مقالات برگزیده همایش ادب مقاومت | پایداری جلد2

مجموعه مقالات برگزیده برای چاپ و ارائه همایش ملی ادب مقاومت و هنر (رده بندی: مولفه‌های پایداری) به کوشش دکتر سید محمد رضی مصطفوی نیا و نظارت علمی: دکتر احمد محمدی نژاد پاشاکی (قم- تابستان 1394) به همت کمیته علمی بنیان پویا پژوه اندیشه و دانشگاه آزاد اسلامی قم در 2 جلد، (در مجموع 1423 صفحه) تنظیم شده است که برخی از آنها برای چاپ در مجله اسکاپوس در روند داوری و انتشار است. در ذیل چکیده‌ها جلد 2 تقدیم می گردد؛ هرگونه بهره برداری از این آثار با ذکر منبع مجاز است.

بررسی ساحت و محتوا در شعر طنز انقلاب اسلامی ایران

معصومه طاهری
غلامرضا کافی

چکیده

شعر انقلاب شعری جامعه‌گرا و مردمداراست و طنز وظیفه‌ی جامعه‌اندیشی و بصیرت‌افزایی افراد را دارد و طنز انقلاب نوعی ادبی‌است که با به‌کاربردن شگردهای مختلف و کارکردهای متفاوت و در عین حال طبعی ملایم، همچنین متعهد و مسئول نسبت به اهداف انقلاب، سعی‌می‌کند بدی‌ها و ناراستی‌های موجود در جامعه را گوشزد‌کند و مردم و جامعه را به یک بصیرت و تنبه اجتماعی- سیاسی برساند. این پژوهش با هدف شناسایی و بررسی زاویه‌های مختلف طنز در شعر انقلاب و کارکرد معناگرایانه‌ی آن، به عنوان یکی از مؤلفه‌های اصلی شعر انقلاب، در بازه‌ی زمانی انقلاب اسلامی ایران، آثار اغلب شاعران طنزپرداز، کتاب‌ها، مجله‌ها و مقاله‌های در پیوند را از نظر گذرانده و دریافته‌است که طنز سیاسی و اجتماعی، طعن و هجو بیگانگان، خطاهای سیاسی اصحاب قدرت داخلی و سوء‌رفتارهای افراد جامعه نظیر ریاورزی و دروغگویی، دست مایه‌ی اصلی شاعران ظریف طنزپرداز انقلاب بوده‌است.  نیز مشخص‌گردید که شعر طنز انقلاب، شعر طنز اجتماعی است تا سیاسی و شاعران طنزپرداز انقلاب با به‌کار‌گرفتن محتواهای تازه، نو و بدیع و مسائل روز چون جنگ و دفاع‌مقدس، تهاجم‌فرهنگی، انرژی‌هسته‌ای، تحریم‌اقتصادی و… که جامعه با آن‌ها درگیر و مواجه‌است اشعار طنز خود را غنی و پربارکرده‌اند که با شیوه‌ی تحلیل محتوا، ساحت و محتوای شعر طنز انقلاب اسلامی ایران، تا حد شایسته‌ای بررسی و روشن‌گردیده-است.

واژگان کلیدی : طنز، طنزپرداز، طنزسرایی، شعر طنز، ساحت و محتوای شعر طنز انقلاب، پایداری.

بررسی درونمایه‌های ادبیات پایداری فلسطین «با تکیه بر اشعار زینب حبش و فدوی طوقان»

یوسف طاهری

چکیده

ادبیّات پایداری از مهمترین سنگرهای فرهنگی ملّت‌های تحت سلطه است. ادبیّات پایداری به ویژه شعر در فلسطین ارزش‌های ادبی، فکری و تجارب هنری ویژه‌ای را در آثار شاعران این کشور به جای نهاده است که نه تنها در مجموعه شعر معاصر عربی قابل اعتنا و بررسی است، بلکه می‌تواند الگویی برای ادبیات متعهّد و مقاوم سایر ملل باشد. پژوهش حاضر بر آن است که به روش توصیفی- تحلیلی به مقایسه و تشریح درونمایه‌های پایداری در اشعار دو شاعر معاصر فلسطینی یعنی «زینب حبش» و «فدوی طوقان» بپردازد و بیش از پیش زوایای پنهان و ناگشوده ادبیّات پایداری فلسطین را بنمایاند. یافته‌های این جستار نشان می‌دهد که حاکمیّت استبداد از جمله عوامل اصلی بروز عناصر پایداری در شعر زینب حبش و فدوی طوقان است. ستایش آزادی‌خواهان و جان باختگان، ترسیم استبداد حاکم بر کشور فلسطین، عشق به وطن و امید به آینده‌ای روشن، از مهم‌ترین درونمایه‌های اشعار این دو شاعر فلسطینی است.

واژگان کلیدی :  ادبیات پایداری، فلسطین، زینب حبش، فدوی طوقان.

بررسی بارقه‌های ادبیات پایداری در اشعار جواد جمیل

یوسف طاهری

چکیده

ادبيات پایداری، يكي از انواع ادبي است كه تحت تأثير  شرايطي چـون استبداد داخلي و يا هجوم خارجي شكل مي‌گيرد. در اين نوع از ادبيات تجربه‌هاي  ملتي  مقاوم و مبارز بـراي كسب آزادي و دفع استبداد و همچنين رهايي سرزمين، فرهنگ و سنت خود از بيگانگان با زبان شـعر و هنر به تصوير كشيده مي‌شود؛ در این میان  ادبیّات پایداری در عراق که واکنشی به حاکمیّت استبداد است، ارزش‌های ادبی، فکری و تجارب هنری ویژه‌ای را در آثار شاعران این کشور به جای نهاده است که نه تنها در مجموعه شعر معاصر عربی قابل اعتنا و بررسی است، بلکه می‌تواند الگویی برای ادبیات متعهد سایر ملل نیز باشد. پژوهش حاضر بر آن است که به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی بارقه‌های ادبیات پایداری در اشعار جواد جمیل شاعر معاصر عراقی بپردازد. یافته‌های این پژوهش حاکی از این است که جواد جمیل در اشعارش بسیار هنرمندانه درونمایه‌هایی چون: سرزمین، مردم، قیام علیه بیداد، انگیزه های شیعی مبارزه، ستایش آزادی‌خواهان و جان باختگان و امید به آینده ای روشن را، منعکس نموده است.

واژگان کلیدی :  ادبیات پایداری، عراق، جواد جمیل. مقاومت.

جلوه هاي مقاومت در آثار طنز احمد شفيق بهجت

محمد طايفه خاني
فواد عاشوري زاده

چكيده

احمد بهجت (1932-2011 )‌ نويسنده مصري از پيشگامان طنز در نثر عربي است . او به عنوان نويسنده و روزنامه نگار و سردبير مجله راديو و تلويزيون با رنج و درد ملت و اوضاع نابسامان جهان آشنا است . وي به عنوان يك ناقد اجتماعي و سياسي به انتقاد از وضع موجود ملت و ضعف آن ها در برابر سلطه جويان درآثار طنز خود پرداخته است  . هدف از اين مقاله بيان و ارائه جلوه هاي مقاومت در آثار طنز احمد بهجت است كه ابتدا به شرح مختصري از طنز و مقاومت و زندگي سياسي ،‌اجتماعي و ادبي بهجت مي پردازد .سپس مضامين مقاومت را كه از مطالعه آثار طنز او استخراج شده ،‌ارائه مي شود و به بيان ديدگاه هاي او در اين مورد پرداخته مي شود تا ضمن معرفي وي ، حساسيت او را به عنوان يك اديب طنز پرداز عرب ، نسبت به مسائل جهان عرب نشان مي دهد و نقش آثار طنز وي را در بيدارسازي ملت براي حفظ عزت و كرامت خود  بيان مي نمايد وجلوه هاي مقاومت وپايداري را بصورت مستقيم و يا غير مستقيم بيان مي كند.

واژگان كليدي : طنز ، مقاومت ،‌بهجت ، آثار .

بررسی تطبیقی اشعار غلامرضا رحمدل و عباس کی منش (مشفق کاشانی) در زمینه ادبیات پایداری

نسیم عبداله زاده

چکیده

ادبیات پایداری یعنی فکر و فرهنگی که به دفاع از حق و نفی از باطل می پردازد. غلامرضا رحمدل و مشفق کاشانی دو شاعر ادبیات پایداری ایران هستند، که  این نوشتار به بررسی تطبیقی اشعار ایشان در زمینه ادبیات پایداری خواهد پرداخت. این مقاله می کوشد تا تطبیق شعر این دو شاعر در زمینه ادبیات پایداری را بررسی نماید . یکی از عناصر مهمی که در  آثار غلامرضا رحمدل و مشفق کاشانی مشاهده می گردد، راز و نیاز با خداوند متعال است . همچنین استفاده از اسطوره های پایداری را می توان یکی دیگر از خصوصیات اشعار ایشان دانست که در این مقاله بررسی خواهد شد.

واژگان کلیدی : بررسی تطبیقی، غلامرضا رحمدل، مشفق کاشانی، ادبیات پایداری، شعر مقاومت  .

بررسی بارقه‌های ادبیات پایدای در اشعار عبدالوهاب البیاتی

مالک عبدی
یوسف طاهری

چکیده

پایداری و مقاومت از جمله مضامینی است كه نويسندگان و شاعران بزرگ در هنگام جنگ و دفاع به آن پرداخته‌اند. ادبيات پایداری عراق نيز از اين قاعده مستثني نبوده و يكي از دغدغه‌هاي شاعران اين مرز و بوم در دوره‌ی معاصر استفاده از مضامين ادبیات پایداری برای بیان احساسات خود و ساير هموطنانشان بوده است. در همین راستا پژوهش حاضر بر آن است که به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی جلوه‌های پایداری در اشعار عبدالوهاب البیاتی، شاعر معاصر عراقی بپردازد و بیش از پیش زوایای پنهان و ناگشوده ادبیّات  پایداری عراق را بنمایاند. یافته‌های این پژوهش حاکی از این است که استبداد و ظلم از جمله عوامل اصلی بروز عناصر پایداری در اشعار عبدالوهاب البیاتی است، قیام علیه بیداد، ترسیم افق‌های روشن آینده، هجو حاکمان نیز از مهم‌ترین مضامین اشعار شاعر مورد نظر است.

واژگان کلیدی : ادبیات پایداری، عراق، عبدالوهاب البیاتی، مقاومت.

بازتاب رنگ در دوبیتی‌های انقلاب اسلامی

عاطي عبیات
حاتم سعیدی مهر

چکیده

امروزه یکی از مهمترین عناصر در بروز خلاقیت های هنری به کارگیری رنگ است.شاعران به عنوان زیباشناسان جهان هستی از رنگ ها در تصاویر شعری خود استفاده کرده اند..گاه هم از آن در جهت تبیین مفاهیم انتزاعی و ذهنی و فضای نمادین اشعارخود بهره جسته‌اند بحث و بررسی عمیق و دقیق شعر معاصر انقلاب نشان می‌دهد که شاعران از آثار روانی و فیزیولژیک رنگ‌ها آگاهی داشته وتمام سعی خود را برای استفاده از پتانسیل های موجود در رنگها برای خلق تصاویر هنری بکار گماشتند.شاعران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با رویکردی همه‌جانبه به سوی دین وبا تأثیر از قرآن و فرهنگ عاشورا یی و استفاده از مفاهیم رنگ‌ها به توصیف رشادتها و ایثارگرهای جوانان انقلابی در میدان جنگ پرداخته‌اند که عمده‌ترین هدف آنان در استفاده از چنین مفاهیمی علاوه بر باروی فضای هنری، تمجید از ایثارگریها، از خودگذشتگیها، صداقت، صفا و صمیمیّت، الگو سازی برای جوانان انقلابی بوده است. بنابراین بدیهی است که بیشترین بسترهای کاربرد رنگ‌ها و ساخت تصاویر در دوبیتی‌های انقلاب اسلامی از بن‌مایه‌های دینی و فرهنگی مایه می‌گیرد این پژوهش که برمحور تحلیلی توصیفی استوار است:درصدد تحلیل و بررسی بسامدترین رنگها در دوبیتی‌های انقلاب اسلامی بوده است واز این رهگذر به تبین جلوه های هنری ونمادین رنگها ازیک سو، .از طرفی دیگر به نقش آنها در شکل گیری وخلق تصاویر فنی دارای بار روان شناختی ودلالتهای اجتماعی ودینی است، پرداخته است.

واژگان کلیدی : شعر انقلاب اسلامی، دوبیتی، رنگ، تحلیل، جلوه های نمادین.

بازتاب ادبیات مقاومت درشعر عبدالرحیم محمود شاعرمقاومت فلسطین

خیریه عچرش
زهرا سادات تقوی

چکیده

پایداری ،واکنش طبیعی و ذاتی انسان در برابر نیروهایی است که او را به چالش می کشند و موقعیت ، منافع و ارزش های اورا به خطر می اندازند.شرایط خاص سیاسی و اجتماعی معاصر فلسطین ،سبب ظهور  شاعرانی شد که مهمترین مضامین شعری آن ها،تشویق و ایستادگی در برابر ظلم و ستم و مهمترین دغدغه شان ، مبارزه با رژیم غاصب و بیدادگر صهونیست است. عبدالرحیم محمود یکی از شاعران بنام ومبارز این سرزمین است که اشعارش آکنده ازدرد و اندوه  ناشی از تصرف وطن وظلم و تجاوز رژیم ستمگر صهونیست است. وی بخش قابل توجهی ازاشعار خود را به توصیف دلاوری‌ها مردانه ی سرزمین خود در عرصه ی پایداری و مقاومت اختصاص داده است. و اشعارش بازتابی از گونه های مختلف این نوع  ادبیات میباشد.این پژوهش بر آن است که با روش توصیفی- تحلیلی به ترسیم و بررسی جلوه های مختلف ادبیات پایداری و بازتاب آن در شعر عبدالرحیم محمود بپردازد. در این مقاله ، ادب مقاومت یا پایداری در موضوعات ذیل مورد نقد و تحلیل قرار گرفته است:

1-وطن دوستی 2-شهید و شهادت 3-دعوت به جهاد و مبارزه 4-ستایش آزادی و آزادگی

واژگان کلیدی :  ادبیات پایداری، شعر،عبدالرحیم محمود، فلسطین .

غازی القصيبي شاعراً مقاوماً

نعيم عموري

الملخّص

الشاعر المعاصر غازی القصيبي له مجموعات شعرية متعددة وأدب مقاوم رائع يدافع فيه عن القضية الفلسطينة وخاصة في قصيدته«الشهداء» والتي تکون محل دراسة و بحث في هذه المقالة، خطاب الشاعر في قصيدته هذه خطاب رفض حيث يُعرّج علی المفهوم القرآني بأنّ الشهداء أحياء حيث يخاطب الشهداء:

انـتحرتم ؟! نحن الذين انتحرنا     بـحـياة ٍ أمـواتـها أحـيـاءُ

أيـها الـقوم نـحن مـتنا فهيا            نـستمع مـا يقول فـينا الـرثاءُ

فالشاعر يتحدث و بضجر عن عاطفة صادقة جيّاشة تجاه الشهداء الأحرار الذين استشهدوا في فلسطين دفاعا عنها، تهدف هذه المقالة دراسة أصول أدب المقاوم في أشعار غازی القصيبي و تسعی لکشف ظاهرة الرفض في أشعاره؛ رفض الواقع المشين، رفض الضعف العربي أمام الصهاينة وذلک بمنهج توصيفي-تحليلي.

الکلمات الرئسیة: أدب المقاومة، الشعر، عازي القصيبي، الرفض.

