیشه

چکیده

از آنجا که خداوند متعال کار عبث انجام نمی­دهد، پس هر نعمتی که به انسان ارزانی داشته قطعاً دربرگیرنده­ی آثاری گرانقدر است که در قرآن کریم به برخی از این نعمت­های الهی اشاراتی شده است. یکی از این نعمت­های گرانسنگ، علم و آگاهی است که خداوند علیم آن ­را هم­چون نوری بر قلب بندگانش می­تاباند. این مقاله با عنوان «نگاهی به آثار اجتماعی علم و آگاهی از منظر قرآن کریم» و با هدف آشنایی با جایگاه ارزشمند علم و آگاهی، آثار و ثمرات آن و پی بردن به علل تأکیدات فراوان اسلام بر آن، با روش تحلیلی- توصیفی در پی یافتن پاسخی مناسب به این سوال است که در قرآن کریم چه آثار اجتماعی­ای برای علم و آگاهی بیان شده است. این آثار از ابعاد مختلفی قابل بررسی است که در این مقاله به بعد اجتماعی­ آن پرداخته شده است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که علم عامل هر مقام و منصب الهی و سبب آگاهی از فلسفه­ی تحریم­های الهی است؛ آگاهی از قوانین الهی و عدم تعدی از آن، حمایت از مستضعفین و یاری مردم در حوادث و مصائب برخی دیگر از مهمترین آثار اجتماعی علم است.

واژگان کلیدی: فواید علم، قرآن، علم و آگاهی، جامعه

کد پذیرش: ۱۴۲/ ۹۷ /ق

نقد ترجمه های قرآن؛ مطالعه موردی ترجمه‌های حداد عادل، خرمشاهی و مکارم شیرازی

محمد حسن تقیّه

استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه پیام نور، ایران

چکیده

ترجمه متون مقدس و دینی ـ به ویژه قرآن کریم ـ به ۳ رکن تخصص زبانی، حرفه بودن ترجمه و موضوع نیاز دارد. بی گمان نداشتن زبان و نثر معیار، سفارشی بودن بیشتر ترجمه ها، استفاده نکردن بیشتر مترجمان قرآن از فرهنگ لغات یک و یا دو زبانه، امانت دار لفظ بودن تا معنایی بودن، و گنگ و نامفهوم بودن از جمله مشکلات ترجمه های قرآن مجید است. البته خود قرآن کریم هیچ گونه «ابهام»ی ندارد. آنچه ابهام دارد برداشت نادرست مترجم و مخاطب از آیه های مبارک قرآن است. بنا بر این هرگز در زبان مبدأ قرآن تحریف صورت نگرفته است ولی به نظر می‌رسد مترجمان زبان مقصد آن را تحریف معنایی کرده‌اند. وحیانی بودن، ارتباط مستقیم با عقیده دین مداران و کهن بودن متون مذکور موجب فرق داشتن متون دینی با متون دیگر شده است. پژوهشگر در پژوهش حاضر به بررسی و نقد ترجمه آیه هایی از قرآن کریم را از سه مترجم «حداد عادل، خرمشاهی و مکارم شیرازی» پرداخته و در ادامه ترجمۀ پیشنهادی و نکات مربوط به هر یک را در پایان ترجمه ها آورده است.

واژگان کلیدی: قرآن کریم، نقد ترجمه، حداد عادل، خرمشاهی، مکارم شیرازی.

کد پذیرش: ۱۸۲/ ۹۷ /ق

بررسی اشعار اجتماعی نازک الملائکه با رویکرد قرآنی

مصطفی جاوید مهر

کارشناسی زبان وادبیات عربی دانشگاه قم

چکیده

رویکرد قرآنی در مضامین شعری که به عنوان یک شاخص و محور در اشعار، نقش مهمی ایفا می‌کند، بعضا بصورت فطری بوده زیرا زمانی که مفاهیم و سروده های شاعرانی همچون پروین اعتصامی، نازک الملائکه، نیمایوشیج و… مورد بررسی قرار می‌گیرد، نتیجه‌ی واکاوی ها نشان از فطری بودن این مفاهیم دارد زیرا شاعران مذکور، مضامینی را در اشعارشان به کار برده‌اند که در تطبیق با برخی آیات این کتاب آسمانی، معنا و مفهومی مشابه و نزدیک پدیدار می‌گردد و اشتراکاتی که با به کارگیری این مضامین در شعر و قرآن یافت می‌شود، بدلیل پرمغز بودن آیات و روان بودن اشعار می‌تواند تاثیر چشمگیری در فرهنگ و تمدن جامعه داشته باشد. در تحقیق حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی اشعار اجتماعی نازک الملائکه با رویکرد قرآنی اش پرداخته شده است که نگارنده مفاهیم اجتماعی‌ای همچون فقرو ثروت را، که این شاعر عراقی به آن پرداخته است، با مراجعه به قرآن مورد بررسی قرار داده تا با دستیابی به آموزه های پرمعنای دیگر به آسیب شناسی در جامعه بپردازد.

واژگان کلیدی: قرآن، جامعه، شعر، نازک الملائکه، بینامتنیت.

کد پذیرش: ۱۰۷/ ۹۷ /ق

فضایل قرآنی انسان های انقلابی در کلام امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری

علیرضا جلالی

کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عرب

صادق هاشمی امجد

مدرس زبان عربی دانشگاه پیام نور اهواز

جعفر عموری

دبیر عربی آموزش و پرورش ناحیه ۲ اهواز

و دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد آبادان(نویسنده مسئول)

چکیده

انقلاب جمهوری اسلامی ایران الگو و سرمشق تمام انسان های انقلابی در اقصی نقاط عالم گردید. امام خمینی(ره) در بیدارسازی جامعه و جوانان نقش بسزایی ایفا نمود. ایشان همواره در سخنرانی های خویش که به مناسبت های مختلف در میان اقشار مختلف جامعه ایراد می‌گردید، به بیان ویژگی های اخلاقی، شخصیتی و فردی انسان های انقلابی اشاره می‌نمود. مقام معظم رهبری نیز همچون امام راحل(ره) همواره در سخنرانی های خویش که در محافل مختلف اجتماعی و تشکل های سیاسی و اجتماعی ایراد می‌گردد، به معرفی انسان های انقلابی و ذکر ویژگی های آنان اهتمام می‌ورزد. دستاوردهای این جستار که بر اساس شیوه توصیفی-تحلیلی از کلام گوهربار امام راحل(ره) و مقام معظم رهبری استحراج گشته است حاکی از آن است که انسان انقلابی دارای ویژگی های فردی و اجتماعی همچون قانون پذیری، توکل بر خدا، همدلی و اتحاد با مسلمانان، انگیزه و نشاط، صراحت بیان، شجاعت، تقوای دینی و سیاسی، پرهیز از سیاست زدگی و…است.

واژگان کلیدی:امام خمینی(ره)، مقام معظم رهبری، انسان انقلابی

کد پذیرش: ۱۳۱/ ۹۷ /ق

جلوه­هایی از کرامت­ انسان در قرآن کریم

سیده سکینه حسینی

دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، پردیس فارابی دانشگاه تهران (نویسنده مسئول)

مهران غلامعلی زاده

دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

کرامت انسانی یکی از مهم­ترین آموزه­های دینی است که در قرآن کریم، احادیث و روایات و دیگر منابع دینی، به خوبی تبیین شده، و بر حفظ حرمت، حقوق و منزلت انسانی تاکید شده است و چون خلقت انسان­ها در بهترین شکل ممکن صورت پذیرفته بر بسیاری از موجودات برتری یافته است. کرامت انسانی پایه­ی اصلاحات و تحولات مثبت در هر جامعه ای است و تنها از طریق پاسداشت کرامت انسانی است که می­توان پیشرفت جوامع را انتظار داشت. این پژوهش می­کوشد ضمن اشاره به معانی کرامت انسانی و تبیین جایگاه آن در قرآن کریم و دیگر منابع دینی، با روش توصیفی-تحلیلی، به بررسی مهم­ترین عوامل و موانع تحقق کرامت انسانی از منظر قرآن کریم بپردازد و در صدد پاسخگویی به این دو سؤال باشد. ۱- کرامت­های انسانی که تحکیم بخش جوامع بشری است از دیدگاه قرآن کریم کدامند؟ ۲-راه های حفظ کرامت انسانی از دیدگاه قرآن کریم چیست؟ و در پایان نشان می­دهد که با تحقق مولفه­های ارزشمندی چون صبر و پایداری، حب خیر، گذشت و حمایت از فقرا، راه پیشرفت جامعه هموار­تر می­شود و دوری از رذایلی چون بخل، تکبر، ظلم و جهل از راه­های حفظ کرامت انسانی به شمار می­رود.

واژگان کلیدی: قرآن کریم، کرامت انسانی، فضایل و رذایل اخلاقی.

کد پذیرش: ۱۴۱/ ۹۷ /ق

قاعده‌ی نفی سبیل سنگ بنای ادبیات مقاومت

حسن حیدری کیا

کارشناسی زبان و ادبیات عربی دانشگاه قم

چکیده

ادبیات مقاومت برخواسته از قاعده‌ی نفی سبیل است، این قاعده یک قاعده‌ی قرآنی است و مبنای آن آیه‌ی ۱۴۱ سوره‌ی نساء می‌باشد. این آیه مسلمانان را دعوت به مقاومت در برابر استعمار و سلطه کفار بر آنان می‌کند. یکی از راه های مقاومت، ادبیات است که نگارنده در این اثر به شرح آن می‌پردازد. بسیاری از محققان و پژوهشگران، ادبیات مقاومت را نتیجه‌ی استبداد و اختناق داخلی دانسته اند، اما نگارنده سعی دارد تا با روش تحلیلی-توصیفی، تعریف نوینی از ادبیات مقاومت را تبیین کند و جایگاه آنرا در مکتب اسلام مشخص سازد، نگارنده در این راستا به بررسی ۹ اثر ادبی پرداخته است. از مهمترین دستاوردهای نگارنده در این اثر را می‌توان تطبیق ماهیت ادبیات مقاومت با قرآن کریم دانست.

واژگان کلیدی: قرآن کریم، قاعده‌ی نفی سبیل، امام حسین(ع)، ادبیات مقاومت.

کد پذیرش: ۱۳۷/ ۹۷ /ق

دعا و نیایش از منظر قرآن

زینب خاکبازان

دانشجوی کارشناسی ارشد زبان وادبیات عربی دانشکده اصول الدین قم

چکیده

دعا بهترین پاسخ به میل خداجویی،کمال یابی ودین گرایی انسان است. تاریخچه‌ی دعا با آفرینش همراه بوده است. آدم وحوا در بهشت و بعد از هبوط به زمین نیایشهایی داشته اندکه برخی از آنها در آیات و روایات معصومین(علیهم السّلام) بیان گردیده است. از سایر پیامبران و امت های آنان در آیات و روایات دعاهای بسیاری نقل شده است؛ که از آن جمله می‌توان به دعای حضرت ابراهیم(ع) برای امنیت حرم مکه و استمرار شجره امامت، دعای حضرت زکریا برای فرزند دار شدن، اشاره کرد. انسان معاصر درکشاکش اتّفاقات سهمگین روزگار تنها آرامش گمشده‌ی خود را در نیایش با خالق هستی و اتصال با کمال مطلق می‌تواند بیابد. دعا از جمله برنامه های حیات بخش حوزه‌ی تربیتی است که روح و جان انسان را جلا، دردها را شفا و به دل ها آرامش و صفا می‌دهد. اگرچه دعا روشی برای اجابت نیاز های انسان است، اما حقیقت دعا فقط اجابت آن نیست؛ بلکه دعا نوعی معراج روحی و معنوی مؤمنان است. اهتمام قرآن کریم به دعا جلوه های گوناگونی دارد که در قالب اسالیب زیبا و برای مقاصد گوناگون، از زبان افراد با شأنیت های متفاوت بیان شده است. نگارنده دراین مقاله تلاش می‌کند که با روش تحلیلی-توصیفی به بررسی دعا در آیات قرآن از منظر بلاغی بپردازد و در این مجال راه اتصال به معبود که خواستگاه فطرت اوست را مورد برسی قرار دهد.

واژگان کلیدی: قرآن، دعا، اسلوب دعا، روش تربیتی.

کد پذیرش: ۱۳۸/ ۹۷ /ق

بررسی آداب زیارت از منظر قرآن و روایات

زینب خاکبازان

دانشجوی کارشناسی ارشدزبان وادبیات عرب دانشکده اصول الدین قم

چکیده

انسان براساس فطرت خود برای هر فرد قدر و منزلتی می‌شناسد و در زندگی اجتماعی رعایت مقام و جایگاه اشخاص را بر خود لازم می‌شمرد. این ویژگی فطری در همه‌ی انسان ها قابل مشاهده است. به طوری که در جوامع غیر مسلمان هم برای دانشمندان و بزرگان احترام قائل‌اند و برای حضور نزد آن ها آدابی را رعایت می‌کنند. دین مبین اسلام به عنوان کاملترین دین، به این خصلت فطری بشر چون خصائص دیگر اهمیت ویژه‌ای داده و در آیات کتاب آسمانی اش قرآن وکلام معصومین(علیهم السّلام)آدابی را برای زیارت متذکر شده است. دراین مقاله سعی شده است با روش توصیفی_تحلیلی آداب زیارت بر اساس آیات قرآن وکلام معصومین (علیهم السّلام)جمع آوری و بررسی شود. یافته های این پژوهش بیانگر این است که خداوند در قرآن کریم به این نوع رفتار اجتماعی ورعایت آداب حضور برای هدایت بشر اشاره کرده است و معصومین نیز در راستای این کتاب الهی به آن پرداخته اند.

واژگان کلیدی: قرآن، روایات، آداب زیارات.

کد پذیرش: ۱۱۹/ ۹۷ /ق

قرآن باوری در اشعار شاعران ایران؛ با تکیه بر داستان نگین انگشتری حضرت سلیمان(ع) در قرآن کریم

آسیه ذبیح نیا عمران

دانشیار دانشگاه پیام نور یزد

علی نجفی

 استادیار دانشگاه فرهنگیان همدان

چکیده

در ادبیات دینی و فرهنگ ایرانی، سلیمان نبی(ص) از جمله کسانی است که هم رهبری دینی وهم رهبری سیاسی را برعهده داشتند؛ یکی از نشانه های آن داشتن نگین فرمانروایی است. سلیمان انگشتری داشت که برآن اسم اعظم نوشته شده و چهار نگین درآن تعبیه بودکه هرکدام کاربردی متفاوت داشت و برای حکمرانی گروهی به کار می‌رفت و انگشتر سلیمان را «الله» به او اعطا می کند. در سوره نمل، آیه ۴۰ در ضمن داستان سلیمان و بلقیس اشاره پوشیده ای به اسم اعظم شده است. سلیمان، پادشاه و پیغمبر با اقتدار و شکوهمند بنی اسرائیل، در دوران باستانی، جهان را زیر فرمان داشت، بر جن و انس حکومت می کرد. و آن ها را زیر فرمان داشت. درشعر و نثرفارسی وروایات اسلامی، نام این شخصیت با نگین انگشتری به هم آمیخته است. در این مقاله پس از معرفی مختصر شخصیت سلیمان(ص) و ارائه مختصات نگین، سعی شده است تا با روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر ابزار کتابخانه ای، یکی از معروف ترین قصه های قرآنی یعنی نگین حضرت سلیمان(ع) تشریح و بررسی شود.

واژگان کلیدی: قرآن کریم، حضرت سلیمان (ص)، نگین انگشتر.