الطاهر بوشوشي أديبا مقاوماً

نعيم عموري

الملخّص

الأدب الجزائري المعاصر اتجه نحو الأدب المقاوم وذاک بسبب الاستعمار الفرنسي والذي أدّی إلی نهضة الشعب الجزائري الأعزل وقيام الثورة ونيل الاستقلال، الشعب الجزائري قدّم شهداء وسالت دماء حتی نال حريّته وقام في ثورته أدباء وشعراء عُرفوا بشعراء المقاومة الجزائرية ومنهم الشاعر الطاهر بوشوشي، والذي اتجّه إلی الشعر المقاوم وذلک بأسلوب الشعر القصصي المقاوم، وفي هذه المقالة ندرس قصيدة«السماء» والتي نظمها في إطار قصصي مقاوم رائع، فبالحقّ تُعدُّ هذه القصيدة من أروع أنواع الشعر القصصي المقاوم حيث نظمها في قالب الشعر الحرّ ويتحدّث فيها عن لسان طفل لا يعرف معنی الموت ولا الشهادة وهو يسأل عن غيبة أبيه وأخيه وأنهما في السماء ثمّ يحنّ إلی السماء أي: إلی الشهادة، فهذه القصيدة المؤثّرة تهزّ المشاعر وتجلب العواطف کي تتعاطف مع موقفها الشعري وأعطی البوشوشي الأدب الملتزم المقاوم حقّه في إنشاده هذه الرائعة الجميلة حيث لا يخمد لها أثر لا تطفو جذوتها بمرور الزمن. الهدف من هذا البحث التعرّف علی شاعر مغمور وهو الطاهر بوشوشي ودراسة أدبه المقاوم ومن النتائج المهمة في هذا البحث هو الاستمرارية في المقاومة مهما کلّف الأمر وأيضاً دراسة الشعر القصصي المقاوم. منهج هذا البحث توصيفي-تحليلي.

الکلمات الرئسیة :الشعر، المقاومة، الجزائر، الطاهر بوشوشي.

الشعر السياسي الساخر المقاوم عند أحمد مطر

نعيم عموري

الملخّص

تطوّر الشعر السياسي الساخر المقاوم في الآونة الأخيرة و ذلک بسبب الثورات القائمة في مختلف الشعوب و التي جاءت کصاعقة علی رؤوس الطغاة  وقد أخذ الشعر السياسي المعاصر منحی المقاومة لکن بأسلوب ساخر مُرٍّ لاذعٍ عند الشعراء الذين عاشوا مرارة الظلم و الاضطهاد ولهذا تغلغلت السخرية في طيّات الشعر السياسي عند هؤلاء الشعراء و خاصّة عند أحمد مطر والذي يرسم علی شفتي المتلقّي ضحکة مُرّة لاذعة يريد بها بيان أمر واقع، لکن بأسلوب تمتزج فيه الواقعية بالرمزية؛ حيث تنشأ من الوضع المتردّي ومن شدّة الواقع المُرّ الذي يعيشه الشعب تحت وطأة نظام البعث الحاکم، والذي قتل الآلاف من الشعب الأعزل المنادي بالحرية و الکرامة، في هذا البحث نکشف عن الأوجاع التي صرخ و أَنَّ منها أحمد مطر وذلک بالتطرّق إلی غاياته لأنّ الهدف من الشعر السياسي الساخر هو بيان الظلم الواقع علی الشعب العراقي والهدف من الضحکة المُرّة هي التأمل علی الواقع المرير الذي يعيشه الشعب وأسلوب مطر الشعري لا يقترب من الفکاهة بل استخدم السخرية اللاذعة في شعره السياسي وسأتطرّق إليه بمنهج توصيفي-تحليلي.

الکلمات الرئسیة : الشعر السياسي، السخرية، الفکاهة، أحمد مطر.

بازتاب مقاومت در اشعار بشاره الخوری

عبدالاحد غیبی
صفورا نظری

چکیده

ادبیات و جامعه ارتباطی مستقیم با یکدیگر دارند، گاه مسائل اجتماعی دست مایه و خمیر مایهی آفرینشهای ادبی است، و گاه آثار ادبی به نوبه‌ی خود در تحولات اجتماعی موثر هستند. انقلاب‌ها، ادبیات را از سیطره‌ی حاکمان مستبد و گروه اشرافی میرهاند و به میان جامعه می‌برد و در مقابل، ادبیات صدای راستین انعکاس خواسته‌ها و مطالبات مردم و توده‌ها میگردد. این رابطهی دوسویه در ادب مقاومت، رنگ بیشتری به خود میگیرد، و ادب مقاومت نیز به نوبهی خود در تهییج احساسات توده‌های مردم و سوق دادن آن‌ها به سوی ستم سوزی و بیگانه ستیزی نقش مؤثری ایفا میکند. مقاومت در اشعار بشاره الخوری مسیحی صرف مقاومت در برابر متجاوز خارجی نیست بلکه اشعار او به انعکاس مقاومت در برابر زیاده خواهی حاکمان ظالم زمانه‌اش نیز می‌پردازد. او که در زمان استبداد حمیدی می‌زیسته می‌دید که چگونه حاکمان مستبد مردم را به بردگی گرفته‌اند و مردم از ظلم و بی‌عدالتی رنج می‌برند ازاین‌رو طیف وسیعی از اشعارش به مقاومت در برابر این ظالمان اختصاص یافته است، و از آنجایی که شاعر به اتحاد اعراب معتقد بوده است به ستایش مقاومت و رهبران مقاومت دیگر کشورهای عربی نیز در شعرش پرداخته است امری که سبب شد مسئله فلسطین از آغاز توجه او را به خود جلب کند و او اشعار زیبایی در ستایش مقاومت فلسطین و همدردی با آنان بسراید. و همین توجه و دقت به دردهای انسان و قریحه شعری بی‌نظیر اوست که او را لایق لقب امیر الشعرائی بعد از احمد شوقی می‌کند.

واژگان کلیدی: مقاومت، ادبیات، فلسطین، بیگانه ستیزی، استبداد.

جهاد و مقاومت در شعر عبدالرحیم محمود شاعر شهید فلسطین

عبدالاحد غیبی
حیدری کهلی

چکیده:

عبدالرحیم محمود شاعر فلسطینی ملقب به شاعر شهید، با برافروخته شدن شعله‌های انقلاب در سال 1936 تعلیم و آموزش را رها کرده و به صف مبارزان وجهادگران پیوست. او همواره به سرودن اشعار حماسی می‌پرداخت و مردمش را به جهاد برای احقاق حقوق از دست رفته‌شان دعوت می‌نمود. جهاد او،  تطبیق عملی با کلمات و کلامش، تعبیری صادقانه از عقایدش بود. شاعر تا زمان شهادتش از فعالان عرصه‌ی سیاست، اجتماع و شعر بود. او شاعری وطنی است و شعرش نمونه ای از ملی گرایی و جهاد صادقانه می باشد. شاعر در ارتباط با بیشتر مسائل سیاسی روزگارش به شعر و سخن‌پردازی پرداخته است. مهمترین اثر شعری عبدالرحیم، قصیده ای است که در حضور شاهزاده‌ی سعودی «امیر سعود بن فیصل» هنگام دیدار از فلسطین سرود و در آن به صراحت از وضع موجود و سکوت حاکمان عرب انتقاد نمود. از شعرهای او که مربوط به مسایل سیاسی وقت می‌باشد می‌توان به قصیده‌ای اشاره کرد که در خصوص پیمان بالفور سروده است. غالب مضامین شعری شاعر را دعوت به جهاد و پایداری در مقابل تجاوز بیگانگان بویژه انگلیس و اسرائیل تشکیل می دهد.  این پژوهش بر آن است تا به بررسی  و تحلیل مضامین جهاد و پایداری در اشعار  این شاعر شهید فلسطینی بپردازد.

واژگان کلیدی: شهادت، سیاست، فلسطین، عبدالرحیم محمود.

بازتاب شکست ژوئن1967م در شعر مقاومت عرب

سید حسن فاتحی
سید محمود قتالی
یحیی سپهرتاج

چکیده

خاورميانه از دیرباز کانون تحولات در زمینه‌های مختلف سیاسی،اجتماعی و فرهنگی بوده است که شعاع و گستره‌ی تأثیرگذاری آن فراتر از مرزهای آسیا و آفریقا بوده و دامنه‌ی آن به قاره‌ی اروپا و حتی آمریکا هم کشانده شده است.بی‌تردید کشورهای عربی نیز از این تحولات گسترده در امان نمانده و تأثیر این تحولات به ویژه در دوران معاصر، منشأ انقلاب‌های متعددی در سطح کشورهای عربی شده است.   شکست ژوئن 1967 اعراب از رژیم صهیونیستی موجب تحقیر اعراب و در هم شکستن اعتبار و حیثیت آنان شد را می‌توان نقطه‌ی عطفی در تاریخ ملت‌های عربی دانست. این شکست بر اعراب بسیار گران آمد، لذا بسیاری در دنیای عرب، در پی تبیین علل و عوامل شکست برآمده و به بازنگری در سیاست‌ها، ساختار حاکمیت و… فرا خواندند تا از این طریق ،اعتبار بر باد رفته را بازیافته و مجد و عظمت اعراب را احیا کنند.  با توجه به پیوند عمیق جوامع عرب با  ادبیات آن و انعکاس پدیده‌های مختلف اجتماعی،فرهنگی،سیاسی در شعر به ویژه در ادبیات معاصر، این مقاله درصدد آن است تا به سراغ قشر فرهیخته‌ی عرب یعنی شاعران رفته و با کنکاش در شعرشان، به دنبال راه‌حل‌هایی باشد که آنان برای برون‌رفت از این بحران ایجاد شده ارائه نموده‌اند تا شاید اندکی از جراحت‌های وارد شده بر پیکره بزرگ جهان عرب را التیام بخشیده و با بیدار سازی مردم و سوق دادن جامعه در مسیر تعالی و ترقی ،آبروی از دست رفته خود را بازگردانند.

واژگان کلیدی: شعر- مقاومت – شکست ژوئن 1967م – ایدئولوژی اسلامی – ملی‌گرایی.

ندای مقاومت و بیداری ملی در اشعار مصطفی غلایینی

فاروق نعمتی

چکیده

شاعر و نویسنده لبنانی، مصطفی غلایینی (ف1944) از بارزترین روشنفکران دینی و مصلحان اجتماعی در دوره‌ی معاصر است. او علاوه بر پژوهش در مسائل اسلامی، وارد حوزه‌ی ادبیات و شعر شد. وی دیوانی از خود به یادگار نهاد که به روشنی، اندیشه‌ها و آراء سیاسی- اجتماعی‌اش را بازتاب می‌دهد. او توجه ویژه‌ای به جوانان داشت، و بیشتر قصائد خود را خطاب به فرزندان وطن آغاز می‌کند و آنان را به فراگیری دانش، بینش درست سیاسی، استعمارستیزی و تلاش برای آزادی وطن و رسیدن به عزت و کمال انسانی تشویق می‌نمود. او به دلیل افکار ضد استعماری‌اش، بارها زندانی و تبعید گردید؛ ولی هیچگاه از مبارزه‌ باز نایستاد. این مقاله، شعر بیداری او را وارسی می‌نماید.

واژگان کلیدی : بیداری اسلامی، بیداری علمی، بیداری سیاسی، شعر مصطفی غلایینی.

پیشگویی در حمله حیدری باذل مشهدی

ثریا فرضی حوری
رامین محرمی

چکیده

پیشگویی سخن گفتن از آینده‌ای دور یا نزدیک و یکی از عناصر مهم حماسه است که در انواع حماسه اعم از ملی و مذهبی و … نمود فراوان دارد. این مقاله به منظور بررسی و دسته بندی پیشگویی‌های حمله حیدری باذل مشهدی و به روش کتابخانه‌ای نگاشته شده است. ابتدا حماسه حمله حیدری باذل مورد بررسی قرار گرفت و پس از یادداشت برداری های لازم، با مراجعه به کتاب‌ها و مقالات مرتبط به تشریح مسائل پرداخته شد. هدف از پرداختن به این مبحث نیز روشن ساختن گوشه‌ای از زوایای ناشناخته کتاب حمله حیدری بود چرا که تحقیقات جامع و کاملی در مورد این حماسه صورت نگرفته است. پیشگویی حمله حیدری شامل نجوم و ستاره‌شناسی، خواب و خواب‌گزاری، براعت استهلال، ماوراء طبیعی، پیشگویی راهب و کاهن، پیشگویی شهریار، فال زدن و کتاب‌های پیشینیان است. این دسته از پیشگویی‌ها به دو گروه پیشگویی شاعر برای مخاطبان و پیشگویی شخصیت‌های داستانی از حوادث آینده تقسیم می‌شوند. البته در ضمن این پیشگویی‌ها، پیشگویی گروه الهی و شیطانی نیز مورد بررسی قرار گرفته که هر کدام در خدمت گروهی قرار دارند ولی در همه موارد پیروزی با اهل حق است.

واژگان کلیدی: حماسه،  پیشگویی، حمله حیدری، باذل مشهدی.

جلوه هاي ادبيات پايداري و مقاومت در اشعار قيصر امين پور

ابراهیم فلاح
كبري آل رضا اميري

چكيده

روح و جان آدمي، بدي را نمي پذيرد و اين عدم پذيرش بيداد و ناروا را ، به شكل هاي مختلفي چون اعتراض ، پرخاش، رويارويي و جنگ نشان مي دهد . هنگامي كه روح مقابله و جنگ با مظاهر زشتي و شرّ ، در قابل كلمات جان مي گيرد ادب مقاومت و پايداري پابه عرصه ي ظهور مي گذارد .

قيصر امين پور كه به علت نزديكي جنگ به زادگاهش دزفول آن را خوب درك كرده است . سعي داشته تا علاوه بر سرودن ابعاد مختلف اين جنگ ، از انحراف در آرمان شهيدان و به وجود آمدن تضادهاي معنوي و ارزشي هشدار بدهد :پژوهش حاضر بر محور اين پرسش قرار دارد كه جلوه  هاي ادبيات پايداري و مقاومت در اشعار امين پور چيست ؟ و در چه مضاميني مطرح شده است ؟ اين پژوهش با عنوان « جلوه هاي ادبيات پايداري و مقاومت در اشعار قيصر امين پور» در صدد است كه با روش تحليلي و توصيفي  و شيوه جمع آوري  اطلاعات به شيوه ي فيش نگاري جلوه هاي ادبيات پايداري را در اشعار امين پور مورد بررسي و مداقه قرار دهد ، يافته هاي اين پژوهش بيانگر آن است كه امين پور به دنيايي بدون جنگ با پيروزي بر جنگ مي انديشد.

واژگان كليدي :  امين پور، مقاومت ، ادبيات ، شعر ، مبارزه.

جلوه های ادبیات پایداری و مقاومت در اشعار دکتر انوار

ابراهیم فلاح

چکیده

ادبیات پر آوازه ی پایداری یا مقاومت در طول تاریخ و تبار ملت ها همواره عرصه اعتبار و ایثار نام آوران و صحنه سلحشوری ها، شور آفرینی ها و از جان گذشتگی دلاوران بوده است . شاعران و نویسندگان حوزه ی ادب پایداری انسان های بی تفاوتی نسبت به اجتماع نیستند. آنها به وطن به دیده ناموس خود می نگرند و با تمام قوا و با اسلحه ی زبان به دفاع از آن برمی خیزند. شماری از شاعران به نوبه خودبا شعر سرایی و روایت پردازی رویدادهای جنگ به دفاع از ماهیت شرافت مندانه و سلحشورانه آن پرداخته اند و سهم خود را بدین گونه ایفا کرده اند . این پژوهش با عنوان « جلوه های ادبیات پایداری و مقاومت در اشعار دکتر انوار» در صدد است که ابتدا به شرح مختصری از زندگی این شاعر ذولسانین پرداخته سپس مظاهر مقاومت را در قصیده ی عربی «خوزستان» تبیین و تحلیل نماید . نتیجه حاصل از تحقیق نشان می دهد که اشعار دکتر انوار دارای درون مایه های شهادت قهرمانان، تهدید دشمن، مقاومت و پایداری رزمندگان، ترغیب و تشویق برای پایداری، فرهنگ عاشورایی و … است.

واژگان کلیدی : ادبیات پایداری ، دکتر انوار، مقاومت ، شهادت، رزمندگان .

بازتاب بحران فلسطین و جنگ 1967  در نمایش‌نامه «حفلة السمر من أجل 5 حزیران»

خدیجه فولادی دوراهانی
حسین ایمانیان

چکیده

پایداری و مقاومت یک مفهوم عام در فرهنگ همة ملت‌هاست و هیچ ملتی را نمی‌بینیم که فرهنگ و ادبیاتش از این مفهوم تهی باشد. ادبیات نیز با همه قالب‌های متنوعش، گاه زبان گویای ملتی قرار می‌گیرد که از سر ظلم متجاوزان به ستوه آمده‌اند و به ابزاری برای ستیز با متجاوزان تبدیل می‌شود. یکی از مهم‌ترین سرچشمه های الهام‌بخش شاعران و نویسندگان معاصر عرب به طور کلی و ادیبان فلسطینی‌تبار به شکل ویژه، موضوع فلسطین و درگیری با اسرائیل بر سر منطقة اشغالی و آوراگی‌ها و رنج‌ها و پیامد‌های ناشی از آن است. سعدالله ونوس از نمایش‌نامه نویسان معروف سوریه است که بیش‌تر نمایش‌نامه هایش، رنگ و بوی سیاسی و ایدئولوژیک دارد؛ دغدغة همیشگی او پرداختن به مسائلی است که مردمان روشن‌فکر عرب را آزار داده است و از این میان موضوع انسانی و فرامنطقه‌ای فلسطین، از جایگاهی اساسی برخوردار است. در جستار پیش رو به بازتاب مسئلة فلسطین و جنگ 5 ژوئن 1967میلادی در یکی از نمایش‌نامه های سعد الله ونوس با نام «حفلة السمر من أجل 5 حزیران» می‌پردازیم. نمایش‌نامة یادشده یکی از موفق‌ترین تجربه های نمایش‌نامه‌نویسی عربی در حوزة ادبیات پایداری است و به دلیل ساختارشکنی‌های نویسنده چه در بیان مفاهیم مهم و چه توجه به ساختار دیگرگونه، از دیگر آثار هم‌نوع خود متمایز است.

واژگان کلیدی: ادبیات مقاومت، فلسطین، سعدالله ونوس، جنگ 1967م، حفله السمر من أجل 5 حزیران.

مضامین مقاومت در اشعار توفیق زیّاد

علی فیلی

چکیده

توفیق زیّاد یکی از سه شاعر بزرگ ادبیات مقاومت فلسطین است که با شعرش ظلم و ستم علیه مردم فلسطین را به گوش جهانیان رساند. او همه‌ی آثارش را به ادبیات مقاومت اختصاص داده است. از یک طرف مهم‌ترین موضوعات مقاومت را می‌توان در آثار او یافت و از سوی دیگر او را می‌توان به عنوان مخترع بسیاری از موضوعات مقاومت دانست. از طریق مطالعه‌ی موضوعات اصلی مانند: ضد استعمار بودن، حقوق بشر، جهان شمولی و برخی از مفاهیم دیگری از مقاومت که در شعر او ظاهر می‌شود، تأثیر آن بر ادبیات مقاومت بیشتر روشن می‌شود.

واژگان کلیدی :  توفیق زیّاد، فلسطین، مضامین مقاومت.

نهضت مشروطه و جلوه های ادبیات پایداری در سروده های ملک الشعرای بهار

بهنام قاسمی
سمیه موسی پور

چکیده

ادبیات پایداری ، نوعی از ادبیات متعهّد و ملتزم که از طرف مردم و پیشروان فکری جامعه در برابر آنچه حیات معنوی و مادّی آن ها را تهدید می کند بوجود می آید. که ملتزم به آموزه های دینی و تعالیم قرانی است و مردم ، تحوّلات اجتماعی و پیشروان فکری جامعه در آن نقش دارد . ادبیات پایداری در طول تاریخ و در کشاکش تهاجم قدرت ها و تدافع جوامع سلطه ناپذیر، همواره به مثابه ابزار و سلاحی بازدارنده رخ نموده و موجبات احیاء ، تداوم و بقای فرهنگی جوامع مورد هجوم یا تحت سلطه را فراهم آورده است . ادبیات پایداری با توجّه به شرایط و مقتضیات هر دوره تاریخی جلوه آن و نحوه بروز و ظهورش می تواند متفاوت با دوره ی دیگر باشد چنان که در یک برهه تاریخی نوع ادب معترض ، افشاگر و هشدار دهنده و در دوره ای دیگر نوع ادب عارفانه و زاهدانه و در روزگاری دیگر ادب سوگ و مرثیه را در مجموعه ادبیات پایداری به حساب می آوریم طبق نقل و قول ژان پل سارتر در مورد ادبیات ملتزم غرض از ادبیات ، تلاش و مبارزه است . تلاش و مبارزه برای میل به آگاهی برای تحرّی حقیقت وبرای آزادی انسان . یکی از دغدغه های اصلی نویسندگان و شاعران این نوع ادبیات ، بی هویتی نسلی است که رفاه غربت آن ها را از درد و رنج ملّت خویش غافل کرده است از این روست که می کوشند با طرح نماد های اسطوره ای ملّی و تاریخی ، عرق وطن دوستی و دفاع از آب و خاک و تلاش برای رسیدن به وضع مطلوب ( به جای تن دادن به وضع موجود ) را در افراد ایجاد کنند.

واژگان کلیدی: نهضت مشروطه ، جلوه ، ادبیات پایداری ، سروده های ملک الشعرای بهار.

جستاری برمضامین عاشورائی در ادبیات مقاومت فارسی وعربی

محمدرضا قنبری سلحشور
مریم جلالی نژاد

چکیده

حماسه عاشورا از غنی ترین ذخیره های فکری و احساسی شیعه است. بی شک ادبیات پایداری و مقاومت ریشه در حماسه شگفت و عظیم کربلا و عاشورا دارد. نهضت عاشورا الهام بخش انقلابیون و حرکتهای اسلامی است و انقلاب پر شکوه ایران، پرتوی از عاشورا و انقلاب عظیم الهی آن است.  جرقه های انقلاب اسلامی ایران ، بر پایداری جوانان فلسطینی و حزب الله لبنان و دلاور مردان و رشید زنان مسلمان جنوب لبنان روحی تازه دمید.مضامین پایداری چون شهادت، ظلم ستیزی، وطن، مضامین عاشورائی و …. در ادبیات عربی و فارسی ، روان هر انسان آزاده را نوازش می دهد.ادیبان و شاعران با الهام از حماسه حسینی تصاویر زیبایی را خلق کردند.

در این مقاله سعی  برآن شده است که  با روش توصیفی –تحلیلی، نمادهای پایداری در چندی از نمونه های شعری برخی  شاعران عرب و فارسی زبان که اشعارشان ، تجلی گاه حماسه جاوید عاشورا است، بررسی شود.

واژگان کلیدی: عاشورا ، شهادت ، ادبیات ، پایداری.

سیمای ادبیات مقاومت و استعمارستیزی در سروده های احمد محرم

علی قهرمانی
محمد رضا اسلامی
سعید نیسی

چکیده

ادب مقاومت، دعوت‌كننده به قيام، ايستادگي و ايثار، صبر در برابر مشکلات و جوشش و خروش در برابر ظلم و ستم تا طلوع فجر آزادی است. ادبیات پایداری در شعر و نثر بر گرفته از سختی ها و رنج هایی است که در اندیشه ها نوید آزادی را به یکدیگر می دهند. احمد محرم یکی از شاعران معاصر و مبارز مصری است که با بیان شیوا و زبان برنده خود توانست از مقاصد و اهداف شوم و پلید استعمارگران ظالم در سروده های خود پرده بردارد، او با داشتن اندیشه ای ناب و با هوشیاری ژرف، هدف خود را در این سروده ها پایان دادن ادامه استعمارگران سلطه گر ظالم را در ذهن خود پرورانده بود. احمد محرم در سروده های خود به مواردی همچون ظلم و ستم استعمار گران به ملتهای ضعیف و غارت کردن منابع و ثروتهای این ملتها و دعوت و لزوم مبارزه و ایستادگی در مقابل استعمارگران و زمان بیداری از خواب طولانی غفلت و هوشیار شدن، تبیین اهداف شوم و پلید استعمار گران، طلب یاری خداوند در پیروزی در برابر استعمارگران و دعوت کردن مردم به قرآن و لزوم بکارگیری دستورات کتاب الهی که مظهر قدرت و جهاد در مقابل متجاوزان و لزروم اتحاد و همبستگی اشاره کرده است. هدف و کوشش این نگارندگان، به نمایش گذاشتن مؤلفه های ادبیات پایداری و مقاومت و استعمارستیزی در سروده های احمد محرم با روش توصیفی و تحلیلی می باشد.

واژگان کلیدی: احمد محرم، ادبیات مقاومت، استعمار ستیزی، ایستادگی.

تجلی شهید و شهادت در ادبیات مقاومت ( مطالعه موردی در نفحات شعریة نادر نظام طهرانی )

حسن کاظمی سهلوانی

پهن دشت ادبیات جولانگاه اندیشه های بشر در مقابل عوامل درونی و بیرونی است که همراه با تخیل و عاطفه بصورت کلام و به منظور سعادت انسان در قالب های نظم و نثر بروز می یابد .  کلام ادبیانه اگر در هدف سعادت انسان با عنصری مقدس و حرکت آفرین رهایی بخش به نام شهادت و شهید عجین گردد قدامتی فرازمانی و فرامکانی یافته و به خلود و جاودانگی می رسد . چرا که شهید عزیز است و عزت آفرین ، و سخن گفتن از او نیز عزت بخش است .   ادبیات مقاومت بر محور شهید و شهادت ادبیاتی چند سویه است هم به نوعی ادبیات تعلیمی و هم حماسی ، اجتماعی ، میهنی و در یک افق جامع نگر ادبیاتی جامع در تمامی زمینه های محتوا ، سبک ، موسیقی ، تصویر و … که بیانگر موضوعاتی چون « ایثار و از خود گذشتگی » « مبارزه و استکبار ستیزی » « تهییج و شور آفرینی » « تصویر صحنه های غرور آفرین و ایثار» «رثاء» و … می باشد .

این مقاله بر آن است که واژگان کلیدیشهید و شهادت را در سروده های آقای دکتر نادر نظام طهرانی در مجموعه ی « نفحات شعریه» به بررسی بپردازد .

واژگان کلیدی: شعر معاصر عربی ، شهید و شهادت ، ادبیات مقاومت ، نادر نظام طهرانی، ادبیات متعهد.

بررسی جایگاه  طنز در شعر دفاع مقدس

شراره کامرانی
حمیدرضا شکارسری

چکیده

جنگ پديده اي اجتناب ناپذير است.اما در کنار تمام ویرانی های منبعث از آن ، جنگ موجد ظرفيت ها و پتانسيل هاي زيبايي و زيبا شناسانه نیز هست.در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران ، شاعرها نیز به عنوان قشری حساس از هنرمندان ، بازکشف و بازگویی این ظرفیت ها را بر عهده داشته اند . بخشی از اشعار مربوط به جنگ در قالب طنز ارائه شده اند . نوع بیان طنز در شعر دفاع مقدس دارای سیری بطئی است اما به هرحال وجود دارد . این تحقیق با این فرض که طنز می تواند در مشارکتی فعال ، مفاهیم مورد نظر را در شعر دفاع مقدس به مخاطب انتقال دهد ،با تلفیق دیدگاه های ادبی و جامعه شناختی مولفین، نمونه هایی از اشعار شاعران جنگ و دفاع مقدس را در حوزه طنز مورد واکاوی قرار داده است و به این نتیجه رسیده است که  از آن جا که شوخی و مطایبه جزیی از زندگی انسان است و طرفین درگیرجنگ، انسان هستند ، میل به طنازی از مناظر مختلف روان شناختی، جامعه شناختی، زبان شناختی و … حتی در جنگ همراه انسان است و بنا بر شواهد متعددی از جریان شعر طنز معاصر در حوزه جنگ،  طنز می تواند ابزاري برای انتقال مفاهیم ارزشی دفاع مقدس نیز باشد .

واژگان كليدي: طنز – شعر –  جنگ – دفاع مقدس – شعر طنز دفاع مقدس – جامعه شناسی طنز.

مظاهر الوطنیة في شعر تمیم البرغوثي (قصیدة”في القدس” نموذجاً)

غلامرضا کریمی فرد
زهرا سهرابی کیا
رؤیا محمدي

الملخص

الوطنية في مفهومها الشامل تعني حب الوطن والعمل على تماسك وحدته والولاء المطلق والانتماء الصادق له والاستعداد للتضحية من أجله والعمل على رفعة شأنه ومكانته بين الأمم وليس شعوراً مؤقتاً يظهر في حالات الرفاه والرخاء بل هو شعور متجذر يتجلى بصورة أكبر في حالات الشدة والضيق وفي الحالات التي تستوجب التلاحم والتماسك الوطني وإظهار الولاء للوطن وعبر هذه الظاهرة ظهر عدد من الشعراء یعرفون بشعراء المقاومة؛ من هولاء تمیم البرغوثي الذي اشتهر بقصائده الوطنیة والثوریة هذا البحث یهدف عبر المنهج التوصیفي التحلیلي إلی دراسة إحدی قصائد البرغوثي التي تمثل اتجاهاته في مجال الوطنیة وهي قصیدة”في القدس”، ویرسم مدی وطنیته الصادقة في هذه القصیدة، ومحاولاً للکشف عن رؤیته الخاصة لمواقفه والکشف عن الوسائل التعبیریة والفنیة التي استعان بها لنقل تجربته الذاتیة ومواقفه الشعوریة والفکریة. وأخیراً وصل البحث إلی أنّ تمیم البرغوثي التزم في قصیدته هذه بالدفاع عن حقوق الإنسان وترویج القیم الإنسانیة النبیلة کالحریة والعدالة الاجتماعیة ومحاربة الظلم والاستبداد ویدعو دائماً إلی المقاومة والثورة والکفاح من أجل الحصول علی الکرامة الانسانیة وإزالة الاستبداد والظلم بألوانه المختلفة وهذا التعامل لم یزده إلا تشبثاً بأرضه وتمسکاً بوطنه لاسیما مدینته “القدس”.

الکلمات الرئسیة: أدب المقاومة، الاتجاه الوطني والقومي، القدس، تمیم البرغوثي.

شعر المقاومة في ديوان أبي طالب

محمد کلامی
سیدمحمدباقر مهدوی
نوشین قارونی

الملخص

أدب المقاومة هو الأدب المعبر عن العمل من أجـل تفجير الطاقات الواجبة للمواجهة . هكذا قالوا في تعريفه كما قالوا في تعريفه أيضاً: هو الادب المعبر عن الذات الواعية بهويتها والمتطلعة الى الحرية في مواجهة الاخر المعتدي .

إذا كان هذا هو أَدب المقاومة فان شعر المُقاوَمَة يُعد قسماً من أدب المقاومة إلا أنه القسم الأبرز والاكثر تأجيجاً للنضال واثارة للمشاعر . فلئن كان أدب المقاومة يعمل من أجل تفجير الطاقات الواجبة للمواجهة كما عرفنا فلا ريب أن شعر المقاومة أقوى تفجيرا وتحريكاً للاحاسيس والضمائر .