کد پذیرش: ۱۰۱/ ۹۷ /ق

بررسی تطبیقی اعجاز قرآن در سوره‌ی یونس

اسحق رحمانی

دانشیار دانشگاه شیراز

زهرا سخائی­منش

کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه شیراز

چکیده

قرآن از ابعاد مختلفی معجزه است. ازجمله از بعد فصاحت که دارای فوق‌العادگی زیادی است، اما این اعجاز تنها قابل ‌فهم عرب‌زبانانی است که با لطایف و ادبیات آن آشنا هستند و این‌گونه اعجاز برای مردم جهان کارایی ندارد. این جستار بر آن است تا دو اعجاز از قرآن را که همه‌گیر است با تکیه ‌بر سوره‌ی یونس مورد بررسی قرار داده و این کار را بر اساس تفسیر نسیم حیات نوشته‌ی ابوالفضل بهرام پور انجام می‌دهد. نتایج این پژوهش را می‌توان در موارد ذیل خلاصه کرد: قرآن کتاب هدایت و حاکم بر همه‌ی کتاب‌ها و عقاید است و درباره‌ی اداره‌ی سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و امنیتی جامعه احکامی دارد. اعجاز قرآن در این است که سخن نهایی را در اول آورده است، یعنی آنچه را بشر بعد از تجربه و آزمایش قرار است بیاورد، قرآن آن را در اول مطرح کرده است. اعجاز قرآن در این است که اطلاعات قطعی و صحیح برای ما آورده است، اطلاعاتی که بشر در مورد آن از حدس و گمان بالاتر نمی‌رود. در این سوره چهار ویژگی حیات‌بخش برای قرآن ذکرشده است که جمع این‌ها خود اعجاز است: موعظه‌ی حسنه، شفای قلب از رذایل، هدایت به مستقیم‌ترین راه، رحمت برای عاملان عذاب و رساننده به سعادت. شایان ذکر است که در ۷ آیه از سوره‌ی یونس موضوع اعجاز قرآن آمده است.

واژگان کلیدی: قرآن، اعجاز، سوره‌ی یونس.

کد پذیرش: ۱۶۷/ ۹۷ /ق

مقایسه دو ترجمه آیتی و فولادوند در سوره انفال؛بر اساس صرف و نحو

عبدالرزاق رحمانی

استادیار دانشگاه هرمزگان

زرین تحفه

دانش آموخته زبان وادبیات عرب دانشگاه شیراز(نویسنده مسئول)

چکیده

ترجمه های زیادی از قرآن به زبان فارسی در دست است که کهن ترین آن ترجمه تفسیر طبری است که در زمان نوح سامانی در نیمه قرن دوم هجری به وسیله علما و فقهای ماوراء النهر از عربی به فارسی صورت گرفته است و از میان ترجمه های معاصر می‌توان به ترجمه عبد الحمید آیتی و ترجمه مهدی فولادوند اشاره کرد و در پژوهش حاضر این دو ترجمه به عنوان نمونه در سوره «انفال» بر اساس نکات صرفی و نحوی با هم مقایسه شده و سپس نکات مورد نظر هر یک از ترجمه ها، باز گو می‌گردد.

واژگان کلیدی: قرآن، سوره انفال، آیتی، فولادوند، صرف و نحو.

کد پذیرش: ۱۰۲/ ۹۷ /ق

سبک شناسی سوره “نبأ” با تکیه بر نقد ساختارگرایی

مهین رضایی

دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی شیراز

چکیده

با رشد و گسترش مباحث زبان شناسی در حوزه‌های تئوری و کاربردی، دانشمندان اسلامی به ارزش‌های این دانش پی برده و قوانین و شیوه‌های آن را با دقت مورد بررسی قرار داده و در پی اجرای آن در قرآن کریم به عنوان بلیغ‌ترین کلام هستند. از جمله علوم وام گرفته از علم زبان شناسی، سبک شناسی است که توسط شاگردان زبان شناس معروف دو سوسور به خصوص شارل بالی شکل گرفت. این علم به بررسی و کشف معیارهای خاص هر هنرمند و ادیب و دست یافتن به اسلوب ویژه هر متن می‌پردازد. هدف از پژوهش حاضر کشف سبک خاص سوره “نبأ” به عنوان سوره‌ای از سوره‌های قرآن این نمونه والای سخن فصیح و بلیغ، با تکیه بر نقد ساختارگرایی که با سبک شناسی رابطه‌ای عمیق دارد، است و می‌کوشد تا با رعایت روش توصیفی –تحلیلی، به تحلیل و بررسی این سوره در سه سطح آوایی، ترکیبی و واژگانی بپردازد. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که در سوره مورد نظر، صوت و موسیقی و مخارج حروف در القای غرض و تکرار واژگان بر زیبایی آفرینی در متن و تاثیرگذاری بر مخاطبان بسیار سهیم بوده است. به علاوه موقعیت و تناسب میان واژگان در محور همنشینی و توازن میان آنها و همچنین انتخاب صحیح واژگان در سوره مبارکه و برجسته سازی‌های خاصی همچون کنایه و تشبیهاتی که در آن به کار رفته است، علاوه بر روشن نمودن اسلوب خاص آن و به دست دادن معیاری برای کشف معانی آن، به فهم و شناخت بهتر زوایای پنهان سوره نیز کمک کرده است.

واژگان کلیدی: قرآن، سوره نبأ، سبک شناسی، نقد ساختارگرایی.

کد پذیرش: ۱۲۷/ ۹۷ /ق

بررسی جایگاه قرآن کریم؛ با تکیه بر فرمایشات پیامبر اسلام(ص)

فاطمه رفیعی

دانشجوی کارشناسی دانشکده اصول الدین

چکیده

بدون شک تنها از فرمایشات پیامبر اسلام (ص) می‌توان به جایگاه قرآن را دست یافت. قرآن کریم آخرین مجموعه پیام های وحیانی هست که از زبان آخرین پیامبر بر بشریت نازل گشته است، این کلام وحیانی از چنان جایگاهی رفیعی گسترده‌ای برخوردار است که همگان با توجه به ظرفیت روحیشان از ان چشمه لایزال بهره می‌برند. این جایگاه بسی لایزال بر همگان قابل شناخت نیست. تا آنجا که پیامبر اکرم (ص) در بیان گستردگی آن فرموده است: قرآن سفره خداست، پس تا می‌توانید از میهمانی او فرا گیرید، آن نور روشن و درمان سودمند است، آن را فراگیرید، چرا که خدا با آموختن آن به شما شرافت می‌بخشد.

واژگان کلیدی: قرآن، پیامبر اسلام (ص)، جایگاه قرآن.

کد پذیرش: ۱۲۸/ ۹۷ /ق

جایگاه زن از منظر قرآن

فاطمه رفیعی

دانشجوی کارشناسی دانشکده اصول الدین

چکیده

بدون شک جایگاه زن تنها از پرتو آیات وحیانی قرآن قابل درک است. بر اساس آموزه های دین مبین اسلام، زن جایگاهی رفیع در نظام هستی دارد و از دامن زن مرد به معراج می‌رود. به طور کلی هر موجودی در نظام هستی دارای دو جایگاه عام و خاص می‌باشد که جایگاه عام زن، همان جایگاه دیگر موجودات است و از نظر جایگاه خاص زن از چنان جایگاهی برخوردار است که مرد قابلیت جانشینی ندارد. جایگاهی که اگر آن را به عنوان یک امر الهی عقلی انجام رساند به کمال انسانی خویش خواهد رسید. اسلام، زن را مانند مرد به تمام معنی مستقل و آزاد می‌داند و هیچ تفاوتی از نظر داشتن روح کامل انسانی و اراده و اختیار، میان مرد و زن نگذاشته و شأن و مقام زن از منظر قرآن با توجه به آیه ۳۵ احزاب یکسانند و برای همه آنان مغفرت و پاداش عظیمی فراهم ساختند؛ افزون بر آن، زنانی همچون حضرت فاطمه زهرا (س)، مریم، آسیه و مادر حضرت موسی از آن دسته زنانی هستند که خداوند با اشاره و تصریح از آنها به بزرگی یاد کرده است.

واژگان کلیدی: جایگاه زن، قرآن، آیه ۳۵ احزاب، اسلام.

کد پذیرش: ۱۴۵/ ۹۷ /ق

حذف و نقش آن در پیوستگی داستان حضرت موسی(ع) در سوره قصص براساس نظریه هالیدی و حسن

آفرین زارع

دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه شیراز

 مختار عابدی

کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه شیراز

چکیده

پیوستگی متن به عنوان یکی از رکن های بنیادین ارتباط متن از دیرباز مورد توجه زبان شناسان قرار گرفته است؛ چرا که پیوستگی متن و شناخت عوامل آن باعث فهم هر چه بهتر متن شده، انگیزه خوانش را درخواننده تقویت می‌کند، به ایجاد رابطه منطقی بین وقایع کمک می‌نماید و در بسیاری از موارد مانع فهم نادرست متن می‌شود. به عقیده هالیدی و حسن(۱۹۷۶) یکی از ابزار های پیوستگی متن، حذف است که باعث برقراری هر چه بیشتر ارتباط میان خواننده با متن از سویی، و میان حدس و تصور وی از حذف ایجاد شده در کلام از سوی دیگر و در نتیجه پیوستگی متن می‌گردد. از آنجا که قرآن کریم به عنوان منظومه‌ای منسجم و به هم پیوسته، از جانب خداوند بلند مرتبه به صورت دفعی وتدریجی بر پیامبر اکرم- صلی الله علیه وآله- نازل شده، بررسی پیوستگی این کتاب آسمانی از دیدگاه زبانشناسی ضروری است؛ بنابراین این مقاله بر آن است که با روش تحلیلی- تطبیقی به بررسی پدیده حذف در داستان حضرت موسی – علیه السلام- در سوره قصص بپردازد سپس تاثیر آن را در پیوستگی آیات این سوره تحلیل کند. از مهم ترین نتایج این مقاله این است که حذف باعث ایجاز و اختصار، و ایجاز و اختصار باعث سرعت بخشیدن به حرکت داستان می‌شود.

واژگان کلیدی: هالیدی و حسن، پیوستگی متن، حذف، داستان حضرت موسی(ع)، سوره قصص.

کد پذیرش: ۱۴۶/ ۹۷ /ق

بررسی ادبی گفتار قوم بنی اسرائیل در قرآن

با تکیه بر نظریات روان شناسی شخصیت

آفرین زارع

 دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه شیراز

مرضیه فیروزپور

دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز

چکیده

روانشناسان شخصیت برای پی بردن به شخصیت یک فرد به نوع رفتار وسبک گفتارش توجه می‌کنند زیرا معتقدند یک فرد هر چقدر هم در پنهان کردن شخصیتش تلاش کند، امّا آن در رفتار و گفتارش نمود می‌یابد. این پژوهش بر آن است تا با تکیه بر نظریه‌های مختلف روانشناسی شخصیت و با توجه به سبک گفتار قوم بنی اسرائیل شخصیت آن‌ها را از منظر ادبی به طور مختصر بررسی کند و از آنجا که از این قوم در موقعیت‌های گوناگون رفتارهایی ناخواسته بر گرفته از سرشت نهفته شان (بت پرستی) سرمی زدند، می‌توان بسیاری از نظریه‌های شخصیت را در مورد ایشان از طریق کلامشان بررسی کرد. مهمترین نتیجه‌ای که این پژوهش بدان دست یافته این است که کلام قوم بنی اسرائیل کاملا با شخصیتشان در ارتباط است و با کاوش در سبک گفتارشان می‌توان به باطن شخصیتشان پی برد، حتی در جایی که ادعا می‌کنند که به حضرت موسی(ع) ایمان آورده و با او همراه شده‌اند امّا طرز کلامشان خلاف این ادعا را ثابت می‌کند، زیرا آنان پیوسته خداوند جهانیان را خدای موسی(ع) قلمداد کرده و می‌گفتند ” أدع لنا ربّک “: از پرودگارت برای ما بخواه، در حقیقت بررسی دیگر کلام این قوم چگونگی شخصیتشان را بیش از پیش نمایان می‌سازد.

واژگان کلیدی: قرآن کریم، روانشناسی شخصیت، بنی اسرائیل، سبک گفتار ادبی.

کد پذیرش: ۱۴۷/ ۹۷ /ق

چند معنایی در قرآن و بازتاب آن در ترجمه؛

بررسی اشتراک لفظی در ترجمه‌ی الهی قمشه‌ای، دادور، مجتبوی، فولادوند، آیتی و بهرام پور

 آفرین زارع

دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه شیراز

فاطمه کوثری

دانش آموخته‌ی کارشناسی دانشگاه شیراز

چکیده

نخستین عـلم از عـلوم ادبی حائز اهمیت که مورد نیاز مترجم و مفسر بوده و نقش اساسی در فهم قرآن ایفا می‌کند، زبانشناسی است. جواز دلالت یک واژه بر معانی متعدد از دیرباز مورد اختلاف زبان شناسان و قرآن پژوهان بوده است؛ گروهی با کاربرد آن در قرآن موافق و گروهی مخالفند و مهم ترین دلیلشان اینست که در میان معانی متعدد یک لفظ، معنای مورد نظر نهفته می‌ماند و این امر موجب سردرگمی مکلف می‌‌شود. اما راه حل آنست که مترجمان و مفسران، معانی متعدد هر کلمه را به کمک قراین شناسایی کنند و با استمداد از آن، معنای مناسب را دریابند. این گفتار پس از ارائه‌ی ادله بر وجود معانی مختلف برای یک لفظ، با روش توصیفی- تحلیلی به ذکر شواهدی از قرآن کریم می‌پردازد. از آنجا که جمعیت قابل توجهی از مسلمانان، فارسی زبان هستند، پژوهش حاضر سعی دارد الفاظ مورد بحث را با چندین ترجمه‌ی فارسی تطبیق دهد. مهم ترین نتیجه‌ی این پژوهش آنست که روشن شدن مفاد و مقصود کامل برخی از واژگان در حیطه‌ی دلالت لغوی، بستگی به شناخت تمام قرینه‌های پیوسته‌ی لفظی و غیرلفظی و شناخت معانی واژگان در عصر نزول است.

واژگان کلیدی: چند معنایی، اشتراک لفظی، وجوه و نظایر، ترجمه‌ قرآن.

کد پذیرش: ۱۲۴/ ۹۷ /ق

حل مشکلات انسان معاصر در آیینه­ی تفسیر روز

سیفعلی زاهدی فر

استاد یاردانشگاه شهید مدنی آذربایجان

آمنه موسوی شجری

دکترای زبان وادبیات عربی

چکیده

تفسیر روز یکی از آثار ارزشمند تفسیری نوشته­ی دکتر یحیی یثربی، یکی از اساتید برجسته­ی فلسفه است که با نگاه امروزی و برای حل مشکلات جهان معاصر به رشته تحریردرآورده است. ازمهمترین کارهای وی در این تفسیر، یونانی زدایی از مفاهیم مربوطه به فلسفه ودین است. وی معتقد است مفاهیم قرآنی بیشتر با مفاهیم یونانی توضیح داده شده­اند و باید برای درک بهتر مفاهیم اسلامی و قرآنی مفهوم یونانی آن را نادیده گرفت. وی در این تفسیر برای حل مشکلات جهان اسلام به مسائل مهمی همچون مدیریت اختلافات، دوری از افراط و توجه به عنصر گفتگو، تلقی صحیح از مدیریت، انتقاد از انفاق سنّتی، انتقاد از خرافات رسوب یافته در فرهنگ اسلامی و مسائلی از این قبیل پرداخته است. هرچند مفاهیم خالص تفسیری مانند صرف ونحو، قرائت و بلاغت مورد توجّه او واقع نشده است ولی از حیث توجّه به مشکلات جهان اسلام و حل آنها از طریق مفاهیم قرآنی تفسیری ارزشمند به شمارمی آید. از این رو نوشتارحاضر با روش توصیفی ــ تحلیلی به حل مشکلات انسان معاصر درآیینه تفسیر روز می‌پردازد.

 واژگان کلیدی: تفسیر روز، فرهنگ اسلامی، مدیریت، گفتگو محوری، تفسیر کاربردی.

کد پذیرش: ۱۲۵/ ۹۷ /ق

واکاوی مولفه‌های پایداری و مقاومت در قرآن کریم

سیفعلی زاهدی فر

استاد یاردانشگاه شهید مدنی آذربایجان

آمنه موسوی شجری

دکترای زبان وادبیات عربی

چکیده

ادبیات مقاومت گونه‌ای از اثر ادبی است که برای رهایی سرزمین، دین، فرهنگ و سنت های یک قوم از چنگال متجاوزان به حریم ارزش های ملی و انسانی آن قوم، بوجود آمده و برای نسل های آینده بصورت ادبیاتی فاخر به یادگار مانده است. هر چند قرآن کتابی است که آموزه های آن فراتر از ادبیات پایداری است ولی عناصر مهمی از این گونه از ادبیات در آن بازتاب یافته است. تاریخ زندگی رسول خدا(ص) در مکه و در کشاکش با مشرکان و گردنکشان قریش سپری شده و در مدینه نیز در جهاد بی امان با مشرکان و یهودیان قرار داشته و این اتفاقات به نوعی در قرآن انعکاس یافته است. بنابراین نوشتار حاضر به بررسی مولّفه هایی چون جهاد، شهید و شهادت، عزت و آزادگی، حق خواهی، عدالت طلبی، ظلم ستیری و یاری مظلومان، وطن دوستی، ایثار، صبر وپایداری و امیده به آینده در کلام وحی می‌پردازد. در این نوشتار آیات قرآنی مرتبط با این موضوع استخراج و به روش توصیفی _ تحلیلی بیان شده است.

واژگان کلیدی: قرآن کریم، ادبیات پایداری، شهادت، جهاد، صبر.

کد پذیرش: ۱۷۷/ ۹۷ /ق

تبیین عدم تعارض آیات قرآن و نگرش تکاملی در موضوع خلقت انسان از راه تفکیک اهداف و نگرش‌ها

روح اله زینلی

استادیار، فلسفه و کلام و مبانی نظری اسلام دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

ادعای تعارض نگرش تکاملی با آموزه‏‌ها و آیات قرآنی در موضوع آفرینش انسان از جمله مسائل مطرح در حوزه پژوهش‌های قرآنی و کلام جدید است. مفسران و الاهی دانان مسلمان در پاسخ‏هایی چند به این ادعا، برای حل آن راه‏‌هایی ارائه کرده‏‌اند. یکی از مهم‏ترین این راه‏ حل‏‌ها، تفکیک اهداف و نگرش‏‌هاست. در این راه حل تأکید می‏‌شود که تعارض، زمانی رخ می‏‌دهد که دیدگاه‏‌هایی ناسازگار درباره یک موضوع با یک هدف و در یک نگرش مطرح شود. اما اگر هر کدام از موضوع، هدف و نگرش تفاوت پیدا کند تعارض نیز از اساس به وجود نخواهد آمد. دیدگاه قرآن کریم و یافته‌های مبتنی بر نگرش تکاملی درباره خلقت انسان، اگرچه در موضوع اشتراک دارند اما در اهداف و نگرش‌ به این موضوع متفاوتند از این‌رو با یکدیگر تعارض نخواهند داشت؛ به عبارت دیگر هدف قرآن کریم از پرداختن به مبحث آفرینش انسان، بیان چگونگی دقیق این آفرینش آن هم در قالب و زبانی علمی نبوده است تا با نگرش تکاملی که هدفش تبیین دقیق چگونگی آفرینش و به وجود آمدن انسان آن هم در قالب و زبان رایج علمی است در تعارض قرار گیرد.

واژگان کلیدی: قرآن، فرضیه تکامل، خلقت انسان، جنبه‌های تعارض.

کد پذیرش: ۱۱۱/ ۹۷ /ق

آشنایی‌زدایی در سوره الرحمن؛ با تکیه بر سطوح ساختاری و بلاغی

علی سالمی

عضو هیئت علمی زبان وادبیات عربی دانشگاه علوم اسلامی رضوی (نویسنده مسئول)

معصومه سید

دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد گرمسار

کمال کلنی

دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد گرمسار

چکیده

آشنایی زدایی در سطوح مختلف زبانی و بلاغی قابل بررسی است که بر خروج ساختار کلام از آنچه که مألوف است تکیه دارد و در نهایت موجب انگیزش احساسات و شگفتی مخاطب شده است و این چنین ساختارهای بکر و بی بدیل به وفور در آیات قرآنی یافت می‌شود. قرآن کریم، دارای زیبابی‌های ادبی فراوانی است، و نمونه کامل سخن در اوج فصاحت و بلاغت است که پژوهشگر می‌تواند با کشف لایه‌های زیرین در برداشت‌های و مفاهیم جدید از قرآن نقش بسزایی داشته باشد، در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، ضمن معرفی کوتاهی از هنجارگریزی، آشنایی‌زدایی و برجسته‌سازی، به بررسی سوره الرحمن قرآن کریم از دیدگاه هنجارگریزی ساختاری و بلاغی بپردازند. بدین منظور این پژوهش تلاش می‌کند عناصر سازنده‌ی آن از قبیل معرفه و نکره، تقدیم و تأخیر، حذف و ذکر، التفات، تکرار، جملات معترضه وتشبیه و استعاره و کنایه و… را نشان دهند. و با بررسی نمونه‌هایی در آیات قرآن، نشان داده شده هنجار گریزی نحوی و بلاغی چه کمکی می‌تواند در فهم و ترجمه و شأن نزول آیات داشته باشد، وبررسی آشنایی زدایی ساختاری و بلاغی دارای اغراض بسیاری است از جمله تاکید، اختصار، عظیم شمردن کاری، سرزنش و توبیخ و… است.

واژگان کلیدی: قرآن، سوره الرحمن، آشنایی‌زدایی، هنجارگریزی نحوی و بلاغی.

کد پذیرش: ۱۴۳/ ۹۷ /ق

بررسی مثنی و دلالت‌های آن در سوره الرحمن

مالک سالمی

عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور

هادی شمیل پور

عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور

حسین مقدم

ارشد زبان وادبیات عربی

چکیده

سوره­ی الرحمن به جهت فزونی به کارگیری صیغه­ی مثنی، از دیگر سوره­های قرآن کریم متمایز است. این کثرت، فضای سوره را – به ویژه در فاصله‌ها و فرازها- آهنگی جذاب و دلنشین بخشیده است. موسیقی واژگان و عبارت‌های بلیغ، تابلویی زیبا، به تصویر ­کشیده،. این انسجام، با درایتی تمام و نظمی خاص در سبک و سیاق سوره، در سراسر سوره دیده می شود، تا آن را زیبنده‌ی نام “عروس قرآن” گرداند. زبان قرآن همواره در گذر زمان، به دلیل تناسب و هماهنگی عناصر ادبی و دقت در نظم، سرچشمه­ی زیبایی، همخوانی و اثربخشی بر مستمعان و قاریان آن واحد بوده و هست، زیرا زبان و بیان این سوره، برآمده از جانِ جانان و جانبخشی دانا و شنواست و لاجرم کلام او، بر دل بندگان نشیند. این مقاله سعی دارد، به زیبایی دلالت لفظ برمعنی با بیان آرایه‌های ادبی وبلاغی و موسیقی دلنواز موجود در ساختار واژگان سوره الرحمن بپردازد.

واژگان کلیدی: قرآن، سوره­ الرحمن، مثنی، بهشت،آهنگ، واژگان.

کد پذیرش: ۱۶۲/ ۹۷ /ق

بررسی زیبایی‌ها ودلالت‌های اسم اشاره در قرآن

مالک سالمی

عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور، مربی

منیژه نجفیان

ارشد زبان وادبیات عربی

حسین مقدم

ارشد زبان وادبیات عربی

چکیده

قرآن کتاب الهی و معجزه جاودانه آخرین پیام آور الهی و عصاره همه کتب آسمانی است و انسان را به سوی عالی­ترین مراتب رشد و کمال رهنمون نمود و البته برای نیل به این مهم، برترین و زیباترین روش­های حکیمانه را به کار گرفته است؛ از جمله این روش­ها زینت کلام با اسلوب اشاره است. در به کارگیری اسماء اشاره در قرآن راز و رمز و حکمتی نهفته است که برای فهم آن باید به گوینده، مخاطب، قرینه­های لفظی و معنوی، سیاق کلام، کیفیت و شان نزول آیه و کیفیت قرائت و وقف توجه شود، چرا که در غیر این صورت نمی­توان معنای دقیقی از آیات بدست آورد. این مقاله به بررسی اسم اشاره در قرآن پرداخته و پیرامون اسم اشاره از نظر لغوی و صرفی و بلاغت بحث گردیده است. برای اینکه بدانیم کلام دارای اسم اشاره چگونه مطلب را به مخاطب می‌رساند و چه وقت بلیغ می‌شود به ذکر نکاتی درباره‌ی مسندٌالیه و ماهیت آن می‌پردازد تا سپس به موقعیت و بلاغت اسم‌های اشاره دست یابد، همچنین آراء نحوی و بلاغی و جلوه‌هایی از هنر و زیبایی اسم اشاره در قرآن را بیان می‌کند. در مجموع باید گفت اسماء اشاره به طور کلی در ۲۴ شکل آنها در قرآن به کار رفته و ۱۰۷۵ اسم اشاره در قرآنی دیده می‌شود، ۲۵ سوره فاقد اسم اشاره است.

واژگان کلیدی: قرآن، اسم اشاره، بلاغت.

کد پذیرش: ۱۶۵/ ۹۷ /ق

بررسی ابعاد کلامی معجزات انبیا و اثبات نبوت؛ با تأکید بر کلام رضوی

حسین ستار

استادیار گروه قرآن و حدیث دانشگاه کاشان

زینب قصری

کارشناس ارشد قرآن و حدیث

چکیده

از جمله دلایل صدق ادعای نبوت پیامبران، معجزات ایشان است، سخنان امام رضا(ع) که نشان از علم وسیع آن امام بزرگوار است، ابعاد گوناگون معجزات پیامبران و موضوعات مطرح در باب نبوت را آشکار می‌کند. با توجه به اینکه اغلب این بیانات در قالب مناظره -که یکی از شیوه‌های مؤثر تبیین موضوعات کلامی و همچنین مواجهه با اندیشه‌های مخالفان اسلام است- می‌باشند، تعمق در این مناظرات دریافت‌های عمیق علمی و کلامی به دنبال دارد. این نوشتار برآن است تا معجزه و راه­های اثبات نبوت را در کلام رضوی تبیین کرده و نقش و جایگاه سخنان امام رضا(ع) در معجزه شناسی و نبوت را روشن نماید.

واژگان کلیدی: امام رضا(ع)، معجزه، انبیا، عیون اخبارالرضا.

کد پذیرش: ۱۱۲/ ۹۷ /ق

بررسی رابطه میان اجرای امر به معروف و نهی از منکر و امنیت اجتماعی از منظر قرآن؛ مورد مطالعه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام در سال تحصیلی ۹۴-۹۵

اختر سلطانی

عضو هیئت علمی گروه الهیات، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ایلام، ایران

چکیده

امر به معروف و نهی از منکر از مفاهیم آشنا در فرهنگ اسلامی است، که به منظور جلوگیری از انحرافات فردی و اجتماعی پیش بینی شده است. نظارت در جامعه اسلامی، برخاسته از مسئولیت آحاد جامعه در قبال یکدیگر است. وظیفه همگانی امر به معروف و نهی از منکر و نصیحت و خیرخواهی در حق یکدیگر، نوعی نظارت و مراقبت است. جامعه آماری پژوهش دانشجویان دوره کارشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام در سال ۱۳۹۴ به تعداد ۲۶۸ می‌‌باشد. جهت نمونه گیری از فرمول کوکران بهره گرفته شده است، که تعداد نمونه را ۱۵۷ نفر نشان می‌دهد. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم افزار SPSS₂₂ استفاده شده است. در این پژوهش ضمن بررسی تمامی شاخص‌های امر به معروف و نهی از منکر، جهت سنجش احساس امنیت اجتماعی دانشجویان از پرسشنامه‌ی محقق ساخته بهره گرفته شده است. جهت سنجش روایی از روش روایی محتوا استفاده شده است. نتایج نشان داد که میان کلیه ابعاد مطرح شده در حوزه اجرای امر به معروف و نهی از منکر و احساس امنیت اجتماعی دانشجویان رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیونی به شیوه گام به گام نشان داد که بیشترین اثر، مولفه احساس امنیت اجتماعی دانشجویان بوده اند.

واژگان کلیدی: امر به معروف، نهی از منکر، امنیت اجتماعی، دانشجویان

کد پذیرش: ۱۱۳/ ۹۷ /ق

شناسایی و رتبه‌بندی مولفه‌های موثر بر بهبود سطح عفاف و امنیت اجتماعی در دانشجویان دختر از منظر قرآنی

مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام در سال تحصیلی ۹۴-۹۵

اختر سلطانی

عضو هیئت علمی گروه الهیات، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ایلام، ایران

چکیده

پوشش و حجاب بر پایه‌ی آیات قرآن یک آموزه و دستور دینی است که هنجارمند شدن آن، تضمین برخی مؤلفه‌های مهم اجتماعی را برای افراد جامعه به ویژه زنان رقم می زند. این متغیر مهم، اجتماعی، «امنیت» است. هدف از انجام این تحقیق شناسایی و رتبه‌بندی شاخص‌های موثر بر ارتقاء سطح حجاب و عفاف در بین دانشجویان و بررسی رابطه آن با مولفه‌های امنیت اجتماعی می‌باشد. جامعه آماری پژوهش دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام در نیمه اول سال تحصیلی ۹۴-۹۵ به تعداد ۱۶۴نفر می‌‌باشد. جهت نمونه گیری از فرمول کوکران بهره گرفته شده است که تعداد نمونه را ۱۲۷ نفر نشان می‌دهد. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم افزار SPSS₂₂ استفاده شده است. همچنین نتایج سنجش پایایی ابزار اندازه گیری به روش آلفای کرونباخ نشان می‌دهد که ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه در حوزه راهکارهای ارتقاء فرهنگ حجاب و عفاف ۹۱۸/۰ و در حوزه امنیت اجتماعی ۹۰۸/۰ می‌باشد، که نشان از پایایی پرسشنامه در سطح خوب می‌باشد. روش پژوهش توصیفی و پیمایشی است. نتایج نشان داد که میان مولفه راهکارهای ارتقاء فرهنگ حجاب و عفاف و همه مولفه‌های مطرح شده در حوزه امنیت اجتماعی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

واژگان کلیدی: حجاب و عفاف، امنیت اجتماعی، تهدیدات وارد شده، امنیت فردی، امنیت فکری

کد پذیرش: ۱۳۹/ ۹۷ /ق

هویت بخشی زنان در الگوی جهانی از منظر قرآنی

 کیمیا سلیمانی

دانش­آموخته کارشناسی­ ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هر ساله همایشی بزرگ با عنوان انتخاب دختر شایسته جهان برگزار می‌شود و زنان و دخترانی از سراسر جهان در آن شرکت می‌کنند تا بتوانند در اصلی‌ترین ملاکی که غرب برای انتخاب زن شایسته دارد یعنی زیبایی ظاهری زن، حائز رتبه شوند. اما خداوند شایستگی زن را به چیزهای دیگری می‌داند و در منظر او ملاک‌های سنجش شایستگی یک زن ملاک‌های دیگری است اما این ملاک‌ها کدام اند؟ ویژگی‌های زن شایسته در قرآن چیست؟ کدام زنان در قرآن به عنوان مصداق‌های زنان شایسته معرفی شده اند؟ اندیشمندان معاصر چه دیدگاه‌هایی نسبت به شخصیت زن دارند؟ ازدیدگاه قرآن، مقام زنان دارای چه امتیازاتی است؟ در پژوهش حاضر کوشش شده است تا با روش کتابخانه ای، به سوالات فوق پاسخ داده شود.