کلمات الرئیسة: شعر المقاومة، دیوان ابی طالب

هنر پرهیز از اسراف مؤلفه ای  از اقتصاد مقاومتی در ادبیات قرآن

مریم آقاحسینی
معصومه صیامی
طیبه طاعتی مرفه
نصرت کمیلی

چکیده

دراین مقاله سعی شده به این پرسش که “برای جلوگیری از اسراف چه باید کرد و چه راهکارهای عملی انجام نشده ای وجود دارد” مثلاً راهکار هایی چون   بازیافت پوشاک ، ایجاد مخازن برای پسمانده های ساختمانی ، مجهز کردن اتومبیل ها به مدیریت سوخت ، نظارت بر کیفیت نانوایی ها و اختراع دستگاه برنج شمار و… پاسخ داده شود ؛ چرا که شواهد نشان می دهد منابع با ارزش ، امروزه به گونه ایی بس نا بخردانه صرف می شود اما این منابع را می توان به گونه ایی مدیریت شده به کار برد که حتی به چرخ اقتصاد هم کمک کند . چرا که اسراف و تبذیر آفتی است که اگر دامنگیر ملتی شود خلاصی از آن بس دشوار است .  مقاله پیشرو پرهیز از اسراف را به عنوان مؤلفه ایی از اقتصاد مقاومتی  در ادبیات قرآن معرفی کرده است ؛ چرا که پرهیز از اسراف در آیات و روایات موضوعی مهم تلقی شده است .  علاوه بر آن اهمیت این موضوع را می توان در سخنان مقام معظم رهبری و شاعران ادب مقاومت چون حمید سبزواری ، سمیح قاسم ، محمود دروش ، موسی بیدج ، دکتر مجتبی رحماندوست و… دید .

واژگان کلیدی: اقتصاد مقاومتی ، ادبیات قرآن ، پرهیز از اسراف ، راهکار ها.

بررسی ارتباط آیات قرآنی و شخصیات دینی با اشعار پایداری فاروق جویدة

سمیه کونانی
نرگس دیناری‌گله‌دار
زهرا کونانی
نیلوفر گراوندنیا

چکیده

قرآن کریم به عنوان ارزشمندترين میراث دینی همواره در طول تاریخ مرجع اصلی الهام همه‌ی شاعران قرار گرفته است. حضور مضامين ديني نشان از حضور آشكار عنصر اساسي اسلام در فرهنگ ادبيات پايداري می‌باشد. فاروق جویدة شاعر ادب پایداری معاصر مصر ازجمله شاعرانی است که شعرش تبلور اندیشه‌های الهی و دین اسلام است. او در اشعارش از الفاظ، تعابیر و مفاهیم  قرآنی در جهت اهداف مقاومت، بیان اوضاع نابسامان سیاسی و مشکلات داخلی جهان عرب و رویکرد ستیزه-جویانه‌ی خود علیه استعمارگران داخلی و خارجی استفاده کرده است. یکی دیگر از اسلوب و عناصر شعری فاروق جویدة، الهام از شخصیت‌های دینی و نمادهای مصداق مقاومت در قرآن کریم می‌باشد که وی برای دفاع از آرمانهای ملتش و دیگر کشورهای عربی، از آنها به عنوان نماد یک نجات‌بخش و منجی یاد می‌کند و در این راستا از آنها طلب یاری و امید پیروزی دارد.

تحقیق حاضر، به روش تحلیلی- توصیفی و مطالعه‌ی مجموعه‌ی شعری فاروق جویدة، به بررسی ارتباط آیات قرآنی و شخصیات دینی با اشعار پایداری فاروق جویدة می‌پردازد. یافته‌‌های پژوهش نشان می‌دهد که این شاعر برای دفاع از حقوق ملت انقلابی مصر در مقابل استعمارگران ظالم و حس تعهد و تعلق خاطر به سرزمین و امید به آینده‌ای روشن، از آیات قرآن کریم و شخصیات دینی مدد جسته است.

واژگان کلیدی : قرآن کریم، ادبیات پایداری، شعر معاصر مصر، فاروق جویدة.

بررسی جلو ه های  ادب پایداری  در شعر سیف فرغانی

مریم کیانی پور

چکیده

سیف فرغانی از جمله صوفیان عارفی است که علاوه بر پرداختن به درون و صاف کردن نفس از بدی های به مسائل بیرونی و اجتماعی نیز نظر دارد .او شاعری  مبارز است که سرشتش  ، بدي را برنمي‌تابد، از اين‌رو مهاجرت، مبارزه و اعتراض را به ماندن و سکوت کردن ترجیح می دهد .شعر او ، شعر مقاومت است و سروده هایش  مشحون از فریادهای  اعتراض در برابر ظلم و بیداد حاکمان مغول است . اصلی ترین محور های شعر سیف شامل:  دعوت به مبارزه، ترسیم چهره ی بیدادگران، ستایش آزادی و آزادگی ، دعوت به پایداری و مقاومت ، نمودن افق های روشن پیروزی با تکیه بر ایمان و توکل به خداوند ،انعکاس مظلومیت مردم ، به تصویر کشیدن واقعه کربلا و مقاومت امام حسین ( ع ) است .

واژگان کلیدی : سیف ، مقاومت ، فریاد ، اعتراض ، ظلم و ستم .

مظاهرأدب المقاومة في شعر سعدي يوسف

حسين کیانی
صديقه دريا نورد

الملخص

أدب المقاومة هو الأدب المعبر عن الذات الواعيه بهويتها، و المتطلعة إلی الحرية في المواجهة الآخر العدواني، علی أن يضع الكاتب او الشاعرنصب عينيه جماعته و أمته، و محافظ علی كل ما تحفظه من قيم العليا. وليس متطلعا الی الحرية بمعني الخلاص الفردي. يحاول هذاالبحث أن يلقي الضوء علی شعر الشاعر العراقي المعاصر سعدي يوسف الذي يعتبر أحد الشعراء المقاومة البارزين في العصر الحاضر و ليس في العراق فحسب بل علی المستوى العربي و العالمي. و تسعى هذه الدراسة إلی بيان مظاهر أدب المقاومة في شعر هذا الشاعر العراقي مستعیناً بالنهج الوصفي و التحليلي. ولقد ظهرت هذه المظاهر جليا في شعرسعدي يوسف. وصلت هذه الدراسة إلى أنّ سعدي يوسف من أبرز شعراء أدب المقاومة في العصر الحاضر و هو من الشعراء الذين وقفوا أمام الظلم والاستبداد وعانقوا الهموم الإنسانية النابعة من الوطن.

الكلمات الرئسیة: الأدب المعاصر، أدب المقاومة، الشعر العراقي، سعدي يوسف   .

مظاهر أدب المقاومة في قصص علي حجازي القصيرة

حسين کياني
زينب أنصاري

الملخص

أدب المقاومة يطلق علی مجموعة من الآثار الأدبية التي يتحدث عن المظالم التي حلّت بشعب في زمن ما، و يسعی الأديب فيه إلی ترسيم هذه المظالم في صورة فنية القصة هي شکل من أشکال أدب المقاومة، حيث يستخدم الأديب نثره في خدمة وطنه و يجعل قلمه أسلحةً يشّن بها علی العدو المحتل. و يوقظ الوعي الوطني لدی الشعوب.علی حجازي‌ هو القاصّ اللبناني الذي زاول المقاومة و ألّف قصصاً عدة في مجال أدب المقاومة. تسعی هذه المقالة إلی دراسة مظاهر و مؤشرات أدب المقاومة في مجموعات الکاتب القصصية «وفاء الزيتون»، «النُّعاس و أمير العواصف»، «القبضة و الأرض» و«العيون الغاربة» و للوصول إلی هذا الهدف قامت الدراسة باستخراج مظاهر المقاومة فيها معتمدة علی المنهج الوصفي – التحليلي. و أخيراً وصلت المقالة إلی أن أهم المظاهر المستخدمة في هذه المجموعات الأربعة، هي الدعوة إلی الصمود، و مکافحة الظلم، و حب الوطن، و کشف القناع عن وجه العدو الصهيوني، و التضحية و الاستشهاد، والتفاؤل و الأمل بالمستقبل، و تکريم المجاهدين و الفدائين، و الاهتمام بفلسطين و بالمذابح و المجازر التي قد تعرض بها الشعب المقاوم، و الدعوة إلی التوحد و التضامن. و قد يستفيد الکاتب من الرموز السلبية و الإيجابية و الرموز التراثية و الأسطورية لبيان غرضه.

الکلمات الرئيسية: أدب المقاومة، القصة القصيرة، الأدب اللبناني، علي حجازي.

نمود‌‌های ادب پایداری در اشعار یوسف الخال

حسن گودرزي لمراسكي
سیده ربابه کاظم  زاده

چکیده

ادبیات مقاومت ادبیاتی است که به شرح مبارزه، پایداری، از جان گذشتگی و درد و رنج مردم مبارز برای به دست آوردن آزادی و استقلال می‌پردازد و به این دلیل جایگاهی خاص در میان ملت‌ها دارد. ادبیات پایداری صدای فریاد مظلومیت ستم‌دیدگانی است که به وسیله‌ی ادبای عرصه مقاومت به تصویر کشیده می‌شود تا از این طریق، پایداری ملتی زیر ستم را به گوش جهانیان برسانند. یکی از آن‌ها، یوسف الخال شاعر معاصر لبنانی است که این مقاله بر آن است تا با روش تحلیل محتوا، جلوه‌های مقاومت و پایداری را در اشعار او بررسی نموده و بیان کند که یوسف الخال متعهدی است که تعهد خود را در قالب عشق به میهن ابراز می‌کند و حتی حاضر است برای دفاع از آن جانش را فدا کند. وی با درد و رنج مردم آشناست و شاهد اوضاع نابسامان سرزمین‌های عربی و اشغال فلسطین بود؛ از سران کشورهای عربی به خاطر کوتاهی‌شان در این وقایع انتقاد کرده و به آنان هشدار می‌دهد که باید در چنین وضعیتی بیدار و آگاه باشند. او با دعوت به همدلی و اتحاد، از مردم و حاکمان می‌خواهد برای رسیدن به عزت، استقلال و رهایی کامل از چنگال استعمار و رژیم اسرائیل بکوشند، زیرا تنها راه رسیدن به آزادی مبارزه یکپارچه علیه ظلم است.

واژگان کلیدی : ادبیات پایداری، یوسف الخال و لبنان.

ناصرخسرو و ادبیات پایداری

محمد مجوزی
علیرضا کمان باز
زهره انصاری

چکیده

ادبیات پایداری، با تأکید بر ایستادگی و صلابت و پرهیز از تسلیم در برابر عوامل درونی و بیرونی، تجلّی مبارزۀ اندیشۀ بشر با ستم و تجاوز به حریم ارزشهای فردی و اجتماعی اوست و این نوع ادبی، به عنوان یکی از بارزترین جلوه های ادبیات است که همواره در جهت نیل به حقیقت و تحقّق جامعه ای آرمانی گام بر می دارد. ناصرخسرو قبادياني از جمله شاعراني است كه مؤلفه‌های ادبيات پايداري را در اشعارش مي‌توان يافت. در پژوهش حاضر با به كارگيري شيوة توصیفی – تحلیلی سعي شده است تا در قالب؛ ظلم ستیزی، مبارزه با نفس، نوستالژی بازگشت به زادگاه و پیروزی موعود، به عنوان مهمترین مؤلفه‌های ادبیات پایداری در اشعار اين شاعر مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار گيرد. نتيجة اين پژوهش حاكي از آن است كه هدف اساسي ناصرخسرو از انعكاس مؤلفه‌هاي پايداري، توصیف گرایش قومی به صلح و عدالت محوری و بازتاب نابرابری ها و نابسامانی های روزگارش بوده است.

واژگان کلیدی: ادبیات پایداری، مؤلفه‌های پایداری، آزادی، ناصرخسرو.

بازتاب ادبیات پایداری، انقلاب اسلامی و تفکر بسیجی در اشعار استاد شهریار

محمد مجوزی
علیرضا کمان باز
علیرضا پورخسرو

چکیده

استاد شهریار یکی از شاعران معاصری است که به اوضاع سیاسی خود توجه خاصی داشته است و در دیوان اشعارش موارد زیادی را می‌توان یافت که به مسایل سیاسی، ادبیات پایداری و تفکرات فرهنگی از جمله بسیج پرداخته است و از توجه به این مسائل غافل نبوده است. استاد شهریار در دوران حیات خویش تهاجمات علیه ایران را درک کرده است و ایشان همواره عاشق ایران و انقلاب اسلامی بودند و با سرودن اشعار انقلابی به جنگ با این مستکبران می‌پردازند و با این کار مظلومیت مردم ایران و فشارهای سیاسی زیادی که از سوی بیگانگان بر آن‌ها تحمیل می‌شد را نشان می‌دهد.از مهمترین مؤلفه‌های پایداری در اشعار شهریار می‌توان به دعوت به مبارزه و جهاد، ستایش آزادگی، نوستالژی بازگشت به زادگاه و پیروزی موعود اشاره کرد. استاد شهریار با پرداختن به این مولفه‌ها، سعی می‌کند به توصیف گرایش قومی به صلح و عدالت محوری بپردازد.

واژگان کلیدی: ادبیات پایداری، انقلاب اسلامی، بسیج، شهریار.

درآمدی بر ادبیات پایداری در کشور های اسلامی

علی مرتضائی

چکیده

ادبیات پایداری نمونه موفق ادبیات متعهد است که صدای رسای مظلومیت را در گوش جهانیان طنین انداز میکند.ادبیات پایداری گرچه در نیمه دوم قرن بیستم نمود پیداکرداما این مساله منحصربه این دوره ونیز منحصربه ملت خاصی نمی شود چرا که این نوع ادبی  به دلیل دارا بودن مضامینی هم چون مقاومت،آزادی،داشتن هویت،استقلال وآگاهی همواره مورد توجه بوده است.در صدر اسلام نیز از زمان بعثت پیامبر اکرم(ص)ومطرح شدن دین مبین اسلام دشمنان به مخالفت و آذار پیامبر روی اوردند که در این دوره کسانی هم چون حسان بن ثابت که از جمله شعرای نضال دینی به شمار می رفت به دفاع از پیامبر و دین اسلام در قالب شعر پرداخت وپیامبر را در این امر یاری نمود.اما با توجه به موقیعت جهان کنونی این نوع ادبی در کشور های خاصی هم چون فلسطین که از دیر باز مورد ظلم و ستم واقع شده ونیز کشور اسلامی ایران پس از انقلاب مورد هجوم کشور های بیگانه قرار گرفت ،بیشتر نمود پیدا کرد. در این مجال کوتاه نگارنده با روش توصیفی-تحلیلی این نوع ادبی را در ایران و فلسطین مورد بررسی قرار می دهد.

واژگان کلیدی :ادبیات پایداری،شعرای نضال دینی،ادبیات پایداری در ایران و فلسطین.

تحلیل عناصر شعر مقاومت در سروده‌های ژاله قائم مقامی و زینب حبش

سمیرا مزرعه فراهانی
سید محمدرضا ابن‌الرسول

چکیده

ادبیات مقاومت چهره‌ای انسانی و جهانی دارد و تلاش‌های یک نسل مبارز را که برای رهایی سرزمین، دین، فرهنگ و سنت‌های خود از چنگال تجاوزگران به حریم ارزش‌های ملی و انسانی به پا خاسته است، برای همگان در بیان فخیم شعری و ادبی ترسیم می‌کند. در همین زمینه آثار شاعران زن معاصر ایران و فلسطین، ژاله قائم مقامی و زینب عبدالسلام عبدالهادی حبش، میراثی ارزشمند در زمینه شعر مقاومت دو سرزمین است. در این پژوهش سعی کرده‌ایم با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی همسانی‌های عناصر شعر اعتراض در آثار این دو شاعر بپردازیم. مهم‌ترین نتایج پژوهش بیانگر این حقیقت است که ترسیم خفقان داخلی و خارجی، اعتراض به خیانتکاران، افول و فراموشی ارزش‌ها، تبعیض و بی‌تفاوتی جامعه جهانی از مهم‌ترین درون ‌مایه‌های این دو شاعر مبارز بوده است.

واژگان کلیدی: مقاومت، ایران، فلسطین، ژاله قائم مقامی، زینب حبش.