واژگان کلیدی: قرآن کریم، ملاک شایستگی، زن شایسته، هویت بخشی زنان.

کد پذیرش: ۱۶۹/ ۹۷ /ق

عوامل موثر بر مقدار مشارکت زنان در فعالیت‌های اجتماعی؛ از منظر قرآن

ملیحه السادات سیدرضا

استادیار دانشکده اصول دین (نویسنده مسئول)

 فاطمه کسرایی

دانشجوی دکترای دانشکده اصول دین

چکیده

امروزه یکی از مباحث مهم در حوزه مسائل زنان، نقش آن‌ها در سازندگی و تعالی جامعه است. از بررسی دیدگاه اسلام این نتیجه بدست آمد که اسلام مانع مشارکت اجتماعی زنان نیست و او را عضوی مؤثر در اجتماع برمی شمارد که مانند مردان در مسایل اجتماعی نقش آفرینی می‌کند. این پژوهش مساله محور بوده وبه روش توصیفی – تحلیلی تنظیم گردیده است. پژوهشگر با پذیرفتن واقعیت اشتغال زنان به عنوان یک پدیده اجتماعی، در پی دستیابی به عوامل مؤثر بر میزان مشارکت زنان است. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که نگرش جامعه به جایگاه زن در خانواده و اجتماع، مؤثرترین نقش را در رسیدن به رضایت پایدار دارد. لذا آنچه مهم و ضروری به نظر می‌رسد آن است که به جای اتخاذ رویکردهای اقتصادی به مسئله اشتغال بانوان، جامعه کنونی ما نیازمند اتخاذ سیاستگذاری فرهنگی در این زمینه می‌باشد تا ضمن بازگرداندن منزلت حقیقی خانه داری، در رشد و بالندگی زنان به عنوان شهروند، بسترساز فرصت‌های مناسب شغلی متناسب با توانایی و غرایز آنان باشد. در راهبرد این سیاست، جامعه با رعایت حقوق زن اعم از حق کسب دانش، حق برخورداری از امنیت و حق انتخاب شغل، در وظایف روانشناسی کودک، اهمیت نقش مادری و خانه داری تغییرات و پیامدهای منفی در سازمان خانواده ایجاد ننماید بلکه سطح تحصیلات والدین، افزایش در آمد خانواده، نشاط، آگاهی، رعایت آداب مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی بر متغیرهای فرهنگی – اقتصادی خانواده افزون گردد.

واژگان کلیدی: قرآن، زن، فعالیت‌های اجتماعی، مشارکت زنان، جامعه.

کد پذیرش: ۱۲۲/ ۹۷ /ق

بررسی اهمیت جایگاه و مقام زن در پرتو آیات الهی

معصومه سید

دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد گرمسار (نویسنده مسئول)

علی نظری

استاد زبان و ادبیات عربی دانشگاه لرستان

محمد جهانگیری اصل

دانشجوی دکتری دانشگاه شهید مدنی آذربایجان غربی

چکیده

خانواده، بستری به عنوان نخستین واحد اجتماعی انسان، مهم‌ترین نقش را در توسعه و رشد مراحل حیات بشر، و نیز تعالی و شکوفایی افراد جامعه، از خود نشان داده است. ادیان الهی نیز به جهت نقش مهم خانواده بر رشد و تعالی افراد، به این مهم پرداخته اند. دین اسلام، خانواده را از اساسی‌ترین واحدهای اجتماعی می‌داند، که بنای آن بر الفت، همدلی، و روابط آن بر مودت و رحمت پایه گذاری شده است. نقش جایگاه زن مسلمان در خانواده، از اهمیتی محوری و نقشی اساسی و کلیدی در ساختار خانواده برخوردار است.. با توجه به این مهم، جستار علمی پیش رو، با روشی توصیفی ـ تحلیلی کوشیده است تا ابتدا، شخصیت و مقام زن در نگرش اقوام پیش از اسلام و عصر ظهور اسلام ونقش فردی و اجتماعی وی در اجتماع، تبیین گردد و سپس در مباحث اصلی مقاله، با محوریت کلام الهی در قرآن کریم، جایگاه مهم و نقش موثر زن مورد کندوکاو و تحلیل قرار گیرد. بر اساس مهم­ترین یافته­های این تحقیق، خداوند، از تساوی مقام زن در کسب ارزش‌های والای انسانی و مقام حقوقی و نیز نقش مادری و ایجاد آرامش در خانواده به بزرگی یاد کرده است.

واژگان کلیدی: اسلام، قرآن کریم، اجتماع، خانواده، جایگاه زن.

کد پذیرش: ۱۲۰/ ۹۷ /ق

سبک‌شناسی سوره دخان در سه سطح زبانی، ادبی و فکری

طیبه سیفی

دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید بهشتی (نویسنده مسئول)

ولی امیدی پور

کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی

سارا منصوری

کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی

چکیده

دانش سبک­شناسی از طریق زبان متن و درک روابط داخلی آن به فهم، تحلیل و بررسی مشخصات یک اثر ادبی می­پردازد، به عبارت دیگر سبک شناسی توصیفی از یک متن ادبی، با توجه به شیوه­های برگزیده­ی زبان­شناسی می­باشد. اما در این میان نقش و ضرورت کاربرد دانش زبان­شناسی و خصوصاً علم بلاغت کاملا ملموس است. قرآن کریم به­ عنوان مهم­ترین کتاب آسمانی که مضامینی فاخر و ارزشمند را در قالب و ساختاری محکم و بی­مانند به دیگران عرضه کرده، همواره کانون توجه و تحقیق پژوهشگران و دانشمندان مختلف قرار گرفته است که جلوه­هایی از اعجاز و مفاهیم این کتاب مقدس را آشکار ساخته­اند. در این راستا نگارندگان نوشتار پیش­رو، با تکیه بر دانش سبک شناسی که ارتباطی تنگاتنگ با علم زبان­شناسی و بلاغت دارد و با روش توصیفی ـ تحلیلی به واکاوی و تحلیل سوره­ی مبارکه­ی دخان در سه سطح زبانی، ادبی و فکری خواهند پرداخت تا زیبایی­های سبک­شناختی این سوره بیش از پیش به مخاطب تبیین شود. بررسی سبک­شناسی این سوره نشان می­دهد کاربرد گونه­های مختلف هنجارگریزی، آهنگ متوازن و موسیقی دلنشین آیات، استفاده از گونه­های متنوع تصویر­پردازی در جهت تنوع معنایی و موضوعی همگی در تأکید و تقریر کلام، انذار، هشدار و پند­گیری مخاطب و در نهایت تفهیم معنا و القای آن به مخاطب صورت گرفته است.

واژگان کلیدی: قرآن کریم، سوره ُدخان، سبک شناسی، بلاغت، سطح زبانی و فکری.

کد پذیرش: ۱۲۶/ ۹۷ /ق

معناشناسی «غرور» در قرآن کریم با تکیه بر روابط همنشینی

حمید صباحی گراغانی

استادیار دانشگاه شهید باهنر کرمان

مرتضی عرب

استادیار دانشگاه شهید باهنر کرمان

منصوره عبدالعلی نژاد

دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن وحدیث دانشگاه شهید باهنرکرمان (نویسنده مسئول)

چکیده

«غرور» یکی از واژگان و مفاهیم پربسامد در نظام اخلاقی قرآن به شمار می­رود. در این جستار، تلاش شده تا با روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد معناشناختی، این واژه در قرآن کریم مورد کنکاش قرار گیرد. از این روی، با رویکرد هم­زمانی و با تکیه بر روابط همنشینی، بیست ویک آیه مربوط به «غرور» مورد بررسی قرارگرفت، یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که «حیاه الدنیا» و«شیطان» دوعامل اصلی در ایجاد «غرور»می باشند.همچنین «کفر» و«غرور» بایکدیگر رابطه دوسویه دارند که بریکدیگرتاثیر گذاشته ومتقابلااز یکدیگر تاثیر می‌پذیرند وعامل ومعلول یکدیگرند. با توجه به آیات قرآن راههایی نیز برای رهایی از غرور وجود دارد، ازجمله:دوری از وابستگی به زندگی دنیا، عبودیت، ایمان، صبر و تقوا و….وعاقبت انسانهای مغرور و فریب خورده نیز در آیات قرآن کریم آتش جهنم وعذاب معرفی گردیده است.

واژگان کلیدی‌: قرآن کریم، روابط همنشینی، غرور، حیاه الدنیا، شیطان، کفر.

کد پذیرش: ۱۱۵/ ۹۷ /ق

بررسی لایه نحوی سوره مومنون با رویکرد تحلیل گفتمان

حمیدصباحی گراغانی

استادیار دانشگاه شهید باهنر کرمان

مرتضی عرب

استادیار دانشگاه شهید باهنر کرمان

کلثوم شیبک

دانشجو ارشد الهیات،گرایش علوم قرآن وحدیث‌دانشگاه شهید باهنرکرمان(نویسنده مسئول)

چکیده

بازسازی دانش‌های اسلامی در نهایت به فهم دقیقتر قرآن منجر می‌شود؛ یکی از این دانش‌ها نظریه سبک شناسی گفتمانی هست. این نظریه نگرشی در باب رابطه محتوای متن با بیرون متن هست که در این نگرش زبان در قلمرو فراتر از جمله، مانند پیوستار معنایی، پیوستار دستوری، بافت، کنش گفتاری و بافت موقعیتی مورد کنکاش قرار می‌گیرد. این پژوهش به دنبال آن است تا با روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد سبک شناسی گفتمانی به بررسی سوره مومنون در لایه نحوی بپردازد. نتایج پژوهش نشان می­دهد که سبک نحوی جمله­ها در سوره مومنون، رابطه مستقیمی با پیوستار معنایی و بافت موقعیتی برقرار کرده است؛ به گونه‌ای که با تغییر بافت موقعیتی، سبک نحوی جمله‌ها نیز تغییر می‌یابد.

واژگان کلیدی: قرآن، سوره مومنون، سبک شناسی گفتمانی، لایه نحوی.

کد پذیرش: ۱۷۶/ ۹۷ /ق

معناشناسی‌ تشخیص در قرآن کریم (رویکرد شناختی)

حمید صباحی گراغانی

استادیار دانشگاه شهید باهنر کرمان (نویسنده مسئول)

احمد محمدی نژاد پاشاکی

دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

تشخیص به عنوان یک صنعت ادبی از دیرباز مورد توجه بلاغت­دانان قرار گرفته است و در آثار خود آن را به عنوان آرایه­ای ادبی و زبانی مورد کنکاش قرار داده اند. از سوی دیگر، زبان­شناسان شناختی با رویکرد دیگری به این موضوع پرداخته‌اند و آن را نه به عنوان آرایه ادبی بلکه به عنوان یک فرایند ذهنی و مفهومی تحلیل کرده اند. این جستار برآن است تا با رویکرد زبان شناسی شناختی و به روش توصیفی-تحلیلی، تشخیص را در قرآن کریم بررسی کرده تا نقش آن را در مفهوم­سازی­های قرآن بررسی کند. برآیند پژوهش حاکی از آن است که مفاهیم مجردی چون حق و باطل و مرگ و محسوساتی چون زمین و آسمان به وسیله جان بخشی و انسان­نمایی، تبیین و مفهوم­سازی شده­اند.

واژگان کلیدی: قرآن، تشخیص، معناشناسی‌شناختی، استعاره مفهومی، استعاره هستی‌شناختی.

کد پذیرش: ۱۰۳/ ۹۷ /ق

مفهوم شناسی عفو از دیدگاه اسلامی

الهه صباری فرد

دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشکده اصول دین قم

چکیده

از دیدگاه اسلام عفو در دو حیطه مطرح است؛ عفو خداوند نسبت به بندگان و عفو انسان‌ها نسبت به یکدیگر. گاهی عفو خداوند به صورت عام بدون درخواست بندگان است که شامل عفو افراد مستضعف، عفو در احکام، عفو در بلایا وعفو خطاهای گذشته می‌گردد. اثر مهم تربیتی آن را می‌توان درقدرت بخشش قبل از آنکه طلب شود یافت. گاهی عفو خداوند به صورت خاص و با درخواست بندگان به سبب عملی خطا صورت می‌گیرد که انسان‌های موحد بواسطه این عفو هم سعی در عدم تکرار آن خطا دارند و هم به آرامشی درونی دست می‌یابند که انسان‌های غیر موحد از آن محرومند. اما عفو انسان‌ها نسبت به یکدیگر که مورد توصیه اسلام است تفاوت بسیار مهمی با ادیان دیگر چون مسیحیت دارد و آن قدرت انتخاب بین انتقام و عفو است؛ که باعث می‌شود انسان در عفو خود احساس پشیمانی و سرخوردگی نکند و اسلام بهترین نوع بخشش را عفو در اوج قدرت به انتقام می‌داند؛ و از طرف دیگر یکی از مهم‌ترین شرایط عفو در اسلام پشیمانی و عدم طغیان خاطی است.از همین رو اسلام اثرات اصلاحی تربیتی عفو را در دو طرف بخشنده و پذیرنده بخشش بیان می‌کند ازجمله برقراری محبت و دوستی بین دو فرد،کاهش و دفن بدی‌ها در جامعه،کاهش عداوت و کینه و عواقب آن، ضمانت بیشتر در عدم تکرار خطا، ایجاد آرامش گوهر نایاب بشریت، بزرگی روح و عزت نفس برای بخشنده. توصیه اسلام در عفو،بخششی زیبا و بدون هرگونه توبیخ است.که در شیوه زندگانی پیامبر(ص) و رهبران اسلام جاری بوده است.

واژگان کلیدی: بخشش، فواید بخشش، اسلام، قرآن، توبه.

کد پذیرش: ۱۰۴/ ۹۷ /ق

بررسی تطبیقی تنبیه از دیدگاه اسلام و روانشناسی

الهه صباری فرد

دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشکده اصول دین قم

چکیده

تنبیه یکی از مسائل مهم و پر چالش در زمینه علوم تربیتی محسوب می‌شود که در بین صاحب نظران تربیت اسلامی و علوم روانشناسی آراء و عقاید متفاوتی در این زمینه وجود دارد. اصل تشویق و تنبیه به عنوان امری مسلم در تربیت اسلامی شناخته و پذیرفته شده است. اصولاً بهشت و جهنم و انذار و تبشیر پیامبران همه جلوه‌هایی از تشویق و تنبیه هستند. تنبیه در قرآن به عنوان عامل تأثیرگذارکه برای همه ی خطاکاران به عنوان یک ضرورت مطرح شده است و همچنین در قرآن از بخشش پیش و پس از تنبیه، و مرحله‌ای بودن اجرای آن و وسیله‌ای برای تشویق افراد پای بند قوانین،آیاتی بیان شده است. تنبیه از دیدگاه روایات هم با همه اختلافاتی که در روایات دیده می‌شود امری پذیرفته شده است که به عنوان یک ابزار بازدارنده از خطا در آخرین مرحله استفاده می‌شود. اما دیدگاه روانشناسان به تنبیه، دارای دو سویه کاملاً متضاد است بعضی آن را به عنوان یک روش تربیتی پذیرفته‌اند اما برخی دیگر به شدت با آن مخالف هستند و بسیار مضر برشمرده اند؛ البته لازم به ذکر است موافقان با تنبیه هم، با تنبیه بدنی مخالف هستند. در هر صورت تنبیه یکی از ضمانت‌های اجرایی مناسب برای تعلیم و تربیت است و گسترش آن باعث سالم سازی فضای خانه، مدرسه و جامعه و تحریک آدمی در پرهیز از ناهنجاری‌های اجتماعی هستند.