جلوه‌های پایداری در اشعار حماسی عماد الدین کاتب اصفهانی

سید مهدی مسبوق
رسول فتحی مظفری

چکیده

آثار ادبی جهان، همواره آئینه تمام نمای سرگذشت‌ها و ایدوئولوژی‌های اقشار ملّت‌ها بوده و هست. در این میان، در برخی آثار ادبی جهان، مفهوم پایداری و صیانت از ارزش‌ها و مبانی اعتقادی، جزء مهم‌ترین و با ارزش‌ترین مضامین شعری به شمار می‌رود. آنچه که به عنوان وجه مشترک بین تمام آثار ادبی در حوزه ادبیات پایداری شناخته شده است، نپذیرفتن ظلم و جور حاصل از شرایط بیرونی و القای روحیه مبارزه و تسلیم ناپذیری در برابر این پدیده شوم می‌باشد. از جمله مصادیق جور و ستمی که در طول تاریخ بر مسلمانان تحمیل شده است، می‌توان به جنگ‌های صلیبی اشاره نمود که در سده‌های ششم و هفتم رخ داد. عماد الدین کاتب اصفهانی، از سرآمدان ادبیات مقاومت در ادب کلاسیک عربی، توانست با پرداختن به عناصری همچون دین، اندیشه‌های جهادی و پر رنگ جلوه دادن ضرورت دفاع از مبانی اعتقادی، رسالت دعوت به مبارزه و باز پس گیری سرزمین‌های اشغال شده را به دوش کشد. از مهم‌ترین مؤلفه‌های پایداری در اشعار او می‌توان به تمرکز بر صبغه‌ی اسلامی بودن نبرد و پایداری، اظهار خوش‌بینی و امید به پیروزی در جنگ، ایجاد اتحاد و همبستگی بین سایر کشورهای اسلامی و الهام گرفتن از قرآن کریم و سیره نبوی و جهاد اصحاب پیامبر(ص) اشاره نمود. در این پژوهش می‌کوشیم که با روشی توصیفی- تحلیلی بن‌مایه‌های پایداری را در اشعار این شاعر مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم.

واژگان کلیدی : ادبیات پایداری، جنگ‌های صلیبی، عماد الدین کاتب اصفهانی.

بن‌مایه‌های پایداری در اشعار ابن‌قُسیم حَموی

سید مهدی مسبوق
سارا اسدی

چکیده

ادبیات مقاومت به عنوان گونه‌ای از ادب حماسی، ضمیر فردی و وجدان اجتماعی را تعالی بخشیده تا مفاهیم اساسی و ماندگار را در زندگی انسان بارور و پوینده کرده و شکوه مبارزه و مقاومت را به مخاطب خود القا کند. این نوع ادبی به هنگام هجوم صلیبیان و ظهور جنگ‌ها و درگیری‌های سرنوشت ساز بین مسلمانان و مسیحیان همگام با مبارزۀ نظامی به مقابله با تجاوز دشمنان خارجی پرداخت. ابن‌قسیم حموی(500-542هـ/ 1105-1146م) از جمله شاعران متعهدی است که به هنگام وقوع این جنگ‌ها بر مبنای تعهد دینی و ملی خود ناب‌ترین و تأثیر گذارترین اشعار خود را در جهت اهداف مقاومت و ایجاد انگیزه و روحیه‌ی پایداری به منظور مقابله با دشمن متجاوز سرود؛ به‌گونه‌ای که با ابراز سرور و شادمانی از پیروزی مسلمانان و هجو دشمنان و ستایش دلاور مردان عرصۀ نبرد و فراخوانی شخصیت‌های برجسته‌ی ملّی و تاریخی، فضایی حماسی را در اشعار خود ایجاد نموده است.

واژگان کلیدی : شعر، پایداری، ابن‌قسیم حموی.

مکتب اهلبیت علیهم‌السلام خاستگاه ادبیات پایداری

سید محمد رضی مصطفوی‌نیا
فاطمه حلوائی

چکیده

ادب مقاومت یکی از انواع ادبی است که تعهد و التزام به آرمان‌ها،‌ باورها وعقاید از مهم‌ترین شاخصه‌های آن به شمار می‌آید. این شاخه از ادبیات در واقع تعبیری از ایمان، ایثار و ایستادگی مردمانی است که از گاه و بیگاه زندگی تنها دادخواهی و مبارزه با ظلم در خاطرشان جای گرفته است. این گونه‌ی هنری ریشه در اعماق مکتبی دارد که آزادی-خواهی و صلح‌جویی از آرمان‌های والای آن بوده است؛ مکتب اهلبیت علیهم‌السلام که باورها و اعتقاداتش با تار و پود فطرت پاک و ناب انسانی گره خورده و هر آزادمردی را با هر مسلک و منشی مجذوب خود نموده است. نگارنده در این پژوهش بر آن است تا تأثیرگذاری اسوه‌های استقامت و استواری این مدرسه‌ی انسان‌ساز را بر تصویرگری هنرمندان در ادب مقاومت مورد بررسی قرار دهد. در این تحقیق که بر اساس روشی تحلیلی صورت گرفته،‌ می‌توان بسیاری از مولفه‌های ادبیات پایداری همچون استقامت، صبر، ظلم-ستیزی، از جان گذشتن، مبارزات فرهنگی در ابعاد مختلف، مدیریت بحران و انتظار را برگرفته از فرهنگ مبارزاتی اهلبیت دانست که در آثار ادبی نمود و ظهور یافته است.

واژگان کلیدی : اهل‌بیت، ادب مقاومت،‌ پایداری، تعهد و التزام.

«اشغال در فلسطین» و «عملکرد جوامع بین الملل» برابر آن در آثار  «سمیح القاسم»شاعر مقاومت

سید محمدرضی مصطفوی نیا
صدیقه یوسفی چوبینی
علیرضا نادریان لائین

چکیده

شعرمقاومت فلسطین درسرزمین اشغالی،پس از شکست سال۱۹۶۷م،آینده‌ای درخشان و آغازی روشن را نوید می‌داد تا آنجا که مبدل به رمزایستادگی و پایداری شد تا یاس و نا امیدی را مغلوب مقاومت و آزادی سازد. یکی از مهم ترین مضامین و درون‌مایه هایی که شاعر مقاومت فلسطین همت خود را برخلق آن معطوف داشته مسأله «اشغال» درکشور فلسطین است.در این نوشتار سعی برآن است که آثار شاعر بزرگ مقاومت فلسطین«سمیح القاسم» با محوریت«اشغال  و اشغالگری»مورد تحلیل قرار گرفته و دیدگاه شاعر نسبت به عملکرد «جوامع بین المللی و سران کشورهای بزرگ»برابر مسأله اشغال فلسطین بررسی گردد. نگارنده با بررسی زندگی سمیح، دلیل زنده و پویا بودن شعر و تعابیر او از اشغالگری را درشرایط، تجربیات و زندگی پرفراز و نشیب شاعر جستجو کرده و دیدگاه او نسبت به سکوت سنگین جهان، برابر فاجعه‌ی درحال وقوع در سرزمین فلسطین که درخلال رمز وکنایه بیان شده است را مورد کنکاش قرار می‌دهد. درپایان با ذکر نمونه هایی از آثار سمیح القاسم و ترجمه و تحلیل آن،شاعر برای رهایی از چنگال ظلم و اشغالگری راه حلی ارائه داده است که آن چیزی جز مقاومت و  پایداری نیست.

واژگان  کلیدی:  سمیح القاسم ، اشغال ، فلسطین ، جوامع بین الملل، شاعر مقاومت

واکاوی نهضت شعوبیّه و تبیین عناصر ادب پایداری آن

جمیله معظمی

چکیده

جنبش‌هایی که بر مبنای ارزش‌های انسانی اعم از ملی، دینی و یا تلفیقی از هر دو شکل گرفته و دارای جان‌مایه مبارزه با بیداد داخلی یا تجاوز بیرونی در همه حوزه‌های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و همچنین ایستادگی در برابر جریانهای ضد آزادی باشند، داری وجه ممیزه‌ای با سایر مقوله‌های ادبی بوده که این تفاوت در بطن پیام و مضمون آنها نهفته است؛ متعاقباً آثاری که متأثر از این نهضت‌ها شکل می‌گیرند، اغلب آیینه دردها و مظلومیت‌های مردمی می‌شوند که قربانی نظام‌های استبدادی بوده‌اند؛ یکی از انقلاب‌هایی که پس از حمله اعراب به ایران و گذار از روند اشغال جنبش‌های مردمی بسیاری در برابر اشغالگران سازماندهی شد، جنبش‌ “نهضت شعوبیه” بود که از پیش از سده دوم هجری آغاز و تا پس از سده پنجم هجری دوام یافت. این جنبش به رهبری ایرانیان آن‌چنان گیرایی و کششی داشت که توده‌های بزرگی از رسته‌های گونا‌گون اجتماع را به خود کشید و تبلیغات ایشان به اندازه‌ای بود که دیگر ملل و حتی عرب‌ها نیز به جرگه آن در آمدند. این جنبش ضمن القای امید به آینده و نوید دادن پیروزی موعود به پیروانش؛ دعوت به مبارزه و ایستادگی در برابر ظلم و ستم، ستایش آزادی و آزادگی، ارج نهادن به سرزمین مألوف و جان‌باختگان وطن را به همراه داشت. لذا با توجه به این مقوله تلاش شده تا در قالب این مقاله به واکاوی این نهضت و عناصر پایداری شکل گرفته بر مبنای ارزش‌های آن را به وسیله روش گردآوری اطلاعات شامل مطالعات اسنادی، کتابخانه‌ای و مقالات مرتبط با موضوع و همچنین کاوش رایانه‌ای در شبکه جهانی اطلاعات را مورد بررسی قرار دهیم.

واژگان کلیدی :    شعوبیه، مثالب، مفاخره ، منافره.

سوگ نامه‌های شعر ابوسلمي

عزت ملا ابراهیمی
محمد جواد حسن پور
اعظم خاقانی

چکیده

پدیده مرگ مقوله‌ای است که شاعران عرب از دیرباز به آن پرداخته و از آن سخن گفته‌اند. هرچند مرگ رازی است که شاعر به حقیقت و کنه آن پی نبرده، اما به حتمی بودن آن اعتقاد راسخ دارد و در اندیشه او هیچ‌کس جز ذات مقدس خداوندی از مرگ در امان نیست. مرگ در شعر معاصر فلسطين عمدتاً با مفهوم شهید و شهادت درآمیخته است. از این رو رثا یکی از پربارترین مضامین شعر این سامان را تشکیل می‌دهد. ابوسلمی نیز سوگ سروده‌های متعددی در رثای دوستان، همرزمان، شهیدان و فلسطین دارد که نگارندگان در این پژوهش که به روشی توصیفی – تحلیلی تدوین شده، بدان پرداخته‌اند و مضامین مرثیه‌های او را بررسی کرده‌اند. از یافته‌های تحقیق برمی‌آید که شاعر ضمن جاودانه ساختن یاد و خاطره دوستان مبارز و شهدای وطن، کوشیده است تا تعصب و غیرت هموطنانش را در جهت نجات فلسطین برانگیزد و آنها را به ادامه راه شهدا ترغیب سازد.

واژگان کلیدی : ابوسلمی، مقاومت، رثا، شعر، فلسطین.

ترانه‌های کودکانه در شعر معاصر فلسطین  (نمونه مورد پژوهانه، اشعار ابوسلمي)

عزت ملا ابراهیمی
عباس رحمتی

چکیده

محتوای ادبیات کودکان فلسطین به جهت حضور اشغالگران در این کشور با ادبیات خردسالان در دیگر کشورهای عربی تفاوت چشمگیری دارد. از آنجا که ادبيات، هنر و فرهنگ هر ملتی با تاريخ سياسي آنان درآميخته، بررسي ادبيات کودکان فلسطینی نيازمند فهم دقیق اوضاع و شرايطي است كه در آن به سر می‌برند. در حقيقت ادبیات کودکان این سرزمین به مثابه آيينه‌ای است كه تمام رخدادها و وقائع آن ملت را در خود منعكس می-سازد؛ به زبانی کودکانه از آلام و آمال آنان سخن می‌گوید و شور و اشتياق زائدالوصفشان را برای بازگشت به ميهن به تصویر می‌کشد. این نوع ادبیات همواره می‌کوشد تا نقش ارزنده‌اي در دفاع از كيان ملی این مرز و بوم داشته باشد. چه، در قالب شعر و داستان مفاهیم پایداری را به آنان القا می‌کند و تأثیری عمیقی بر روح و جانشان می‌گذارد. آنچه نگارندگان را به تدوین این مقاله به روش توصیفی – تحلیلی واداشت، وجود تصاویر جذاب و صادقانه‌اي بود که ابوسلمی با زبانی کودکانه در شعر خود ترسیم می‌کرد. از یافته‌های تحقیق برمی‌آید که این ترانه‌ها همواره در دميدن روحيه جهاد، مبارزه، ایثار و استقامت در كالبد کودکان این سامان پیشتاز بوده و مفاهیم والایی چون حيات، عزت، اقتدار، عظمت و بالندگي را به آنان القا کرده است.

واژگان کلیدی : ابوسلمی، کودکان، شعر، فلسطین، میهن.

مقاومت در دو مجموعه داستان کوتاه‌«به کی سلام کنم؟» از سیمین دانشور و «لیل‌الغرباء» از غادة السمان.

علي اكبر ملايي

چکیده

نوشتار حاضر که در حوزه‌ی ادبیات تطبیقی است، در صدداست که مفهوم مقاومت و پایداری را در دو مجموعه داستان کوتاه به نام‌های «به کی سلام کنم؟» از سیمین دانشور (متولد1300ش) و «لیل‌الغرباء» از غادةالسّمان (متولّد1942م) بازشناسی و معرّفی کند. این دو کتاب به ترتیب در سال‌های 1359ش (برابر با 1980م) و 1966میعنی به فاصله‌ی 14 سال از یکدیگر،نگارش و نشر یافته‌اند. بدیهی است که پرده برداشتن از روحیه‌ی نستوه و سازش‌ناپذیر دو بانوی باذوق و معاصر در حوزه‌ی زبان‌های فاخر فارسی و عربی که هر کدام، پیشتاز ادبیات داستانی سرزمین خویشند، می‌تواند مبنای تحقیقی ارزشمند واقع شود. تحقیق، نشان می‌دهد که مفهوم مقاومت در این دو مجموعه داستان که بارها تجدید چاپ شده‌اند، جلوه‌ای صریح دارد و در قالب عناوینی چون انتقاد بی‌باکانه از عرف‌های غلط اجتماعی و فرهنگی، تفکّر انقلابی، استبداد و استعمارستیزی، نوید بخشی به آینده‌ای درخشان و آزادی‌خواهی قابل بررسی است. به گواهی پژوهش، هر دو نویسنده، برخوردار از تکنیک نسبتاً عالی در داستان‌نویسی هستند و از زبان تمثیل و تصویر برای بیان مقاصد خودبهره‌ برده‌اند. تفاوت موجود در نگرش آنها به مفهوم مقاومت، مربوط به موقعیّت‌های تفاوت آنهاست. سیمین در سنگر وطن، استبداد پهلوی را نشانه گرفته و غادة در دیار غرب، همدرد غریبان است و بر استعمار و دستاوردهای مخرّبش می‌تازد.

واژگان  کلیدی: مقاومت، داستان کوتاه، سیمین دانشور، غادةالسّمان، ، به کی سلام کنم؟ و لیل‌الغرباء.

بازتاب جلوه های مقاومت در تصویرسازی طراحی جلد کتابهای کودکان و نوجوانان  (با نگاهی به 68 اثر منتشر شده در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان)

سعیده منصوری
سوسن خطایی

چکیده

یکی از راههای آشنایی و آموزش مفاهیم مختلف از قبیل محبت، ایثار، پایداری و… به کودکان و نوجوانان ، استفاده از تصویرسازی می باشد. همگام شدن نوشته و تصویر به درک بهتر مطالب ، تشویق به تفکر و تکامل اطلاعات کودک کمک شایان توجهی می کند و این امر خود دلیل روشنی بر گرایش هنرمندان،صاحب نظران و منتقدان به این موضوع می باشد. تصویرگران بسیاری نیز کوشیده اند تا روح مقاومت را در آثاری با همین مضمون منعکس کنند. در این میان سوالهایی مطرح می شود  تا چه حدی میتوان مفهوم مقاومت را از طریق تصویر‌گری برای کودکان قابل لمس کرد؟آیا جلوه های بصری مقاومت ساختاری مشترک دارند؟  مقاله حاضر به چگونگی ارتباط کودکان و نوجوانان با  این تصاویر ، بازتاب جلوه های مقاومت و درک پیام های درون متنی کتاب می پردازد. برای انجام این پژوهش تعداد 68 طرح جلد از کتابهای منتشر شده توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از سال 1359 تا 1393 ، انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق برای انجام این پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای انجام شده است.

واژگان کلیدی: تصویرسازی ، کتاب کودک ، مقاومت ، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان .

جستاری بر آیینه ادبیات مقاومت در قصیده « یومیات جرح فلسطینی»

آمنه موسوی شجری

چکیده

بی شک ادبیات مقاومت و پايداری ادبياتی واقع گرا است كه ريشه در واقعيّت ملموس اوضاع اجتماعی، سياسی، فكری، عقيدتی، مبارزه، مقاومت و…دارد. هدف ادبیات  مقاومت شکستن سدها و برداشتن موانع ضد تعالی انسان است. شاعران بسیاری در این زمینه  با سلاح شعر به مبارزه  برخاستند و با اشعارشان مصائب و بدبختيهاي فلسطين را به تصوير كشيدند.اما از میان شعرای معاصر عرب آنکه شهرت جهانی دارد ، محمود درویش است.

محمود درویش (1940_2008)  از بارزترين شاعران معاصر عربي است که از طريق شعر، به دفاع و حمايت از فلسطين پرداخت. گستردگی مفاهیم مقاومت در شعر محمود درویش ما را برآن داشت که به بررسی و تحلیل و توصیف در یکی از قصائد درویش تحت عنوان « یومیات جرح فلسطینی » بپردازیم. محمود درویش در قصیده مذکور رنگ نجوايي به خود مي گيرد تا آلام دردمندان را مرهم بخشد اما این نجواها در بطن خود بوی پایداری و مقاومت دارد که نمایانگر سلاحي مبارز برای شاعر مقاومت که برگرفته از عواطف و احساسات شاعر مقاومت ، با رویکردی رئالی است. بپردازیم.

واژگان کلیدی : قصیده، محمود درویش، ادبیات مقاومت.

سیمای فلسطین و ادبیات پایداری در وحی القلم مصطفی صادق الرافعی

سید رضا موسوی
همت دادرس

چکیده

ادبیات مقاومت و ایستادگی در مفابل متجاوزان قدمت دیرینه ای در تاریخ اکثر ملتها دارد و در هر دوره ای متناسب با شرایط و موقعیت آن رخ می دهد. یکی از شاخص ترین ویژگی های ادبیات پایداری و ضد استکبار و استبداد، مسأله ی فلسطین است، ادیبان با زبان صریح و صراحت گوی ادبی و بلاغی خود با زبان شعر و ادبیات، بدون ریاکاری و محافظه کاری سعی در تشویق ملتهای مسلمان و لزوم توجه و همگام شدن با فلسطین و مقاومت و مبارزه با مستکبران و متجاوزان و براندازی نقشه های شوم و مقاصد پلید مستکبران هستند. مصطفی صادق الرافعی ادیب و نویسنده ی بزرگ مصری که از ویژگی های بارز او داشتن دستی توانا و اندیشه ای ظریف و ادبیاتی ژرف است در اثر ارزشمند خود، وحی القلم، به این مسأله اشاره ی کامل کرده است، سیمای فلسطین در وحی القلم مصطفی صادق الرافعی شامل: مبارزه مردم فلسطین با مستکبران و متجاوزان، مردم فلسطین برادران دینی، به تصویر کشیدن مظلومیت مردم فلسطین، نشان دادن چهره و واقعیت متجاوزان و مستکبران به مردم فلسطین، قدرت و نیروی مسلمانان، لزوم توجه مسلمانان به فلسطین و همگام شدن با آنها، لزوم اتحاد مسلمانان برای آزادی مطلق مردم فلسطین و لازمه کمک کردن مالی مسلمانان به مردم فلسطین و توصیه به جوانان در مبارزه با استعمارگران می باشد. هدف و کوشش این نگارنده، به نمایش گذاشتن مؤلفه های ادبیات پایداری و مقاومت ملت فلسطین در اثر ارزشمند وحی القلم رافعی با روش توصیفی و تحلیلی می باشد.

واژگان کلیدی: ادبیات مقاومت، فلسطین، وحی القلم، مصطفی صادق الرافعی.

بررسی بازتاب مفاهیم پایداری در  اشعار مقاومت شهریار

محمد مولای نیری
رامین محرمی

چکیده

شاعران متعهد عصر انقلاب اسلامی با سروده های خویش، ادبیات پایداری را در ایران زمین جلوه ای ویژه بخشیدند. آنان مظلومیت مردم ایران و ظلم ظالم را به جهانیان نشان دادند. یکی از این شاعران متعهد ایران، شهریار است. وی هم‌زمان با اوج گیری انقلاب اسلامی با زبان شعر، این نهضت را یاری نمود. وی با استفاده از قالب‌های گوناگون شعری از جمله: قصیده، غزل، قطعه و مثنوی به سرودن شعر پایداری با زبان و بیان ساده، روان و صمیمی پرداخت. شهریار با زمینه‌ی فکری دینی و اسلامی و اعتقادات راسخ مذهبی با انقلاب هم‌سو و هم‌صدا شد و به وظیفه‌ی دینی و ملی خود عمل کرد. آن‌چه شهریار را به شعر انقلاب اسلامی و در تعاقب آن به شعر دفاع مقدس پیوند زد، اعتقادات مذهبی  او بود. واقعه‌ی کربلا در شعر وی حضوری فعال و محسوس دارد و این ویژگی در شعرهای پایداری او بیش‌تر جلوه می‌کند. در اشعار پایداری او کلماتی چون: لاله، شهید، جبهه، جهاد، بسیج و کربلا بیش‌تر به کار رفته است. از ویژگی‌های اصلی شعرهای پایداری شهریار، به‌کارگیری فراوان اصطلاحات مذهبی، حماسی و عرفانی است. اشعار شهریار در واقع آیینه‌ی تمام نمای روزگار خود است. وی با زبان عامیانه و ساده اوضاع اجتماعی_ سیاسی روزگار خود را با ظرایف و زیبایی‌های هنری ولی خالی از تکلّف در قالب شعر به تصویر کشیده است.

واژگان کلیدی : شهریار، شعر انقلاب، مفاهیم پایداری.

ادبیات مقاومت در پیش روی مباحث نقد ادبی با گرایش اجتماعی در جهان عرب

مرضیه مومنی شهرکی

چکیده

با آن‌که ادب متعهد و ادبیات مقاومت به تدریج از اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی به صورت یک نظریه‌ ادبی مطرح شد، مطالعات تاریخی و آثار منظوم و منثور جهان نشان می‌دهد که از دیرباز نمونه‌های نسبتاً تکامل‌یافته‌ای از این نوع ادبی در فرهنگ مکتوب ملل مختلف حضور داشته است. در عصر حاضر واژه‌ی مقاومت، واژه‌ای است که بیشتر با ظلم‌ستیزی همراه شده است و در واقع تداعی‌گر ظلم‌ستیزی است و علّت آن به گسترش ظلم و بی‌عدالتی و تقویت انگیزه‌ی دفاع از حق برمی‌گردد. در اصل این نوع ادبی چنان گسترش یافته است، که می‌توان آن را در مباحث پیش روی نقد ادبی مورد بررسی قرار داد. یکی از جوامعی که ادبیات مقاومت ریشه‌ی کهن در تاریخ ادبیاتش دارد، جامعه‌ی عرب است که این موضوع به سبب فضای سیاسی و اجتماعی حاکم بر جهان معاصر عرب بیش از پیش درخشیده است. لذا این پژوهش سعی دارد تا ادبیات مقاومت را به عنوان زیر مجموعه نقد ادبی با گرایش اجتماعی قرار دهد و سپس با این رویکرد به بررسی آن بپردازد و برای نمونه به برخی از ملل پیشگام در این زمینه در جهان عرب اشاره کند تا مشخص شود که آزادی‌خواهی و مقاومت در برابر ظلم نکته‌ای است که شاعران و هنرمندان ملّت‌های مختلف از جمله‌ کشورهای عربی به دلیل اداراکات فرا حسّی به آن پرداخته‌اند.

واژگان کلیدی: ادبیات مقاومت، گرایش‌های نقد ادبی، گرایش اجتماعی، ادبیات مقاومت جهان عرب.

راز ماندگاری اشعار پایداری ابو القاسم شابی

حسین مهتدی

چکیده

ابوالقاسم شابی در حقیقت قهرمان ادبیات تونس به شمار می‌آید. آنچه در اشعار شابی بیش از هر چیز دیگری جلوه‌گری می‌کند موضوع مقاومت و پایداری است. اما سؤالی که در این مقاله مطرح می‌شود این است که چه موضوعاتی در زمینه پایداری در اشعار شابی مطرح شده است؟ و راز ماندگاری اشعار پایداری شابی در چیست؟ نگارنده در این مقاله پس از بررسی اشعار شاعر در این زمینه به این نتیجه می‌رسد که اشعار پایداری شابی در چهار محور اساسی تقسیم می‌شود: آزادیخواهی و آزاد اندیشی در اشعار شابی؛ تقویت روحیه‌ی امیدواری و شوق به زندگی در مردم؛ تقویت روحیه‌ی وظیفه‌شناسی در مردم؛ تقويت روحيه‌ي استكبار ستيزی و ظلم‌ناپذیری. شابي شاعري رمانتيك بود او بر این باور بود که: ادبياتي جاويد و ماندگار است كه شاعر بتواند در آن آزادانه احساسات و عواطف دروني خود را بيان نمايد. او براساس اين تفكر عليه قيد و بندهايي كه در تمامي زمينه‌هاي زندگي بشري اعم از سياسي و اجتماعي و ادبي ايجاد اختلال نمود است شوريد. در حقیقت راز ماندگاری اشعار پایداری شابی را باید در فرا شمولی بودن اشعار او دانست زیرا هر جا كه او درباره‌ی مقاومت و پایداری در برابر استبداد سخن می‌گوید دیدگاه او حالت منطقه‌اي ندارد، بلكه جنبه‌ي عام و فراشمول يافته است، به همین‌خاطر اشعار او همواره و در همه جا قابل تطبیق است. نگارنده در این مقاله با روشی توصیفی تحلیلی به بررسی راز ماندگاری اشعار پایداری شابی می‌پردازد.

واژگان کلیدی: ادبیات مقاومت، شابی، تونس، آزادیخواهی، اراده ملتها.

بیداری کلمات (بررسی مولفه‌های مقاومت در شعر محمد محمود زبیری، شاعر معاصر یمانی)

مصطفي مهدوي‌آرا

چکیده

ستایش آزادی و آزادگی و دعوت به مقاومت و مقابله با بیدادگری، جایگاه خاصی را در ادبیات و فرهنگ ملت‌ها دارا می‌باشد. هر چند با ذکر ادبیات مقاومت، بی‌درنگ نام فلسطین و قضیه‌ی اشغال آن توسط اسرائیل به ذهن متبادر می‌شود، اما شعر مقاومت به فلسطین محدود نمی‌گردد. در جستار حاضر نگارنده سعی نموده است مولفه‌های مقاومت را در شعر محمد محمود زبیری شاعر معاصر یمن بررسی نماید.  این شاعر تحت تاثیر افکار بزرگانی همچون: سید جمال الدین اسدآبادی، محمد عبده در مصر و اقبال لاهوری در پاکستان، پیشگام شاعران آزادی‌خواه و مبارزه طلب یمن بوده است. غالب موضوعات شعری وی، میهن پرستی، دعوت به وحدت، مبارزه با استبداد حکومت سلطنتی آل حمیدالدین، استعمار ستیزی، نکوداشت نام و یاد شهیدان انقلاب 1948 یمن و … می‌باشد.

در این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی – توصیفی به مطالعه و بررسی مولفه‌های مقاومت در شعر زبیری پرداخته شده است. با توجه به اوضاع جاری و موجود در کشور یمن و غریب واقع شدن ادبیات این سرزمین در جهت گیری علمی پژوهشگران، ضرورت انجام این تحقیق روشن می‌گردد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد زبیری توانسته با تحمل آوارگی و رنج زندان، رسالت انسانی و ملی خویش در قبال وطن و مردم سرزمینش را به خوبی به انجام برساند. تحلیل مضامین اشعار این شاعر نشان می دهد که شاعر اهتمام بسیاری به دفاع از ارزشها، حفظ هویت اسلامی و عربی خود، مبارزه با استبداد و استعمار داشته است.

واژگان کلیدی : ادبیات مقاومت، محمد محمود زبیری، یمن.

ملامح المقاومة الثقافية فی شعر محمد العید آل الخلیفة

مریم میرزاخانی
الملخص

إن الشعر المقاومة رکن عظیم من أرکان الادب العربی الحدیث.والشاعر المقاوم یکون داعیا إلی التحرر والاستقلال وملتزما بقضایا مجتمعه.إن الادب المقاومة فی الجزائر یمثل رکیزة للوحدة الجزائریین والدفاع عن أرضهم وثقافتهم ومعتقداتهم.

إذا نظرنا إلی الشعر الجزائر نجد محمدالعید فی قمة شعر المقاومة. المضامین التی تناولها الشاعرتکون  جزءا من هم الشعب آنذاک وعبرت عن الآماله وآلامه،فتجاوب الشعب مع هذا الشعر.یهدف هذا البحث إلی دراسة ظواهر لمختلفة للمقاومة الثقافیة فی شعر محمد العید کما یهدف الکشف عن حیاته وشخصیة الشاعر وثقافته.هذه البحث یستفید من منهج التحلیلی-التوصیفی لبیان ملامح الثقافیة فی شعر محمد العید.

الکلمات الرئسبة :  محمد العید،المقاومة،الثقافة،الشعرالجزائری.

جلوه های ادب پایداری در سروده های عبدالله الزمراوی

سید محمود میرزایی الحسینی
اسماعیل یعقوبی مقدم

چکیده

ادبیات پایداری در سرزمین‌های عربی بخصوص قاره آفریقا عمری دراز دارد وحکایت از رنج ملت‌هایی می ‌کند که سالها ظلم و استبداد را متحمل شده بودند و هر ندای انقلابی در میانشان با فجیع ترین سرکوب ها خوابیده می شد. اوج استعمار و ستم با مرگ محمدعلی پاشا نمایان شد و مدتی طولانی قاره سیاه را به میدان خونریزی و سرکوب بدل ساخته بود. کشورهای میدان گشایی چون فرانسه، بریتانیا، پرتغال و اسپانیا افسار آفریقا را به دست گرفته و به گونه های مختلف، داشته های آن را به یغما می بردند و در تاراج فرهنگ و تمدنش، بی هیچ هراسی گوی سبقت را بر دیگری می ربودند. در این میان ملتهای مصر ، تونس، الجزایر ، لیبی، سودان وساکنین آفریقای مرکزی سنگین ترین ظلم ها را به دوش کشیدند. عبدالله الزمراوی از جمله شاعران معاصری است که شعر خویش را در جهت پایداری و دفاع از کیان کشورش سودان قرار داد. او با بزرگداشت قهرمانان، تشویق به استقامت، بیان عشق به وطن و امید دهی به مبارزان راه آزادی توانست شعر خویش را تمام‌قد در راه مبارزه با استبداد قرار دهد و در این زمینه حتی متحمل دردهای فراوان شود. نوشتار حاضر برآن است با استفاده از روش توصیفی وتحلیلی به بررسی جلوه‌های ادب پایداری در سروده های او بپردازد. دستاورد پژوهش تآثیر گذاری بیش از شعر او و فریاد پیش ظلم ستیزی در کشور سودان حکایت دار دو مخاطب را با ژرفای ابیات پایداری در این خطه آشنا می سازد.