واژگان کلیدی: تنبیه، تربیت اسلامی، روانشناسی تربیتی، خانواده.

کد پذیرش: ۱۳۵/ ۹۷ /ق

جامعه، خانواده، زن از منظر قرآن

زهرا عابدینی

کارشناسی ارشد دانشگاه قم

چکیده

یکی از اساسی‌ترین تعلیمات قرآن زندگی اجتماعی و توجه به روح جامعه است. زیر بنای جامعه خانواده است. قرآن هدایت جامعه را از افراد خانواده شروع می‌کند؛ زن به عنوان محور اساسی و سازنده خانواده باید جاذبه وجودی خود را در کشش مرد و فرزندان به زندگی تقویت کند و مانع از فرو پاشی خانواده گردد. بنظر می‌رسد جامعه سالم و متعالی وابسته به خانواده متعالی و سالم است؛ این امر محقق نمی‌شود جز آنکه زن به عنوان یک همسر و مادر در پرتو رهنمودهای قرآن نقش خود را به درستی ایفا نماید. در این مقاله سعی بر آن است بر اساس روش توصیفی و شیوه کتابخانه‌ای با رویکرد خانواده، جامعه و زن چگونگی نهادینه شدن دستورات قرآن را در زندگی‌های امروز بررسی نماید و با ارائه راهکارهای موجود زمینه‌ساز امنیت و آرامش شود.

واژگان کلیدی: جامعه، خانواده، زن، قرآن.

کد پذیرش: ۱۱۰/ ۹۷ /ق

مطالعۀ تطبیقی وصف انسان در گفتار قرآن و شعر جاهلی

طیبه عباسی

دانشجوی دکتری دانشگاه علامه طباطبایی(نویسنده مسئول)

عزت الله مولایی نیا

دانشیار دانشگاه قم

چکیده

مقالۀ پیش رو به مطالعۀ توصیف انسان در گفتار قرآن و شعر دوران طلایی ادبیات عرب مشهور به عصر جاهلی می‌پردازد تا نشان دهد که انسان در این دو با هم تفاوت دارد. گقتار قرآن در این زمینه همانند دیگر موضوعات مطرح شده در آن دارای استواری و یقین است، در توصیف انسان به خواسته‌های فطری وی توجه داشته و در هدف خود تحت تاثیر فرهنگ رایج زمان و قوی‌ترین سخن‌پردازان قرار نمی‌گیرد. ولی سخن‌پردازان مشهور در این زمینه چندان موفق نبوده و در مواردی دچار تضاد شده و در برخی موارد دیگر، سخن را ناقص گذاشته‌اند.

واژگان کلیدی: گفتار قرآن، شعر دوران جاهلی، توصیف انسان، فرهنگ عرف.

کد پذیرش: ۱۵۶/ ۹۷ /ق

سنجش و ارزیابی تفسیر «روض الجنان و روح الجنان»ابوالفتوح رازی

عماد عبداللهی

فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد رشته معارف قرآن دانشگاه یزد

چکیده

«روض الجنان و روح الجنان» از قدیمی‌ترین تفاسیری است که با رویکردی شیعی‌مذهب و با نگرشی اجتهادی که نویسنده آن، ابوالفتوح رازی با تألیف این تفسیر، راه برای افراد پس از خود را برای تألیف تفاسیر دیگر بازکرده است و چنانچه از عنوان این نوشتار مشخص است، بیان مسئله در این نوشتار، بررسی و ارزیابی تفسیر «روض الجنان و روح الجنان» به‌عنوان اوّلین تفسیر به زبان فارسی است. سؤالات که در این تحقیق مطرح می‌شود: سنجش و ارزیابی تفسیر «روض الجنان و روح الجنان» است، ازجمله این‌که: رازی در تألیف تفسیر خود، چه سبکی دارد و آیا در نوشتن این تفسیر از تفاسیر دیگر اثر گرفته است و یا بالعکس اثر گذاشته است؟ هدف از این تحقیق، بررسی یک تفسیر کامل شیعی که به زبان فارسی تألیف شده است و روش تحقیق در این نوشتار، به‌صورت کتابخانه‌ای و استفاده از کتاب‌های مرتبط مطالب بیان‌شده است. از نتایجی که در این نوشتار قابل‌دسترسی است که ابوالفتوح رازی برای آیات قرآن، ابعاد مختلف آن را بیان می‌کند و در نوشتن تفسیر خود از تفاسیر طبری، ثعلبی، التبیان شیخ طوسی، الکشّاف زمخشری و مجمع‌البیان طبرسی تأثیر گرفته است و بر مفاتیح الغیب فخر رازی، جلاء الاذهان جرجانی و منهج الصادقین تأثیر گذاشته است.

واژگان کلیدی: ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح الجنان، تفسیر، قرآن.

کد پذیرش: ۱۰۵/ ۹۷ /ق

بازتاب انسان انقلابی در قرآن کریم،احادیث و روایات اسلامی

جعفر عموری

دبیر عربی آموزش و پرورش ناحیه ۲ اهواز

و دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد آبادان(نویسنده مسئول)

صادق‌هاشمی امجد

مدرس زبان عربی دانشگاه پیام نور اهواز

معصومه موسی زاده

کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی

چکیده

قرآن کریم داستان‌های ارزنده‌ای را برای عبرت آموزی انسان ذکر نموده است. خداوند متعال سرگذشت انسان‌های نیکوکار و بدکار را به بهترین شیوه به منظور هدایت و راهنمایی انسان‌ها بازتاب داده است. در میان داستان‌های قرآنی، شخصیت‌ها و قهرمانان انقلابی از جایگاه والا و ممتازی برخوردار هستند. هدف از این پژوهش بررسی جایگاه انسان‌های انقلابی در قرآن کریم است. نتایج حاصل از این جستار بیانگر آن است که انسان‌های انقلابی به عنوان الگو و اسوه جوامع بشری در قرآن معرفی شده اند. از مهم‌ترین نمونه‌های این نوع افراد، اصحاب کهف و پیامبران(حضرت موسی، ابراهیم) را می‌توان برشمرد. این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی به بررسی جایگاه انسان انقلابی در قرآن می‌پردازد تا بسامد والای حضور انسان‌های انقلابی در داستان‌های قرآنی را کاوش نماید.

واژگان کلیدی: قرآن کریم، انسان انقلابی، روایات و احادیث اسلامی.

کد پذیرش: ۱۶۶/ ۹۷ /ق

ارزیابی و نقد چند ترجمه از ترجمه‌های سوره «مؤمنون»

صادق فتحی دهکردی

 استادیار دانشگاه تهران پردیس فارابی

زهرا سالاری

کارشناس ارشد مترجمی زبان عربی دانشگاه تهران پردیس فارابی

چکیده

با استناد به بررسی­های انجام شده در ترجمه سوره­ی «مؤمنون»، اشکالات مترجمان محترم در ترجمه این سوره را می­توان در موارد ذیل خلاصه کرد: بی دقتی در نقش واژه­ها و ساختار نحوی آنها در آیات، رعایت نکردن سبک جملات (تعجبی، استفهامی، شرط و…..)، عدم توجه به ساختار‌های تأکیدی، دقت نکردن به معنای دقیق واژه‌ها، عدم توجه به نکات تفسیری، حذف و اضافه‌های بی‌مورد، توجه نکردن به تقدیم و تأخّرهای موجود در آیات و عدم توجه به صنایع بلاغی. این مقاله که به بررسی ترجمه اساتید محترم؛ عبدالمحمدآیتی، مهدی الهی­قمشه­ای، سید محمدابراهیم بروجردی، محمد­مهدی فولادوند و ابوالقاسم پاینده از سوره­ی مؤمنون می‌پردازد، تلاش می‌کند تا با ذکردلایل و شواهد لغوی، بلاغی، نحوی و تفسیری، برخی اشکالات موجود در ترجمه مترجمان محترم را توضیح دهد و در پایان نیز به کمک سایر ترجمه­ها و بر اساس مستندات لغوی، نحوی، بلاغی و تفسیری ذکر شده در توضیح هر آیه، ترجمه­ای به عنوان پیشنهاد ارائه دهد.

واژگان کلیدی: قرآن، ترجمه، نقد، لغت، نحو، بلاغت.

کد پذیرش: ۱۵۲/ ۹۷ /ق

ارزیابی و نقد چهار ترجمه از ترجمه‌های «جزء ۳۰» قرآن کریم؛  از دیدگاه لغوی، بلاغی و نحوی

صادق فتحی دهکردی

 استادیار دانشگاه تهران پردیس فارابی

کبری مرآتی

 کارشناس ارشد مترجمی زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران پردیس فارابی

چکیده

این مقاله به ارزیابی و نقد چهار ترجمه از ترجمه‌های جزء ۳۰ قرآن کریم از جنبه‌های گوناگون بلاغی، نحوی و لغوی می‌پردازد. در این راستا با استناد به تفاسیر مختلف و نیز کتاب‌های بلاغی و لغوی، لغزش‌های مترجمان محترم در مواردی چون رعایت نکردن حصر، عدم توجه به تأکید، عدم توجه به تقدیم و تأخیرهای موجود در آیات، غفلت از نکات صرفی و نحوی، عدم به کارگیری معادل‌های دقیق واژگان، پرهیز از فارسی نویسی و به کار بردن الفاظ عربی، مورد ارزیابی قرار گرفته و در نهایت ترجمه‌ای پیشنهادی ارائه شده است. بی‌توجهی به اسالیب بلاغی حصر و تأکید و معادل سازی‌های اشتباه برای برخی واژگان، از اشکالات عمده‌ی مترجمان محترم بوده است. این مقاله تلاش می‌کند تاباروش توصیفی تحلیلی به نقد ترجمه‌های اساتید محترم ابوالقاسم پاینده،محمد مهدی فولادوند،سیدعلی موسوی گرمارودی و سید جلال الدین مجتبوی از جزء۳۰ قرآن کریم بپردازدو در پایان ترجمه‌ای پیشنهادی را ارائه دهد.

واژگان کلیدی‌: قرآن، جزء ۳۰، ترجمه، نقد، بلاغت، نحو

کد پذیرش: ۱۵۳/ ۹۷ /ق

بررسی دیدگاه عایشه بنت الشاطی درباره اعجاز بیانی قرآن؛با محوریت ترادف

ابراهیم فلاح

استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری

فاطمه قربانی

دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران(نویسنده مسئول)

چکیده

عائشه عبدالرحمن بنت الشاطی اندیشمند مسلمان مؤلّف‌ و محقّق‌ مصری‌ در حوزه ادبیات و علوم قرآنی است. وی در کتاب خود نظریاتی درباره اعجاز بیانی قرآن بویژه در بحث ترادف مطرح می‌نماید. ایشان معتقد به عدم امکان جایگزینی کلمه‌ای در جایگاه ترادف در آیات قرآن بوده که در تقابل با دیدگاه‌های رایج سایر اندیشمندان مسلمان می‌باشد. همچنین بنت الشاطی وجوهی از اعجاز بیانی را در اسلوب‌های قرآنی مطرح نموده و برای آن مصادیق ذکر می‌نماید. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی ترادف از دیدگاه این بانوی مصری پرداخته و صحت اقوال موافق و مخالف با ایشان را مورد بحث و تفصیل قرار می‌دهد. در پایان می‌توان این نکته را دریافت که متد بنت الشاطی در فهم نص قرآنی، پایبندی به واژگان و عدم عدول به سایر الفاظ بوده و اثبات آن، بعد جدیدی از اعجاز ادبی قرآن را آشکار می‌سازد.

واژگان کلیدی: عایشه بنت الشاطی، اعجاز بیانی، اعجاز ادبی، ترادف، اسلوب‌های قرآنی.

کد پذیرش: ۱۱۶/ ۹۷ /ق

آشنایی‌زدایی و برجسته‌سازی نحوی و بلاغی در سوره نبأ

کتایون فلاحی

استادیار دانشگاه آزاد گرمسار (نویسنده مسئول)

کمال کلنی

دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد گرمسار

معصومه سید

دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد گرمسار

چکیده

آشنایی‌زدایی از دستاوردهای مکتب فرمالیسم روس می‌باشد که بر بیگانه نمودن نُرم عادی زبان دلالت دارد آن‌ها در اوایل قرن بیستم دانش جدید و مستقلی در هنجار گریزی و برجسته‌سازی ایجاد کردند. قرآن کریم- معجزه جاوید پیامبر اسلام (ص)- دارای زیبایی‌های ادبی فراوانی است، و نمونه کامل سخن در اوج فصاحت و بلاغت می‌باشد که می‌توان با بهره گرفتن از تفاسیر و ترجمه‌های متعدد اندیشمندان در حوزه علوم قرآنی، فهم دقیق و کاملی از این کلام گهربار الهی داشت، پس در راستای تبیین اعجاز ادبی قرآن کریم در پژوهش مذکور درصدد برآمدیم به بررسی نظریه آشنایی‌زدایی و برجسته‌سازی در سوره مبارکه «نبأ» از بعد نحوی و بلاغی بپردازیم و با روش توصیفی – تحلیلی جنبه‌های موردنظر را بیان نماییم، نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که عناصر سازنده آن از قبیل معرفه و نکره، تقدیم و تأخیر، حذف و ذکر، التفات، تکرار، جملات معترضه و… از پربسامدترین نمونه‌های برجسته‌سازی در این سوره مبارکه به شمار می‌آیند.

واژگان کلیدی: قرآن کریم، سوره نبأ، آشنایی‌زدایی، برجسته‌سازی، رویکرد نحوی و بلاغی.

کد پذیرش: ۱۴۸/ ۹۷ /ق

خمس، زکات و مالیات در حکومت اسلامی؛

از منظر قرآن و روایات

علی قمی

چکیده

نیازهای مالی حکومت و جامعه اسلامی از راههای مختلفی تأمین می‌شود که از جمله ان خمس اموال مسلمین و همچنین مالیات حکومتی است. خمس از جانب شارع مقدس صراحتاً و با نِصاب معیّن و مفروض واجب گشته است و مالیات در اختیار حاکم حکومت اسلامی قرار داده شده است تا بر افراد و یا کالاها و خدمات مشخص این مالیات را وضع کند. در ذهن برخی از افراد جامعه و حتی متدینین اینگونه سؤال ایجاد می‌شود که با توجه به اسلامی بودن نظام چرا باید دوگونه پرداخت مالی صورت گیرد؟! فلسفه این دو پرداخت چیست؟ و چرا نمی‌توان، یکی را جایگزین دیگری نمود؟ حال اینکه با توجه به آموزه‌های دینی، اعم از آیات شریف قرآن کریم و روایات معصومین: تفاوت ماهوی میان این دو پرداخت، وجود دارد. در ادّله وجوب خمس و مالیات و همچنین در مصادیق واجب بودن و اضافه بر این در موارد مصرف این پرداخت‌ها تفاوت مبنا و اساساً فاصله‌ی بنیادین است که به هیچ عنوان نمی‌توان تطابقی بر آن ایجاد نمود. در سیره‌ی معصومین این تفاوت تبیین و عمل شده و همچنین در جایگزینی این دو مورد هرگز سندی یافت نشده است حتی در زمانی که حکومت به دست اهل بیت: بوده است؛ اضافه بر این در سیره‌ی حکومتی امیرالمؤمنین(ع) اخذ مالیات از صاحبان برخی از مواشی(۱) به چشم می‌خورد.

واژگان کلیدی: خمس، زکات، مالیات، نظام اسلامی، قرآن، سیره‌ی معصومین.

کد پذیرش: ۱۰۸/ ۹۷ /ق

خوانشی جدید از داستان‌های قرآنی با تأکید بر ادب پایداری؛ مورد پژوهانه سمیح القاسم

محمدرضا قنبری سلحشور

مربی گروه علوم سیاسی، دانشگاه پیام نور

مریم جلالی نژاد

مدرّس دانشگاه پیام نور قم(نویسنده مسئول)

چکیده

 قرآن کریم ارزشمندترین میراث ادبی ودینیِ جامع و کامل است. تأثیرقصه‌های قرآنی در شعر و ادب بویژه عربی کاملا آَشکار بوده، از این رو ادبیات بویژه ادب مقاومت در تعامل با قرآن مجید به زیبایی و شکوه دیگری رسیده است. در مکتب وحی، داستان‌های قرآنی هم دارای جنبه عمومی چون پند آموزی بوده وهم دارای عناصر و ویژگی‌های خاص داستانی هستند. داستان پردازی قرآنی، از این مزیّت که قصه‌ها وقهرمان‌های آنان همه واقعی وحقیقی هستند برخوردار بوده و این راستیِ اثر بر نفوذ کلام بسیار افزوده است. این شیوه آموزنده برای تحقق بخشیدن به اهداف دینی واخلاقی در راستای فرامین الهی سوق داده شده است. ادبای مقاومت با بهره گیری از داستان‌های قرآنی و شخصیتها و مضامین آنان به نوآوری درمضامین خود پرداخته و مضامین سیاسی واجتماعی مورد نظر خود را به زیبایی به مخاطبین می‌رسانند. آنان با بهره گیری از قصه‌های قرآنی به تصویر پردازی هنری در اشعار خودپرداخته و با عناصر داستانی که کاملا دراین قصه‌ها به چشم می‌خورد معانی و هدف خود را به خوبی به مخاطب القا می‌کنند. این مقاله بر آن است که با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی تأثیر داستانهای قرآنی در شعر یکی از این ادبای مقاومت، سمیح القاسم- شاعر مقاومت فلسطین- بپردازد.

واژگان کلیدی: ادبیات داستانی، قرآن، ادب پایداری، فلسطین.

کد پذیرش: ۱۵۱/ ۹۷ /ق

دانش معدنکاری از دیدگاه قرآن کریم

محمد نقی کاظم زاده

دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده اصول الدین قم

چکیده

کمی جست‌وجو در تاریخ نشان می‌دهد قدیمی‌ترین کتاب‌هایی که به استفاده از سنگ‌های معدنی مانند آهن، قلع و مس اشاره دارد، کتب مذهبی بشر است و کمی بعدتر کتاب‌های تاریخ‌نگارآنهای مانند شاهنامه که با اساطیر و افسانه‌ها اهل تاریخ در عصر ما که استعمال آهن و به‌کار بردن آن در آلات و صنایع رواج گرفت. در قرآن کریم نیز به یکی از مواد معدنی بسیار مهم یعنی آهن اشاره‌ شده است. نازل کردن یا همان فرستادن آهن که در آیه ۲۵ سوره حدید، نشان از معجزه علمی دارد. چرا که این کانی شرایط بسیار خاصی یعنی دمای بسیار بالایی را برای تشکیل می‌طلبد و می‌توان گفت که آهن موجود در منظومه شمسی از جایی دور آمده و حتی با وجود دمای بالای خورشید نیز امکان تشکیل آهن وجود نداشته و در ستاره‌های بزرگتر از آن که دمای بالای چند صد میلیون درجه سانتیگراد دارند، تشکیل می‌شود. در سوره سبا آیه ۱۱ـ۱۰ نیز آمده: «و آهن را برای او نرم گردانیدیم و امر کردیم که زره‌های گشاده بساز و حلقه‌های آن را به اندازه قرار داده و کار شایسته انجام دهید» و به داوود(ع) اشاره شده که آهن در دستش نرم می‌شده و بدون نیاز به آتش می‌توانسته از آن ورق و مفتول بسازد (فراوری و ذوب آهن)؛ فارغ از بررسی سایر آیات مبارکه قرآن کریم از همین چند آیه مراحل مختلف معدنکاری شامل اکتشاف و شناسایی ماده معدنی، استخراج و بیرون آوردن ماده معدنی از دل زمین و در نهایت فرآوری و قابل مصرف نمودن آن در صنعت می باشد قابل استنباط است. این مقاله سعی با بررسیهای علمی و تجربی از شناخت زمین و مواد معدنی موجود در آن و چگونگی استفاده بشر از آن، را با نگاه به قرآن مورد کاوش قرار دهد.

واژگان کلیدی: زمین شناسی، معدنکاری، آهن، مس، اکتشاف، استخراج، صنعت.

کد پذیرش: ۱۱۷/ ۹۷ /ق

بررسی اسلوب تهکم از منظر بلاغت

مرضیه سادات کدخدایی

دانش آموخته ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه قم

چکیده

تهکم یکی از اسالیب تعبیر بیانی است که متکلم به منظور اهانت و استهزای مخاطب، کلام خود را با کمک قرینه در ضد معنای اصلی به کار می­برد. این اسلوب در علم معانی تحت عنوان اغراض ثانویه، در علم بیان ذیل استعاره تهکمیه و در علم بدیع به شکل استعمال کلام در ضد معنای خویش بیان شده است. گستردگی این اسلوب در علوم مختلف بلاغی دلیل بر اهمیت آن است. در این مقاله مهمترین آیات قرآنی به کار رفته در این اسلوب درر سه علم معانی، بیان و بدیع با استفاده از تفاسیر و کتب بلاغی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. براساس یافته‌های این پژوهش بیشترین کاربرد اسلوب تهکم مربوط به علم معانی است که تحت عنوان اغراض ثانویه در استفهام، امر، نهی و نداء به کار رفته است.

واژگان کلیدی: سبک شناسی، اسلوب تهکم، بلاغت.

کد پذیرش: ۱۲۱/ ۹۷ /ق

جامعه صالح در آیینه سوره حجرات

مجتبی کریمی

دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان

و دببر آموزش و پرورش استان فارس، شهرستان قیروکارزین (نویسنده مسئول)

فاطمه ساکی

فوق لیسانس عربی دانشگاه آزاد لرستان. دبیر آموزش و پرورش شهرستان دورود

چکیده

سوره حجرات در برگیرنده مسائل مهمی از احکام دین مبین اسلام می‌باشد که جامعه صالح و طیب را برای همگان ترسیم نموده است. برخی از دستورات بیان شده در سوره حجرات به امور میان خداوند و بندگانش و پاره‌ای هم به آداب برخورد با پیامبر گرامی اسلام(ص) پرداخته است؛ در ادامه آیات این سوره به اموری اهمیت داده شده که مردم در برخورد و تعامل با یکدیگر در جامعه باید آن را رعایت نمایند تا به قله‌های رفیع سعادت و خوشبختی دست یابند. قرآن در سوره حجرات اخلاق اجتماعی که به آن اهمیت زیاده داده نمی‌شد و زمینه درگیری و اختلاف می‌شد را مورد توجه قرارمی دهد؛ اموری چون مسخره کردن دیگران، غیبت، تجسس والقاب زشت که اجتناب از آنها جامعه اسلامی را ازگزند بحرانها در مسیر رشد رهایی می‌بخشد. این جستار با بهره گیری از آیات اخلاق سوره گرانقدر حجرات برآن است تا جامعه‌ای صالح و اخلاق مدار را بر اساس آموزه‌های قرآنی ترسیم نماید.

واژگان کلیدی: قرآن، سوره حجرات، اخلاق، جامعه صالح.

کد پذیرش: ۱۳۲/ ۹۷ /ق

تفسیر علمی، چالش ها و راهکارها

رحمان کشاورز

دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم(نویسنده مسئول)

محمد هادی مفتح

دانشیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی قم

چکیده

تفسیر علمی که به معنای بهره گیری از علوم تجربی در تفسیر، بر اساس ضوابط خاص است، از سابقه‌ی دیرینه‌ای برخوردار بوده و همواره موافقان و مخالفانی داشته است. در این مسیر، عده‌ای راه افراط و برخی راه تفریط را پیموده‌اند و در برابر این دو، یک دیدگاه اعتدالی وجود دارد، که به نظر می‌رسد در صورت رعایت ضوابط، مورد پسند عقل و شرع باشد؛ چرا که این نوع تفسیر می‌تواند فواید زیادی به همراه داشته باشد و نباید بدون دلیل، امت اسلام را از این ظرفیت ارزشمند محروم نمود. اما پیمودن این راه، چالش های مهمی را در پی دارد؛ این مقاله ضمن بیان چالش ها، راهکارهایی را برای برون رفت از آن ها پیشنهاد می‌نماید و با ارائه ضوابط خاص، تلاش نموده تا لغزش­ها در این نوع تفسیر را به حداقل برساند. در پایان با ذکر چند تفسیر علمی از آیات به نقد و بررسی آن ها پرداخته و همچنین از قطعی پنداری برحذر داشته است.

واژگان کلیدی: قرآن، تفسیرعلمی، راهکارهای تفسیر، بیان انتقادی.

کد پذیرش: ۱۲۳/ ۹۷ /ق

باز خوانی ترجمه سه آیه در ترازوی نقد

محمد حسین لطفی

استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نوردزفول

نسرین قیصری

کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی

و دبیر آموزش و پرورش شهرستان دزفول«نویسنده مسئول»

چکیده

قرآن منبع معارف و دستورات زندگی انسان است و جز با آن نمی‌توان نهال انسانیت را به ثمر رساند. این پیام جاودانی و جهانی خداوند، نازل شده به زبان عربی است از این رو ترجمه‌ی آن برای غیر عرب زبانان ضرورتی اجتناب ناپذیر است. اما سخن در این است که ترجمه باید دارای شرایطی باشد تا ضمن خدشه وارد نشدن به متن اصلی، پیام نیز به صورت کامل به شنونده القا شود در غیر این صورت از آسیب‌های تفسیری، فنی و ادبی مصون نخواهد بود. با نگاهی به ترجمه‌های موجود ملاحظه می‌شود که بعضی آیات در لغت یا مفهوم کلی نزد مترجمان محل اختلاف می‌باشند. نگارندگان در این مقاله تلاش دارند تا ترجمه ۳ آیه از قرآن کریم را با توجه به ۱۰ ترجمه‌ی معروف و پر کاربرد از زاویه واژه، معنا، تفسیر، صرف و نحو مورد دقت، بررسی و نقادی قرار داده و در نهایت ترجمه‌ای را به عنوان ترجمه برگزیده مطرح نمایند.

واژگان کلیدی: قرآن، اختلاف ترجمه، تفسیر، صرف و نحو.

کد پذیرش: ۱۷۳/ ۹۷ /ق

جاودانگی قرآن واقتضاءات بشری

سونیا محمدی عالیبری

کارشناسی ارشد زبان وادبیات عربی دانشگاه پیام نور کرمانشاه

چکیده

آیا قرآن کریم پاسخگوی نیازهای روز انسان معاصر است ؟ همین مسأله دانشمندان را بر آن داشته است که درباره‌ی مطابقت قرآن با نیازهای انسان معاصر و اینکه قرآن مطابق مقتضیات زمان است، بحث کنند وگستردگی دامنه‌ی معانی و تأویل قرآن و جاودانگی قرآن از موارد مورد پژوهش ذیل می باشد. نزول تدریجی قرآن و اعجاز علمی قرآن دلیل عینی انطباق قرآن با همه‌ی زمان‌هاست. در این نوشتار گفته شده است در کل میتوان گفت اسلام وقرآن فرا‌تر از زمان وجامع کلیه‌ی نیاز‌های بشر است ونیز مطرح شده است که قرآن نه خواهان مبارزه با زمان وباز داشتن بشر از ابتکار و نو آوری است ونه اینکه تسلیم بی قید وشرط مقتضیات زمان می شود. قرآن کتابی است جامع نگر و دور اندیش که برای نیاز‌های بشر و مسائل او در هر زمانی راه حل‌هایی ارائه می دهد و با پیشرفت علم و تکنولوژی راز‌های علمی قرآن آشکار می شود.

واژگان کلیدی: قرآن باوری، مقتضیات زمان، علوم جدید.

کد پذیرش: ۱۵۸/ ۹۷ /ق

تاثیر نگرش مفسر به زن در تفسیر آیات مرتبط با

حضور زن در اجتماع

نفیسه مرادی

کارشناس ارشد معارف قرآن دانشگاه مفید قم

چکیده

مفسر به عنوان تبیین کننده مقصود آیات قرآن، انسانی معصوم و مصون از خطا نبوده و عوامل مختلفی می‌تواند در تفسیری که از آیات ارائه می‌دهد، تاثیرگذار باشد. نگرش به زن به عنوان یکی از متغیرهای موثر در تفسیر ارائه شده، موضوعی است که در دانش هرمنوتیک مورد توجه قرار می‌گیرد، لذا پژوهش حاضر به این پرسش پاسخ می‌دهد که «نگرش مفسر به زن تا چه اندازه در تفسیر آیات قرآن کریم که ناظر بر حضور اجتماعی زن است، موثر می‌باشد»؟ هدف از این تحقیق، نشان دادن تاثیر نگرش مفسر به زن در تفسیر آیات، به عنوان یکی از عواملی که منجر به ارائه تفاسیر مختلف از آیات یکسان می‌شود، است. لذا برای پاسخ به پرسش اصلی، با روش توصیفی – تطبیقی، نظر برخی مفسران شیعه و سنی ارائه گردیده و سپس با روش تحلیلی به ارزیابی و سنجش میزان تاثیر نگرش مفسر به زن در تفسیر آیات پرداخته شده است. نتایج حاصل از بررسی‌های انجام گرفته نشان می‌دهد که نگرش مفسر به زن در تفسیری که ارائه می‌نماید، موثر بوده است به طوری که در مواردی تفاسیر ارائه شده کاملا مغایر با یکدیگر می‌باشند.

واژگان کلیدی: هرمنوتیک، نگرش مفسر به زن، زن در تفاسیر، حضور اجتماعی زن.

کد پذیرش: ۱۵۹/ ۹۷ /ق

قرآن، سیاست و حکومت

لطیفه مسعودی نژاد

فوق لیسانس علوم قرآن و حدیث فارغ التحصیل از دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

لازمه سامان و سازماندهی به زندگی اجتماعی، اجرای بسیاری از قوانین و برپایی احکام اجتماعی اسلام، برقراری حکومت اسلامی و حرکت کردن بر اساس سیاست اسلامی است. در بسیاری از آیات قرآن کریم به امر حکومت وسیاست به صورت مستقیم و غیر مستقیم اشاره شده است و این نشان از اهمیت دادن تفکر توحیدی به مسئله حکومت الهی دارد. توجه و تمرکز آیاتی فراوانی از قرآن کریم بر تبیین وظایف پیامبر اکرم(ص) در امر مملکت داری و تعیین وظایف مومنان در قبال حکومت پیامبر(ص)، نشان دهنده‌ی حکومت الهی پیامبر(ص) بر مسلمانان است و لزوم تشکیل حکومت الهی وعمل بر اساس سیاست اسلامی است. به همین جهت برخی از آیات قرآن به معرفی حکومتهای موفق و برحق و برشمردن دلایل براندازی حومتهای باطل می‌پردازد.