واژگان کلیدی: ادب پایداری سودان، شعر، عبدالله الزمراوی

المقاومة والصمود في دیوان موسی شعیب

مهدی ناصری
میر کریمي
علی عادلي

الملخص

إن أدب المقاومة یسعی لتحقیق أهدافه من خلال الترکیز علی الظروف الصعبة التی یعیشها الناس وإبراز الآخر المعتدی الذی یسعی لإضعاف قوتهم والذی یحث علی العمل والأمل، إن ادب المقاومة هام فی إذکاء روح المقاومة بالوعی والفهم للقضیة التی تدافع عنها وان ادب المقاومة نفسه هو صورة من صور المقاومة ولا تقل اهمیة عن مقاومة الجندی المحارب داخل المعرکة؛ لأن المعرکة دائما لا تکون فی ساحة القتال فقط، بل یحدث المقاومة بعض الأحیان خارج المعرکة وفی مجال الأدب. وهناک مثلا نری الشاعر یکافح الأعداء بفکره وأدبه ومن هؤلاء الشعراء، موسی شعیب الشاعر اللبنانی المعاصر، الذی أصبح متمایزا عن الشعراء الآخرین فی الدفاع عن الوطن العربی وکتابة القصائد وإنشاد الأشعار من أجل خدمة بلده، وهذه هی أحد البواعث المهمة فی کتابة هذا المقال حوله. ترددنا في البدایة بین تسمیة موسی شعیب شاعراً لبنانیاً أوشاعر الوطن العربي بأکمله أو شاعراً لمن یجاهد في سبیل الحریة و حمایة الوطن. هو شاعر قومي وطني الذي لایهمه مما في الأرض إلا الحریة والمساواة والوطن ورفاه شعبه. نراه یدعو فی شعره إلی الانتماء والتمسک بالهویة ویفتخر بایام الانتصارات الکبری، ویعلی من شان القوة. شعر موسی شعیب خطوة نحو حریة الشعب والدفاع  عن وطنه وعن فلسطین والدعوة إلی مکافحة الصهاینة  والأمل بانجاح إلی آخر. في شعره نزعة وطنية قومية، مؤمن بقضايا أمته التحررية، ومدافع عن حقها في العيش حرة كريمة. یتطرق هذا المقال و عبر المنهج الوصفی – التحلیلي، بأشعار موسی شعیب في مجال المقاومة لیبین حب الشاعر للوطن وأمله بالنجاح والنصر والرجوع إلی الوطن.

الکلمات الرئیسیة: المقاومة، الوطن، موسی شعیب، الحریة.

سوگنامه های سرزمین مقاومت

حسین ناظری
علی اکبر مروی

چکیده

سرزمین مقدس فلسطین سال ها است که تحت اشغال صهیونیست ها هر روز شاهد آوارگی و ریخته شدن خون مردمان بی دفاع خویش است. وسالیان متمادی است که هر روز بخش مسلمان نشین آن کوچک تر و محدود تر و در مقابل بخش غاصب نشینش آباد تر و گسترده تر می شود. با توجه به این که در زمینه ی رثاء مدن در ادبیات مقاومت پژوهش مستقلی صورت نگرفته  این پژوهش در پی بررسی توصیفی نواهای غم انگیز شاعران مقاوم و متعهد این سرزمین در سوگ سرزمین مادری شان ضمن بررسی تاریخچه ی سوگ و رثا و تعریف انواع گوناگون آن از عزاء و ندب و تأبین و تبیین مراحل مختلف سوگنامه های فلسطین ، در یافته است که سوگواره های سرزمین قدس در بیان غم ویرانی وطن تنها به بیان ویرانی آن بسنده نکرده بلکه به مضامینی از قبیل: وصف زیبایی های طبیعت، بیان شوق بازگشت به میهن، استغاثه و دادخواهی، بیان حال مسلمانان، ندبه بر ویرانی اماکن مذهبی، دعوت به پایداری وفداکاری و… می پردازد. عاطفه ی صادق، همراه با فخر، مدح و حماسه، احساس عمیق اندوه و استفاده ی فراوان از اسلوب استفهام از ویژگی های مهم این رثا می باشند

واژگان کلیدی : ادبیات مقاومت، فلسطین، رثاء مدن

بن مایه های ادبیات پایداری در شعر شاعران زن کویتی

(مطالعه موردی بازتاب تجاوز عراق به کویت در اشعار سعاد الصباح)

حسین ناظری
الهام قربانی
مریم فرهمند

چکیده

ریشه های مقاومت و پایداری در آثار ادیبان کشورهایی نمود می یابد که با استعمار، جنگ و تجاوز روبرو می شوند. با وجود اینکه کشور کویت در قرن حاضراز موقعیت سیاسی و اقتصادی نسبتا مطلوبی برخوردار است اما در برهه ای از تاریخ تجربه استعمار خارجی و تجاوز گری را شاهد بود که توسط عراق کشور دوست و همسایه آن صورت گرفت، بازتاب این پدیده، آشکارا در آثار فرهیختگان متعهد این سرزمین نشان داده شد. سعاد الصباح شاعر نامدار کویتی یکی از شاعرانی است که تجربه زندگی در هر دو کشور را داشته، او در برابر حمله عراق به خاک وطن به موضع گیری پرداخته و در آثار ادبی خود این موضوع را به صورتی مستقل بررسی نموده است. جستار حاضر در پی بررسی مولفه های پایدرای در آثار ادبی شاعر و طریقه موضع گیری او درباره تجربه دوسویه اش در دو کشور است که نشان میدهد ستایش آزادی و آزادگی، عشق به وطن، به کار گیری زبان نمادین و دعوت به پایداری مهم ترین محور های شعر مقاومت او هستند و شاعر در این موضع گیری به تحلیل علت‌ها پشت پرده پرداخته و با محکوم نمودن تجاوز گری نسبت به خاک سرزمین مادری توسط یک کشور عربی، از پرخاشگری سیاسی رها و به تغزل سیاسی روی می آورد که شعر غنایی او را با هارمونی حکمت آمیز تلطیف نموده است.

واژگان  کلیدی: ادبیات پایداری،تجاوز، عراق،کویت، سعاد الصباح.

لوطن في روايات أحلام مستغانمي..”ذاکرة الجسد” نموذجاً

زهراناظمي

الملخص

اندلعت الثورة الجزائرية ضد الاستعمار الفرنسي في أول نوفمبر من سنة 1954 تحت قيادة جبهة التحرير الوطني، والتف الشعب الجزائري تحت لوائها ونبض الثورة تحوّلت إلى مادّة سرديّة و تحوّلت الثورة إلى مادّة و حدود التوازي و التقاطع دفع الذاكرة التاريخية إلى فضاء الكتابة، ساهمت في سعة المشهد السردي، و لعلّ سرد أحلام مستغانمي هو تماهي الذات مع أشياء الثورة الجزائرية و تفاصيلها . هذا البحث حول موقع الثورة الجزائرية في النص الروائية ويبحث عن دلالة الثورة بدلالاتها المنفتحة على النص ، و بلاغة الثورة و مساهمتها في تشييد عالم الرواية، ومن هنا كانت رواية ذاكرة الجسد خطاب ثوري بامتياز يعتمد على الذات و الذاكرة و مخزونها التاريخي، ذاكرة الجسد خطاب مركّب يمزج بين حكي الحدث الآني و الحدث المسترجع من الذاكرة في وقت واحد من خلال تكثيف المعنى واقتصاد في القول و الفعل .

الکلمات الرئسیة: الوطن، ذاکرة الجسد، أحلام مستغانمي.

بن‌مایه‌های ادبیات پایداری در شعر فاروق جویدة

ابراهیم نامداری
نیلوفر گراوندنیا

چکیده

در دوره‌ی معاصر صحنه‌ی سیاست از مهمترین زمینه‌های سرایش شعر بوده و شاعران متعددی در این عرصه ندای عشق به وطن و آزادی‌خواهی را با زبانی رسا سر داده‌اند. شاعران این دوره، تحت تأثیر مسائل سیاسی و اجتماعی سرزمین خود ‌و جهان عرب قرار گرفته و جايگاه وطن را در دنياي حاضر ترسيم نموده‌اند. فاروق جویدة شاعر معاصر مصری از جمله‌ی این شاعران است که شعر خود را در جهت دفاع از حقوق ملّت مصر، و همچنین سایر سرزمین‌های عربی و اسلامی و انتقاد از عملکرد نادرست استعمارگران خارجی و سیاستمداران عربی در امور کشورش قرار داده است. او در این راستا در شعرش از نمادهای تاریخی و دینی، حیوانی و عناصر طبیعی برای بیان اندیشه‌های خویش به کار گرفته است. درواقع جویدة، براي آزادي و عدالت‌طلبي و دفاع از آرمان‌های وطنش از آیات قرآن کریم و نمادهای مصداق مقاومت در قرآن همچون پیامبران استفاده نموده است؛ چراکه شعر وی تجلی‌گاه دین و پایداری است. این پژوهش در پی آن است تا مهمترین بن‌مایه‌های ادبیات پایداری در شعر فاروق جویدة را مورد تحلیل قرار دهد که عبارتند از: ستایش وطن، عدالت‌خواهی، خیانت‌ استعمارگران خارجی، نکوهش سران داخلی و خارجی، ایجاد امید به آینده‌ای درخشان، نکوهش غفلت و سکوت مردم، ستایش شهید، غم غربت و…این پژوهش به روش تحلیلی- توصیفی بر آن است تا بن‌مایه‌های ادبیات پایداری در شعر فاروق جویدة را بررسی کند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که مسائل سیاسی و اجتماعی حاکم بر عصر این شاعر از دلایلی است که او به ادب پایداری گرایش داشته است.

واژگان کلیدی: بن‌مایه‌ها، ادبیات پایداری، شعر معاصر مصر، فاروق جویده.

جلوه‌های ادب پایداری در شعر محمد الفیتوری

علی نجفی ایوکی
جواد جرنگیان
شهرام امیری

چکیده

در پژوهش حاضر تلاش بر این است تا جلوه‌های پایداری شعر«محمد الفیتوری» شاعر انقلابی سودان فرادید مخاطب قرار گیرد، آنکه در دنیای شعر معاصر عربی به خاطر آفرینش سروده‌های انقلابی و استعمارستیز، جایگاه ویژه‌ای به خود اختصاص داده است. وی ظلم و بیدادگریِ کشورهای غربی را نسبت به کشورهای آفریقا و بویژه سودان می‌بیند و با سروده‌های خود در پی بیداری و آگاهی‌دهیِ مردم نسبت به این مسأله می‌باشد. مخاطبی که فیتوری قصد بیداری و شوراندن او علیه استکبار را دارد تنها ملّت سودان نیست بلکه تمامی مردمان قاره سیاه و جامعۀ عربی است که از نظر شاعر در قهقرا و سراشیبی قرارگرفته‌اند. وی درد و غم مردم فلسطین را نیز فراموش نکرده و ضمن ستایش مجاهدت‌هایی که مبارزان فلسطینی از خود نشان می‌دهند، از سکوت جامعه عرب در قبال آن کشور مظلوم می‌نالد و خواستار اقدام عملی همگی در برابر دشمن خون‌آشام و نابکار است. تشویق به مبارزه و نبرد، تجلیل از قهرمانانِ ظالم‌ستیز و ظلم‌گریز، پرده‌برداری از بیدادگریِ رژیم صهیونیستی، فراخوانی مردم به وحدت و یکپارچگی و… در دستور کارِ این شاعر ناپذیرا و مبارز قرار گرفته است.

واژگان کلیدی: محمدالفیتوری، پایداری، استعمار، آفریقا، فلسطین.

بارقه‌های ادب پایداری در شعر امل دنقل

علی نجفی ایوکی
شهرام امیری
جواد جرنگیان

چکیده

از جمله نمودهای شعر معاصر عربی  بحث پایداری در برا بر استکبار و سیل عظیم ستمی است که بر جامعه عرب سایه افکنده است و شدت و اثر آن، اکثر شاعران این دوره را به سمت خود نیل داده است. پژوهش حاضر تلاشی است تا بارقه‌های ادب مقاومت در شعر امل دنقل، شاعر معاصر مصری را بررسی نماید و از احساس مسئولیت وی در برابر وضعیت نابسامان داخلی سرزمین خود و به انزوا رفتن جامعه عرب و همچنین ناپذیرایی وضعیت حاکم بر سرزمین مصر و عشق و علاقه‌ای که به میهنش دارد، پرده برگشاید و عنوان کند که استقامت در برابر طغیان ظلم وستم را راهی جز دمیدن در نای مخالفت و مبارزه نیست و تنها از این رهگذر است که عزت هر ملت پایدار خواهد ماند و شرافت آن لگد مال نخواهد شد و این همان مسئله‌ای است که در این جستار، به تفصیل آن را مورد واکاوی و تحلیل قرار خواهیم داد.

واژگان کلیدی : امل دنقل، پایداری، شعر معاصر، ناپذیرایی و مبارزه.

ادبیات مقاومت و رابطه‌ی آن با قرآن و متون دینی

نسرین نجفی

چکیده

مفهوم ادبیات پایداری، واکنش فرهنگ مقاومت و رویارویی است. فرهنگی که از متن وجود انسان آزادی‌خواه نشأت گرفته است و ضامن حفظ اصالت ارزشهای گذشتگان است. ادبیات مقاومت، بخشی از مقاومت مردمی است که جز با آگاهی پایدار حاصل نمی‌شود و پایداری شجاعان همانند آتش و نور است. آتشی است که فساد دورن را می‌سوزاند و نوری است که به راه کمال انسانیت، هدایت می‌کند. پیشگامان و اندیشمندان ادبیات پایداری، نارسایی‌ها، انحرافات اجتماعی و عمق عقب‌ماندگی جوامع خود را به خوبی درک کرده‌ و به طرق مختلف در روشنگری آن‌ها کوشیده‌اند و راه‌حل‌های متعددی برای جبران معضلات بشریت ارائه داده‌اند که مهمترین آن‌ها بازگشت به اسلام و تحقق آیات قرآن کریم و عملی کردن سنت پیامبر است.   اساس ادبیات و هنر مقاومت اسلامی، قرآن کریم و کلام معصوم علیه السلام است که نتیجه درک عمیق از جهان بینی توحیدی و کشف ریشه های کفر و نفاق است و جلوه‌های آن نیز با تحریک غیرت دینی،  مبارزه با ظلم و امید به تحقق عدالت همراه است.   این مقاله تلاش دارد که رابطه ادبیات پایداری را با آیات قرآن کریم و بیانات معصومین علیهم السلام بررسی و جلوه‌های آن را تبیین نماید.  واژگان کلیدی: قرآن کریم ، احادیث معصومین علیهم السلام، هنر مقاومت و ادبیات پایداری.