واژگان کلیدی: قرآن، حکومت، سیاست، پیامبر(ص)

کد پذیرش: ۱۶۰/ ۹۷ /ق

جامعه، خانواده و زن از منظر قرآن

لطیفه مسعودی نژاد

فوق لیسانس علوم قرآن و حدیث فارغ التحصیل از دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

اهمیت جامعه و گروههای انسانی به قدری است که موضوع بسیاری از آیات قرآن بیان اعمال گروهی، مسائل اجتماعی، معرفی جوامع نمونه وجوامع نابود شده است. کوچکترین و زیر بنایی‌ترین نهاد سازنده‌ی جامعه، خانواده است. در برخی آیات قرآن سخن بر معرفی خانواده‌‌های نمونه رفته است. خانواده سنگ بنای اولیه تولیدمثل و ابتدایی‌ترین مکان برای اجتماعی شدن انسانها است. یکی از ارکان تشکیل خانواده، زن یعنی مادر است. مادر آغوش عاطفه و مهد تربیت نسلها است. زن همچنین بستر آرامش برای رکن دیگر خانواده یعنی پدر است. زن در قرآن جایگاهی والا دارد و قرآن به برخی از بهترین زنان و نقش سرنوشت ساز آنها در تاریخ بشر اشاره کرده است. بی شک یکی از اهداف قرآن کریم ساختن جامعه نمونه و خانواده‌های متعالی است.

واژگان کلیدی: جامعه، خانواده، زن، قرآن.

کد پذیرش: ۱۱۸/ ۹۷ /ق

مقایسه جایگاه زن در قرآن با تاکید بر امثال فارسی

معصومه مغانی لنکرانی

کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات عربی دانشکده اصول الدین قم

چکیده

زنان به عنوان یـکی از ارکان اصلی خانـواده محسوب می‌گردند. نـقـش مـادری و همسری از جـمـلـه مهم‌ترین نقش‌هایی است کـه می‌توان به زن نسبت داد، کـه در ادبیات هر کشوری بازتاب گسترده‌ای دارد. نگاه به زن تحت تـاثـیر عـوامل گـوناگونی است که در ایـن پژوهش دو رویکرد آن: ۱٫رویکرد دیـنـی، ۲٫رویکرد فرهنگ عامه(امثال وحکم) مورد بررسی قرار می‌گیرد. از جانب رویکرد دینی، که مهم‌ترین آنها قـرآن اسـت؛ زن و مـرد دارای ارزش انـسانـی یکـسانی بشمار می‌روند؛ زنـان هـمـانـنـد مردان در بسیاری از مسائل مهم می‌توانند نقش آفرینی نمایند. دومین رویکرد، فرهنگ عامه است که یکی از زیر شاخه‌های آن را می‌توان امثـال و حکم نام بـرد؛ این رویکرد خـواه درسـت، خـواه نادرست در زندگی ما تاثیرات بسیاری نهاده است. با بررسی کتب امثـال فارسی مشاهده می‌شود که سیمـای زن بـا دو دیدگاه مثبت و منفی روبه روست، که دیدگاه منفی آن بیشتر است. این پژوهش سعی بر آن دارد تا با استناد به روش کـتـابـخـانه‌ای، بـه بـررسی مقایسه جایگاه زن در قرآن بـا تـاکـیـد بـر امـثـال فـارسی بپردازد ومشخصات و تمایـزات چـهره زن را در ادبیات مورد بررسی قرار دهد.

واژگان کلیدی: قرآن، زن، امثال فارسی.

کد پذیرش: ۱۳۴/ ۹۷ /ق

سبک‎شناسی زبانی سوره‎ی نازعات

حسن مقیاسی

استادیار گروه زبان وادبیات عربی دانشگاه قم

زهرا ولیان متین

کارشناس‌ارشد زبان وادبیات عربی دانشگاه قم(نویسنده‌ی مسئول)

چکیده

دانش سبک‎شناسی در شکل جدید خود از شاخه‎های اصلی علم زبان‎شناسی است که سابقه‎ی دیرینه‎ای نداشته و از قرن بیستم پا به عرصه ظهور گذاشته است. سبک شناسان از میان گونه‎های زبان، بیش از همه به زبان در ادبیات توجه نشان داده‎اند. قرآن دارای متن ادبی است و ارتباط همه جانبه‎ی زبان قرآن با انسان‎، نفوذ‌پذیری و ترکیب و چیدمان آیات و جنبه‎های آوایی و هنری آن از جمله ویژگی‎های سبک زبانی قرآن است. خداوند در سوره‌ی نازعات با استفاده از الگو‌های آوایی، لغوی و نحوی، گاه با توصیف صحنه‌های مرگ و قیامت ریتمی تند و محرک به کلامش بخشیده و باعث پویایی و حرکت این تصاویر گشته است گاه نیز به بیان حکایت تاریخی می‎پردازد و با هدف هدایت‎گری است که فضای کلام به کلی تغییر کرده و کلامش ریتمی نرم و ملایم به خود می‎گیرد و عواطف و اندیشه‎ها را به سوی خود جذب می‎کند و سبب آرامش دل مومنان می‌گردد. در این پژوهش کوشش برآن است تا با استفاده از روش توصیفی– تحلیلی به سبک‎شناسی زبانی آیات سوره‎ی نازعات در سه سطح آوایی، لغوی و نحوی بپردازد.

واژگان کلیدی: قرآن کریم، سبک‎شناسی زبانی، سطح آوایی، سطح لغوی، سطح نحوی.

کد پذیرش: ۱۴۴/ ۹۷ /ق

تصویرسازی قرآنی در گلستان و بوستان سعدی

سید صادق میراحمدی

سطح ۳ حوزه علمیه قم گرایش فقه و حقوق

فهیمه سادات میراحمدی

کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی

چکیده

می توان گفت دین و ادب عضو جدا ناشدنی از فرهنگ و آداب و رسوم یک ملت هستند و معارف اسلامی همیشه مورد توجه شاعران و نویسندگان بوده است و در این میان مضامین قرآنی مانند نگینی بر تارک ادبیات فارسی ایران می درخشد و یکی از شیوه‌های اثر پذیری قرآنی در ادبیات فارسی تصویر سازی است‌، یعنی شاعر تصویر شعر خویش را از قرآن و حدیث به وام می گیرد و مراد از تصویر همان استعاره و تخیل است. در این مقاله سعی شده است تصویر سازی قرآنی و زیبایی شناسی آن در دو اثر گرانقدر سعدی یعنی گلستان و بوستان مورد بحث قرار گیرد و تحلیل و تلفیق آن با آیات قرآنی در زمینه ی زیبایی شناسی ادبی مورد ارزیابی قرار گیرد.

واژگان کلیدی‌: قرآن‌، تصویر سازی‌، گلستان‌، بوستان‌، زیبایی شناسی

کد پذیرش: ۱۱۴/ ۹۷ /ق

بررسی جایگاه بلاغت در تفسیر المیزان؛ بررسی موردی علم بیان

سید محمد میرحسینی

دانشیار دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)

زهرا سلیمی

دانشجوی دکتری دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) «نویسنده مسئول»

چکیده

علم تفسیر از مهم‌ترین علوم اسلامی است که به حق می‌توان آن را ارزشمندترین علوم به شمار آورد. متن حاضر تلاش می‌کند با ارائه‌ی شواهدی از تفسیر المیزان، تصویری گویا از این مساله ارائه دهد که آیا رویکرد بلاغی در تفسیر المیزان قابل بررسی است. بر اساس این پرسش موارد بسیاری از اسالیب علم بیان در این کتاب شناسایی شد که علامه در موارد ذکر شده به تفسیر بلاغی آیات پرداخته‌اند. اهمیت این موضوع در آن است که با معرفی بیش‌تر جایگاه والای تفسیر المیزان به عنوان مهم‌ترین کتاب تفسیری شیعیان؛ وجوه ناشناخته این اثر گهربار را مورد توجه قرار دهد. اثبات نقش مهم و کلیدی بررسی علم بیان در تفسیر المیزان در برداشت‌‌های تفسیری علامه طباطبایی (ره) از اهداف این پژوهش می‌‌باشد که تلاش شده است با روش توصیفی-تحلیلی و از طریق ذکر نمونه‌هایی از آیات قرآن کریم به آن پرداخته شود. در ادامه‌ی بحث از نمودار بهره گرفته تا مخاطب دیدی آماری نسبت به موضوع داشته باشد. پرداختن به فراوانی کاربرد این عناصر بلاغی برای تاکید و اثبات توجه علامه به اسلوب آیه‌ها، شرح بلاغی آیات و استدلال با وجوه بلاغی در تحلیل زیبایی‌های بیانی قرآن کریم از مهم‌ترین رویکردهای بلاغی علامه طباطبایی در تفسیر آیات الهی است.

واژگان کلیدی: قرآن کریم، بلاغت، علم بیان، تفسیر المیزان.

کد پذیرش: ۱۴۹/ ۹۷ /ق

بررسی‌ اثر طول ‌موج­های‌ نوری‌ بر درمان‌ زخم‌ سوختگی‌ اسیدی‌ با تکیه بر‌ سوره صافات

محمدرضا ناظری­زاده

استاد راهنمای پژوهشکده تعلیم و تربیت استان کرمان

مهدی‌ سلطانی گیشین‌

استاد مشاور پژوهشکده تعلیم و تربیت استان کرمان (نویسنده مسئول)

محمد امیری دوماری‌

پژ‍وهشگر پژوهشکده تعلیم و تربیت استان کرمان

چکیده‌

در این‌ پژوهش‌ اثر امواج‌ نور‌ بر سوختگی‌ ناشی‌ از اسید مورد بررسی‌ قرار گرفته است‌. ایده‌ی‌ این‌ طرح‌ از داستان‌ حضرت‌ یونس‌(ع‌) سوره الصافات آیات ۱۴۵-۱۴۶ گرفته‌ شده‌ است. حضرت‌ یونس‌(ع) که‌ در مدت قرار گرفتن‌ در شکم‌ ماهی بیمار‌ شده‌ بود، در ساحل بر ایشان گیاه‌ کدو رویانده‌ شد و در این‌ شرایط‌ بهبود یافتند. براساس احادیثی از امام علی(ع) و امام باقر(ع) احتمال‌ می‌رود بیماری سوختگی ناشی از اسید معده ماهی بوده و نورهای‌ عبوری‌ از برگ‌ کدو باعث‌ تسریع‌ بهبودی‌ شده است. این‌ تحقیق‌ باشیوه‌ مداخله‌ای‌-تجربی‌ بر روی‌ ۷۰ موش ‌انجام‌ گرفت، که به ۷ گروه‌ تقسیم‌ شده‌ و تحت‌ تیمار نورهای‌ سبز، قرمز، آبی، سفید، سولفادیازین‌ نقره‌ ۱% با نور سفید، سولفادیازین‌نقره‌ ۱% بدون‌ نور و‌ تاریکی بدون پماد قرار داده‌ شد. تیمارهای‌ در شرایط‌ یکسان‌ محیطی‌ و تغذیه‌ای‌ قرارگرفتند. شاخص‌های‌ بهبود زخم‌ شامل‌ میزان‌ مقاومت‌ پوست در برابر کشش‌، درصد بهبود سوختگی‌ و میزان‌ هیدروکسی‌ پرولین‌ اندازه‌گیری‌ شده‌ و با استفاده‌ از نرم‌افزار spss آنالیز گردید. نتایج‌ نشان‌ می‌دهد که‌ نور بر سرعت‌ بهبود زخم­ و کشش‌ سطحی‌ پوست‌ و افزایش میزان هیدروکسی­پرولین اثر مثبت‌ دارد و نورهای‌ آبی‌ و قرمز بیشترین کارآیی‌ را در التیام‌ زخم­ نشان‌ دادند.

واژگان کلیدی: حضرت یونس(ع)، ترمیم زخم، سوختگی، هیدروکسی پرولین، تنسیومتری

کد پذیرش: ۱۶۱/ ۹۷ /ق

بررسی گفتمان انتقادی علامه بلاغی؛ درباره‌ی اصل‌انگاری قواعد عربی و فرع‌انگاری قرآن

علی نجاتی فرد

دانشجوی کارشناسی ارشد رشته‌ی زبان و ادبیات عربی مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره)

چکیده

علامه بلاغی نجفی همانطور که از آثارش برمی‌آید شاعری زبردست و ادیبی توانا است. علامه در کتاب الهدی الی دین المصطفی، معتقد است قواعد عربی بسیار ساده و سطحی می‌باشد که برخی از ادیبان که با سخن معیار عصر نزول بیگانه بودند به تدوین آن دست زدند. علامه بر این باوراست که این ادیبان در معرفت مانند کودکی نوپا و از کلام عرب جز مختصری از نقل درک نکرده بودند و به اسرار آن کلام احاطه‌ی کافی نداشتند و در این میان رموز و لطایف زیادی را از بین بردند سپس قواعد مدون خود را به منزله‌ی اصل انگاشتند و به کشف اسرار قرآن روآوردند و در صدد فهم نکات و مقاصدش که به بهترین وجه از بلاغت بود برآمدند؛ اما این قواعد، جدیدالتاسیس و تابع لغت و استعمالات عرب بود که از عصر نزول و اشعار ناب عرب دور گردیده بود و یارای تفسیر متن مقدس را نداشت، آن متنی که اعراب اصیل و خالص بر تقدم و پیشوایی آن در عربیت اذعان داشتند و در برابر آن در حالی که از اعجازش سرپیچی می­کردند، سر تسلیم و خضوع فرود آورده­ بودند. این مقاله با رویکرد تحلیلی-توصیفی گردآوری شده است و از جمله نتایج آن می‌توان به این موارد اشاره کرد؛ علامه بلاغی استعمالات قرآن را به مثابه‌ی سنجه‌ای برای سنجش قواعد و استعمالات عرب می‌داند و ادیبان و دانشمندان مسلمان را به دوری از قاعده‌زدگی افراطی توصیه می‌نماید. علامه جایز نمی‌داند تا با زواید، تقدیرات و حذف‌های ناشی از ناسازگاری قرآن با قواعد عربی، اعجاز ادبی این کتاب آسمانی را دست‌مایه‌ی اعتراض مستشرقان قرار دهند.

واژگان کلیدی: قرآن، ادبیات عربی، قواعد عربی، علامه بلاغی.

کد پذیرش: ۱۷۵/ ۹۷ /ق

حکومت و سیاست مهدوی در قرآن

علی نجفی

دانشجوی کارشناسی دبیری زبان انگلیسی دانشگاه شهید مدرس سنندج(فرهنگیان)

چکیده

مقاله‌ی پیش رو، در راستای بررسی مسأله‌ی حکومت و سیاست مهدوی و ویژگی‌های این حکومت در بیان قرآن کریم، تهیه شده است. این پژوهش درصدد پاسخگویی به سوالاتی در باب چرایی و چگونگی تشکیل حکومت مهدوی، ویژگی‌های این حکومت جهانی، اجرای عدالت اجتماعی و اشارات قرآن کریم به این موضوع می‌باشد. تبیین ویژگی‌های جهان پس از ظهور از جمله جهانی شدن حکومت و برقراری عدالت و سایر قوانین الهی، اثبات حکومت جهانی حضرت مهدی (عج)، روشنگری سیاست‌ها و آرمان‌های حکومت مهدوی، با استمداد از آیات شریفه قرآن کریم و تفاسیر این آیات را می‌توان اهداف نگارش این تحقیق معرفی کرد. نتیجه این تحقیقات و مطالعات، مشروعیت و حقانیّت حکومت امام عصر را بر ما آشکار می‌سازد. علاوه بر این، در پایان می‌توان به این امر پی برد که حکومت منجی عالم بشریت، امام مهدی (عج)، مظهر عدالت، امنیّت، وحدّت مسلمین، سعادت بشریت و در یک کلام جلوه گر حکومت علوی خواهد بود.

واژگان کلیدی: مهدویّت، حکومت مهدی (عج)، موعود در قرآن.

کد پذیرش: ۱۰۶/ ۹۷ /ق

بررسی و تحلیل انواع روش‌های تربیتی در قرآن کریم

صادق‌هاشمی امجد

مدرس زبان عربی دانشگاه پیام نور اهواز

جعفر عموری

دبیر عربی آموزش و پرورش ناحیه ۲ اهواز

و دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد آبادان«نویسنده مسئول»

قاسم تویلی پور

کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عرب

چکیده

قران کریم تنها کتاب جامعی است که به همه ابعاد و جوانب روحی و جسمی انسان اهتمام ورزیده است. این کتاب آسمانی که محتویات آن با همه طیف‌های سنّتی مناسبت دارد، همه ادوار زندگی بشر از گذشته، امروز و آینده نامتناهی را پوشش بخشیده است. این جستار در پی واکاوی انواع روش‌های تربیتی ذکر شده در قرآن کریم است تا از این طریق اهمیت والای تربیت و شیوه‌های مختلف آن را انعکاس داده باشد. دستاوردهای این پژوهش اگرچه بی شمار هستند، لکن به مقتضای این مجال و فراخور نیاز مبرم جامعه اسلامی به برخی از ارمغان‌های کسب شده در این پژوهش بر اساس شیوه توصیفی-تحلیلی همّت گماشته ایم. از ارمغان‌های بدست آمده در زمینه روش‌های تربیتی به کار رفته در قرآن می‌توان به روش حبّ عبودی، روش تشویق و تهدید، روش پرسش و پاسخ، روش امر به معروف و نهی از منکر، ابتلاء، روش الگویی، موعظه و نصیحت، عبرت آموزی، نظارت و مراقبت و…اشاره نمود.

واژگان کلیدی: قرآن کریم، روش‌های تربیتی، جایگاه تربیت.

کد پذیرش: ۱۷۸/ ۹۷ /ق

الدلاله النحویه فی شرح نهج البلاغه لمیثم بن علی البحرانی؛ فی ضوء القرآن

 أحمد راضی جبر

جامعه بابل/ کلیه التربیه

أ.م.د.هاشم جعفر حسین

جامعه بابل/ کلیه التربیه

الملخص

فلا یخفى على أحد منزله (نهج البلاغه)‌، إذ وُصِف بأنَّه دون کلام الخالق‌، وفوق کلام المخلوقین‌، هذا الکتاب الذی جمعه الشریف الرضیّ‌، وهو عباره عن خطب الإمام (علیه السلام) ورسائله وکتبه وحکمه‌، مقسَّمهً على ثلاثه أقسام‌، هی‌: الخطب‌، الکتب والرسائل، الحکم أو قصار الکلم‌، وقد سمّاه (نهج البلاغه)‌، وقد شَرَحَ النهجَ أکابرُ العلماءِ‌، فقد شَحَذَ الشَّریفُ الرَّضِیُّ بَجَمْعِهِ مادهَ نهجِ البلاغهِ هِمَمَهُمْ‌، وَبَرى أقلامَهَمْ‌، بَعْدَ أنْ سَبقَهُم للتَّعْلِیق على بعض الخطب‌، فأقبلوا على النهج یشرحون متنَه‌، وینهلون من معارفه‌، ثم تتابعت حرکهُ التألیف هذه عبر القرون‌، حتى فاقت شروحُ النهج مئتی شرح‌، قسمٌ منها عربی‌، والقسمُ الآخر بلغاتٍ أُخَر‌، على أنَّ تلک الشروحَ لم یصلْ إلینا منها إلا القلیلُ‌، ومن أشهر الشروح المطبوعه شرج نهج البلاغه لکمال الدین میثم بن علی بن مَیْثَم بن المُعلَّى‌، أبو الفضل البحرانی(ت ۶۷۹هـ)، من علماء البحرین الأجلاء، ولد فیها سنه (۶۳۶هــ)‌، وتوفی فیها رحمه الله سنه (۶۷۹هـ) وألف الکثیر من الکتب النافعه فی مجالات متنوعه من العلوم الشرعیه والفقهیه والعرفانیه واللغویه والأدبیه وقد وقع اختیاری من زاد البحرانی العلمی النافع على شرحه الکبیر لنهج البلاغه.

الکلمات الدلیلیه: الدلاله النحویه، شرح نهج البلاغه، میثم بن علی البحرانی.

کد پذیرش: ۱۰۹/ ۹۷ /ق

ظاهر القرآن حجه یجب العمل به

هاشم الدباغ

عضو الهیئه العلمیه بجامعه مدینه العلم للامام الخالصی فی مدینه الکاظمیه وسکرتیر جمعیه التوحید

إسلام الدباغ

طالب دکتوراه بجامعه طهران فرع دراسات الترجمه العربیه

الملخص

لا غرو أن القرآن الکریم حجه على المسلمین، ولکن اختُلف فی حجیه ظاهره ووجوب العمل به، فاحتج من ذهب الى عدم حجیه ظاهر القرآن بأن للقرآن ظاهر وباطن ویتعذّر فهم القرآن فلا یؤخذ بظاهره إلا بعد استظهاره بالأحادیث، فلو ورد خبر مفسِّر للآیه وهو على خلاف مدلول الآیه یجب العمل بالخبر وترک مدلول الآیه. واحتج آخرون بآیات الکتاب المبین والروایات التی تؤکد تیسیر القرآن الکریم للذکر، وامتناع أن ینزل الله کتاباً لهدایه البشر فلا یُفهم، ومن ذلک جاءت تسمیه القرآن بـ «الفرقان، البرهان، الهدى» و..‌. وقد کتب الشیخ محمد بن محمد مهدی الخالصی (۱۸۹۱-۱۹۶۳م) مقدمهً لتفسیره باللغه الفارسیه الذی أسماه «هدى وشفاء» فی حجیه القرآن ووجوب العمل بظاهره، بحث آراء الفریقین فی النفی والإثبات وخلص فیها الى حجیه ظاهر کتاب الله العزیز. وهذا المقال ترجمه مستله من المقدمه المذکوره اتبع الباحث فیها المنهج البحثی – المکتبی.

الکلمات الدلیلیه: القرآن الکریم، ظاهر القرآن، حجیه القرآن، تفسیر القرآن

کد پذیرش: ۱۶۸/ ۹۷ /ق

سوره الرحمن: دراسه صوتیه دلالیه

عبدالرزاق رحمانی

استاذ مساعد بجامعه هرمزگان(ایران)

زینب انصاری

طالبه الدراسات العلیا بجامعه شیراز(کاتب مسؤول)

الملخص

الدلاله من ماده دلل‌، دل فلان إذا هدی ونحوه کدلاله الدخان علی النار والدلاله البکاء علی الحزن‌. وفی الإصطلاح‌: هی کون الشئ بحاله یلزم من العلم به العلم‌، أبشئ آخر والشئ الأول هو الدال والثانی هو المدلول وکیفیه دلاله اللفظ علی المعنی‌. نظراً إلی أهمیه الدراسات الصوتیه منذ القرون الماضیه إلی الآن ودورها فی تنقیح لغه القران إختارت هذه المقاله سوره الرحمن وقامت بتحلیلها.فی هذه السوره کل الاصوات قد إستعملت فی مکانها حیث لایمکن أن تستعمل الاولی فی مکان الاخر، حینما یصف الجنه یستعمل اصوات الرخوه واللین:(متکئن علی رفرف خضر) الراءوالفاء کلاهما من أصوات اللین والرخوه وحینما یصف یوم القیامه یستعمل أصوات الشدید والمجهور نحو: (إذا السماء إنشقت) القاف فیه القلقله والشده‌. بما أن القران الکریم کتاب لهدایه الإنسان وکل المسلم یقتدی به فی کل حیاته یحتاج إلی إهتمام لتکشف حقائقه وجماله لکی تبقی فی أذهان أبداً‌.هذه المقاله تهدف من خلال تحلیل الاصوات أن تکشف عن جمالیاتها لتبقی فی أذهان أبدا‌.

الکلمات الدلیلیه: الدلاله‌، الصوت‌، تحلیل السوره‌، الرحمن‌.

کد پذیرش: ۱۶۳/ ۹۷ /ق

الاثار النفسیه والتربویه للصلاه فی القرآن الکریم

مالک سالمی

عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور‌، مربی

حسین مقدم

ارشد زبان وادبیات عربی

الملخص

ان الصلاه عماد الدین ورکن من ارکان الاسلام الخمسه وصله وصل بین العبد وربه ولهذا فان الصلاه تؤتر على نفس وعقل وجسم المؤمن وعلى سلوکه. کما ان الصلاه تنفع المسلم فى عقله وجسمه وسلوکه فانها تنفعه فى دینه حیث یحبه الله ویغفر له ویجعله محبوبا فى الدنیا والاخره واضافه الى هدا فان للصلاه فوائد اجتماعیه کالتواصل والتعاون والتحاب والتعارف بین المسلمین وکل هدا یصلح الفرد والاسره والمجتمع. حاول هذا المقال الکشف عن الآثار التربویه والنفسیه للصلاه علی شخصیه المسلم، فبِهایُطهَر قلبه،ویتعمَق‌إیمانه ویتقرب الی الله‌، وتُنظَم اموره‌،وتفرَج عن همومه وتقویَ لدیه دوافع البرَ والإحسان والصلاح وفعل الخیریات.

الکلمات الدلیلیه: الصلاه‌، القرآن‌، الفرد، المجتمع، التربویه‌،سلوک.

کد پذیرش: ۱۷۹/ ۹۷ /ق

الهزیمه فی القرآن الکریم: مفهومها وأسبابها

م.م‌.وسن علی حسین

العراق/ مدیریه تربیه بابل

أ.د.‌هاشم جعفر حسین الموسوی

العراق/ جامعه بابل/ کلیه التربیه للعلوم الإنسانیه

الملخص

إن الواقع التاریخی یثبت وجود علاقه غایه فی الغرابه بین الأمم والحضارات، وما تتعرض له من هزائم وویلات، فکل أمه تتفاعل مع الهزیمه بطریقه مغایره للأخرى، فبعض الحضارات لا تقبل الهزیمه، إنما تکون الهزیمه لها مصدر قوه‌، فی حین نجد معظم الحضارات تؤدی بها الهزیمه إلى هزائم أخرى، ومن ناحیه أخرى تعرضت الحضاره الإسلامیه إلى هزات عنیفه ونکبات متتالیه، ومؤامرات محلیه وخارجیه تسعى إلى إسقاطها وإفشالها، لکنها کانت فی کل مره تنهض من جدید أشد وعیاً وقوه وصموداً، وتنماز الحضاره الإسلامیه من غیرها أنها عصیه على الهزائم لا تنکسر بوجه المؤامرات والحملات والأحقاد التی تعرض لها‌، ویمکن القول إن القاموس القرآنی لا یعرف مصطلح الهزیمه، ومما یدلل على ذلک: أن ماده هزم باشتقاقاتها المتعدده لم ترد فی القرآن الکریم إلا ثلاث مرات فقط ولعل من طرائف ذلک أن الآیات التی ورد فیها ذکر الهزیمه کلها تتحدث عن الکفره والمشرکین وکأنها تستبعد هزیمه المسلمین. والماده المدروسه فی هذا البحث ستقسم على مبحثین بعد تمهید یتناول الهزیمه فی اللغه والاصطلاح‌، والمبحثان هما‌: مفهوم الهزیمه بین المنظور القرآنی والمنظور البشری، والمصلحات القرآنیه ذات العلاقه بالهزیمه‌.

الکلمات الدلیلیه: القرآن الکریم، الهزیمه، أسباب الهزیمه

کد پذیرش: ۱۸۰/ ۹۷ /ق

اخلاقیات الحوار مع الآخر فی القران الکریم

ا.م. د. محمد فهد القیسی

قسم علوم القران / کلیه التربیه / جامعه واسط

الملخص

من اکثر الامور ایلاما على النفس واشدها وطأه علیها ان لا تجد من یفهمها ویتواصل معها، ویزداد هذا الالم عندما تعد هذه النفس (آخراً) لا یمکن الوثوق به او التعاطی معه‌. ولا شک ان اکثر ما یمیز وقتنا الحاضر هو حاله الغاء (الآخر) وعدم التعاطی معه او التواصل معه، بل وفی بعض الاحیان التقاطع معه ومحاوله الغائه من الوجود. وتزداد حاله القطیعه والتباعد فی الدین الواحد کما نراه فی وقتنا الراهن فی الاسلام عندما شحت نفوس قوم فضیقت واسعا وحددت ما لا یحد فأصبحت تکفر وتنفر وتفتی بقتل الاخر وعدم جواز التعامل معه، کل ذلک تحت مسمیات واهیه وحجج ضعیفه، فی انها تمثل الاسلام ومن سواها هو على باطل‌. ولأجل ان تکون دراستنا للقران الکریم دراسه حضاریه حیه ومتواصله وذات تواصل ونضج معرفی جاء البحث فی موضوعه مهمه وهی کیفیه التعاطی مع الاخر فی القران الکریم‌. بدأ البحث بتمهید عن مفردتی العنوان‌: الآخر- القران الکریم، ماذا نقصد بکلیهما وتحدید حدودهما، فالمقصود من (الآخر) هو‌: المختلف‌، المغایر أو بمعنى غیره وکما ورد فی القران الکریم‌:” ثُمَّ أَنْشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَ ” المؤمنون‌: ۱۴٫

الکلمات الدلیلیه: القران الکریم، اخلاقیات، الحوار، الآخر .

کد پذیرش: ۱۸۱/ ۹۷ /ق

آلهه قوم نوح فی القرآن الکریم؛قراءه فی الاصل اللغوی فی التاریخ السومری

د. عادل‌هاشم علی

کلیه الآداب / جامعه البصره

الملخص

لم ینل القران الکریم دراسه وافیه تستند الى علم الاثار والنصوص القدیمه، اذ ان دراسه الحوادث التاریخیه القدیمه فیه تحتاج بالضروره الى إحاطه متکامله بالبیئه التاریخیه لهذا الحدث او ذاک وبتوفر الادوات الصحیحه التی تعمل بشکل منظومه لفهم المفرده والنص القرآنی بشکل عام، وهنا أقصد الاستعانه باللغات القدیمه وفهم النصوص التاریخیه المعاصره فضلاً عن دراسه تاریخ منطقه الحدث والتأثیر المتبادل مع المناطق التاریخیه المجاوره والمعاصره. وفق هذه القاعده یشتغل البحث على نمط (التدبر) فی الایه القرآنیه الکریمه فی محاوله لفهم دلاله واصل أسماء آلهه قوم نوح (السومریین) ومدى تقبل وفهم هذه الالفاظ الوارده فی سوره نوح بقوله تعالى : قَالَ نُوحٌ رَبِّ إِنَّهُمْ عَصَوْنِی وَاتَّبَعُوا مَنْ لَمْ یَزِدْهُ مَالُهُ وَوَلَدُهُ إِلَّا خَسَارًا (*) وَمَکَرُوا مَکْرًا کُبَّارًا (*) وَقَالُوا لَا تَذَرُنَّ آَلِهَتَکُمْ وَلَا تَذَرُنَّ وَدًّا وَلَا سُوَاعًا وَلَا یَغُوثَ وَیَعُوقَ وَنَسْرًا (*) (سوره نوح، الایه ۲۱-۲۳) لا یکاد یختلف ارباب التفسیر حول معنى هذه الاسماء ومصدرها الذی اشتقت منه للعباده . واغلب هذه التفاسیر للاسف لم تستند الى دراسه اللغات القدیمه اومکتشفات علم الاثار الذی یساعد على توضیح المعنى الحقیقی للایه من خلال معاصره النص الآثاری للحدث التاریخی .

الکلمات الدلیلیه: القرآن الکریم، اللغات القدیمه، السومریون، النبی نوح(ع).