عبدالوهاب البیاتی شاعر مبارزه و پایداری

حمیدرضا نصرآبادی

چكيده

اين مقاله كه به بررسي شخصیت عبدالوهاب بياتي شاعر معاصر عراقي مي پردازدوهدف شناساندن اوبه مخاطبان به عنوان شاعری مبارزاست با بررسی اشعار عبدالوهاب البیاتی دوران زندگی او به معرفی این شاعر مبارز وخستگی ناپذیر عراقی پرداخته شود عراق در دوران معاصر شاهد ظهور شاعران توانمندي بود كه يكي از مشهور ترين آنها عبدالوهاب بياتي است او در اوضاع خفقان آوري به سر مي برد كه در آن شاعر  به خاطر بيان آراء ونظرات خود مجبور بود سختي هاي زيادي را تحمل كند بنابراين شاعر به دنبال راهي بود تابتوانند با آن ديدگاهها ونظرات خود را در مورد اوضاع جامعه واجتماع به راحتي بيان كند.  بياتي كه در كشورهاي اروپايي بسيار سفر كرده بود وباشاعران ونويسندگان غربي وآراءوافكار آنها ازجمله  اسطوره شناساني چون اليوت وييتيس به خوبي آشنا بود،لذا به تقليداز آنها به استفاده از اسطوره در شعر روي آورد. اوبا استفاده از قناع یا نقاب در شعرش به مبارزه با ظالمان زمان خود پرداخت که این موضوع در شعر اوبه آشکار مشخص است . شخصيت هاي اسطوره اي بياتي همگي دغدغه هاي سياسي- اجتماعي دارند واز درد مشترك  مي نالند وخواهان آزادي سياسي وعدالت اجتماعي هستند مي توان گفت اسطوره هاي وي عهده دار انديشه فداشدن،زندگي درمرگ ،ماجراجويي،احساس غربت وتنهايي و. . . هستند.

واژگان  كليدي:عبدالوهاب بياتي،شعر ،مبارزه ،پایداری

بن‌مایه‌های مقاومت در داستان حضرت یوسف (ع)

روح اله نصیری
تقي اجيه
نادر عیدی

چکیده

ادبیات مقاومت، نوعی ادبیات دینی و قرآن کتابی برای تبین آیین مقدس اسلام است؛ پس رابطه‌ای محکم بین این نوع ادبی و قرآن وجود دارد. داستان یوسف ع، داستانی پرشور است که در عین بازگو کردن شراره‌های عشق، شعله های خشم و غضب الهی را نیز خاطر نشان می‌سازد. این داستان نشان می‌دهد که چگونه انسان می‌تواند، عفت، تقوا و فضایل اخلاقی را،  بر امیال نفسانی خود، برتری دهد. هدف مقاله این است که با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و با بررسی سورة یوسف ع، بن مایه‌های مقاومت را در این سوره بررسی و معرفی کند. مهمترین جلوه‌های مقاومت در این سوره به ترتیب داستان عبارتند از:  راز داری؛ صبر و استقامت؛ عفت و پاکدامنی؛ تدبیر؛ بخشش؛ برنامه‌ریزی؛ طلب عفو و آمرزش؛  شکر و سپاسگزاری.

واژگان کلیدی : “مقاومت”، “داستان یوسف”، “عشق، “صبر”.

جلوه هاي ادبيات پايداري در اشعار سلمان هراتي

مریم نظرچوب مسجدی
سيده سكينه نوراني لاکدشتی

چکیده

شعر گونه ای از زبان ارتباطی بین شاعر و خواننده است که شاعر دریافتهای حسی و عاطفی خود را از طریق آن به خواننده منتقل میکند. برخی از این دریافتها جنبه هنری دارد و بهره ای که از آن نصیب خواننده میشود لذت ناشی از زیباییهای هنری شعر است. اما برخی دیگر به منظور برانگیختن خواننده و ایجاد تحول در بینش و عمل او است.

شعر دفاع مقدس در مسير رشد وبالندگي خود دوره هشت ساله از مقاومت وايثار،از جان گذشتگي وحماسه آفريني جوانان پرشور وعاشقي را شاهد بود كه سبب شد لحظه لحظه ي تصاوير آن رنگي فراخور واقعيت هاي گوناگون اجتماع در برابر جنگ ووقا يع متفاوت آن را به خود بگيرد. ادبیات دفاع مقدس به مجموعه نوشته هایی گفته می شود که درون مایه وموضوع آنها به مسائل هشت سال دفاع مقدس و پیامدها ی آن باز گردد . شعر دفاع مقدس محصول شعری است غنی وپر بار با لحظه های سرشار از اخلاص وایمان که چون صادقانه سروده شده اند به دل هم می نشینند و به دلیل ارزشی که از نظر ثبت لحظه های روحانی ،حماسی و عرفانی عرصه های جنگ وایستادگی و عشق وایثار دارند ،دارای اهمیتی تاریخی واجتماعی اند وشعر هایی جاودانه هستند که تا تاریخ بشری هست به یادگار خواهند ماند .دراين مقاله كوشش شده است تا باروش كيفي از نوع تحليل محتوا در زمينه ي جلوه هاي شعر دفاع مقدس در اشعارسلمان هراتي بپردازيم.

واژگان کلید ی : شعر پایداری، سلمان هراتی ،حماسه، عرفان.

مؤلفه‌های ادبیات پایداری در اشعار معروف رصافی

علی نظری
یونس ولیئی
محمد فرهادی

چکیده

معروف رصافی یکی از شاعران برجسته مقاومت عراق می‌‌باشد که در شعر خود تعهد خاصی نسبت به بیان مسائل و مشکلات مردم و جامعه دارد. او شاعریست مردمی که از وضع نابسامان جامعه، رنج بسیار دیده و از آن به ستوه آمده است و در پی اندیشه‌ای برای تغییر اوضاع و شرایط جامعه می‌باشد، به همین سبب شعر خود را وسیله‌ای برای مقابله با حاکمیت استبداد قرار داده و در بسیاری از قصاید خود منادی وضع مطلوب برای کشورش عراق می‌باشد. رصافی سعی براین دارد که با تحریک احساسات و عواطف مردم، آنها را به ایستادگی و مقاومت در برابر هر گونه ظلم و استبداد فرا خواند. لذا برای تحقق این امر مهم، در شعر خود از مضامین پایداری چون: میهن پرستی، آزادی، مقابله با استبداد عثمانی، استعمار ستیزی، متحد شدن مردم، جهاد در راه وطن، تحریک مردم برای بیدری از خواب غفلت و به تصویر کشیدن اوضاع نابسامان جامعه، بهره گرفته است.

واژگان کلیدی: ادبیات پایداری، شعر معاصر عرب، عراق، معروف رصافي.

تجلی کودک مقاومت در شعر فدوی طوقان

صفورا نظری

چکیده

در حوزه شعر مقاومت شاعران بسیاری بالیده و نام‌آور شده‌اند که بی‌گمان فدوی طوقان یکی از شاعران برجسته این حوزه است او که خود از نزدیک شاهد همه دردها و رنج‌ها بوده است دیوانش سراسر اشعاری است که برای فلسطین سروده است و در این میان آنچه او را رنج می‌دهد و در عین حال او را به آینده امیدوار می‌کند کودک فلسطین است. او کودکانی را به تصویر می‌کشد که کودکیشان در میان آتش و رنج و گلوله گذشته و آن‌زمان که هم‌نسلانش غرق در بازیهای شیرین کودکی بودند او باید در بین آتش دشمن شاهد شهادت پدر، مادر، اسارت خود و خانواده‌اش، آوارگی و تحقیر باشد. و همین رنج‌ها روح آنان را پرورش می‌دهد و از آنان قهرمانانی می‌سازد که هر لحظه بر دل دشمن وحشت می-اندازند و ترس، بزدلی و سازشکاری سران عرب را به تمسخر می‌گیرند. و همین کودکان سنگ به دست هستند که امید به فردای بهتر را برای فلسطین در اذهان زنده می‌کنند و به اسطوره‌هایی تبدیل می‌شوند که شعر را در برابر خود به تواضع وا می‌دارند.

واژگان کلیدی: فلسطین،مقاومت، فدوی طوقان، کودک.

بیان و بررسی جلوه‌های پایداری در شعر برهان الدین عبوشی

علی نظری
نعمت عزیزی
کلثوم باقری

چکیده

رژیم جعلی و اشغالگر صهیونیزم، از زمان ورود به خاک فلسطین، سعی نموده است تا با توسل به زور و خشونت و همچنین ارتکاب فجایع انسانی، ملت فلسطین را به انحاء مختلف مورد ستم قرار داده است. شعر که معمولا آیینه زمان است توانسته است زبان گویای مردم مظلوم فلسطین باشد. در این میان برهان الدین عبوشی یکی از شعرای فلسطینی و  شعر مقاومت فلسطین و جهان عرب است که تا حدود زیادی توانسته است همگام با مقاومت و پایداری مردم، حرکت کند. لذا در شعر وی جلوه‌هایی از مقاومت همچون، عشق به وطن، بزرگداشت مبارزان و رثای شهیدان، خشم بر مزدوران، دشمنی با احزاب و حکّام عرب، مبارزه با استعمارگران و اشغالگران، دعوت مردم به انتفاضه و … با زبانی ساده و با استعانت از آموزه های دینی دیده می‌شود. مقاله‌ی حاضر، سعی دارد تا به روش تحلیل محتوا به این پرسش پاسخ دهد که مهمترین جلوه‌های پایداری در شعر برهان الدین عبوشی، چیست؟

واژگان کلیدی: ادبیات پایداری، شعر مقاومت، فلسطین، برهان الدین عبوشی.

فریاد خون‌ها (درنگی بر بُن‌مایه‌های پایداری در شعرِ حسن عبدالله قرشی)

فاروق نعمتی

چکیده

حسن عبدالله قرشی، از شاعران و نویسندگان معاصر از کشور عربستان سعودی است که در برخی دیوان‌های شعری خود، ندای ضدّ استعماری سر داده و به ویژه در حمایت از قیام ملّت فلسطین و محکومیت جنایت‌های صهیونیست‌ها، قصائد حماسی و زیبایی سروده است. تمجید از شهدای قدس، تشویق به مبارزه بر علیه دشمن اسرائیلی و …، بازتاب گسترده‌ای در شعر حسن قرشی دارد و او را به چهره‌ای شاخص و ممتاز در میان دیگر سرایندگان سعودی تبدیل کرده است. علاوه بر موضوع فلسطین، قیام ملّت الجزائر بر علیه اشغال‌گران فرانسوی نیز بازتاب گسترده‌ای در شعر پایداری قرشی دارد. این پژوهش در پی آن است تا به شیوة تحلیلی- توصیفی، مهم‌ترین مؤلفه‌های مقاومت و پایداری را از خلال اشعار این سرایندة معاصر عرب بررسی و تحلیل نماید.

واژگان کلیدی : شعر مقاومت فلسطین، درون‌مایه‌های پایداری، حسن عبدالله قرشی.

جایگاه کاریکاتور در سیر مقاومت ملی ایران

نسیم نعمتی
سوسن خطایی

چکیده

وحدت و مقاومت دو عنصر جدانشدنی از یکدیگر هستند. کاریکاتور در جهان به عنوان هنر بصری و فکاهی برای ارسال پیام هایی از قبیل مقاومت رسانه مناسبی است. این هنر در ارتباط با مخاطبان کثیر خود قادر است آن ها را به خودآگاهی برساند و مفاهیم سیاسی را به شکلی نو و طنزآلود منتقل کند. وحدت مخاطبان در دریافت پیام منجر به هدایت آن ها به نگرش مورد انتظار از موضوع می شود. خودآگاهی مخاطب از دریچه طنز و سواد تصویری موجب ارتقاء سواد سیاسی در آن ها می گردد. با توجه به اینکه اصول کاریکاتور بر پایه تصویر و در نتیجه بر بینایی افراد استوار است، با عموم مردم، خواه باسواد و خواه بی سواد، ارتباط برقرار می سازد و کاربرد و استفاده همگانی آن را نسبت به نوشتار بیشتر می سازد. هدف از این پژوهش بررسی سیر مقاومت ملی ایران از زمان مشروطیت تا دوره معاصر و نقش کاریکاتور در آن می باشد که با روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای انجام شده است. مقاله حاضر نقش کاریکاتور را که در پایداری مقاومت ملی ایران وجود داشته، مورد مطالعه قرار می دهد. این مقاله جایگاه کاریکاتور در مقاومت مردم ایران طی حوادث مهمی چون دوره مشروطه، قیام 30 تیر سال 31، انقلاب اسلامی، جنگ تحمیلی، انرژی هسته ای و تحریم و اقتصاد مقاومتی را به روش توصیفی تحلیلی مورد بررسی قرار می دهد. یافته های تحقیق نشان دهنده آن است که بیشترین کاریکاتورهای چاپ شده در ایران، از مسائل سیاسی کشور و منطقه نشأت گرفته اند.

واژگان کلیدی: کاریکاتور، مقاومت، انقلاب اسلامی، استبداد.

بررسی جلوه های پایداری در نمایش نامه تراژدی زینب؛ اثر علی احمد باکثیر

سیدمهدی نوری کیذقانی
محبوبه حیدرآبادی

چکیده

پایداری و مقاومت از جمله موضوعاتی است که مورد توجه بسیاری ازادبا و نویسندگان معاصر قرار گرفته است. آنان در آثار خود به بیان ویژگی ها و جلوه های پایداری پرداخته اند. نویسنده‌ی یمنی الاصل، علی احمد باکثیر، در زمره نویسندگانی است که، به ادبیات پایداری پرداخته است. این تراژدی، از جمله نمایش نامه‌هایی است که، مولفه های مقاومت و پایداری  در آن، به وضوح دیده می شود که روایتگر اوضاع مصر در زمان حکومت ممالیک است  که معاصر با آن، دولت های اروپایی نظیر فرانسه و انگلیس، در پی دست یابی به مصر بودند. در این پژوهش نگارندگان با اشاره به مولفه هایی چون استعمارو استعمارستیزی، عشق به وطن، آزادی، امیدواری به آینده و مبارزه با ظلم وستم،  به بررسی این جلوه‌ها در تراژدی مذکور می‌پردازند.

واژگان کلیدی: ادبیات پایداری، علی احمد باکثیر، نمایش نامه، تراژدی زینب.

تحلیل عنصر الشخصیة فی روایة دم لفطیر صهیون لنجیب الکیلانی

احمد نهيرات

الملخص

صور نجیب الکیلانی هذه الروایة عن اليهود و عقائدهم الخرافية و تصرفاتهم اللاانسانية اللااخلاقية؛ و تعود احداثها الى سنة 1840 م في دمشق حيث كانت فی تلک الحقبة کانت خاضعة لحکم محمد علی باشا حاکم مصر. و قد كان المسلمون و اليهود و النصارى يعيشون فيها سوية؛ و كان هناك قسيس نصراني اسمه الاب توما كانت له مكانة عالية بين الجميع, فحقد عليه اليهود فتآمروا على قتله, بحجة دينية خرافية, هي ان يذبحوا نصرانيا فيصنعوا من دمه فطيرة كقداس ديني. فقتلوا القسيس بدسيسة و لما اكتشف امرهم تدخل الصهاينة الاروبيون لتخليص المتهمين من الجريمة و قد تم لهم ذلك بفعل السياسة و الارتباط بحاكم مصر تقديم بعض المساعدات المالية له.

الرواية تعمل على فضح الفكر اليهودي و خرافاته و ممارسات اليهود البشعة و الفتاكة ضد غيرهم كما تدل على سوء استخدام السياسة كذريعة يحتمي بها اليهود للخلاص مما هم فيه من محنة نتيجة ممارساتهم الظالمة.

و قد اعتنى الكاتب كثيرا بشخصيات الرواية, فاودع كلا منها التزاماته و عقائده الفكرية و السياسية. فالصورة التي يقدمها عن البطل الرئيس و هو الاب توما صورة تدل على القداسة و الاحترام و التبجيل بينما الصورة التي يقدمها عن الشخصيات اليهودية فهي صور تدل على الغموض و القتل و الشعور بالحقارة.

كما ان القصة تصور كيد الصهاينة و اتفاقهم على تدبير المؤامرات و تنسيقاتهم على اعلى المستويات و تدخل بعضهم لصالح بعض و ان لم يكن يعرف بعضهم البعض.

الكلمات الرئيسية: روایة دم لفطیر صهیون, الشخصیات, نجیب الکیلانی, السياسة.

الادب المقاوم في حلته الغاضبة في شعر نزار قباني

احمد نهيرات

الملخص

ظهرت القضية الفلسطينية و تداعياتها العامة في شعر نزار قباني بوضوح و قد حازت على سهم كبير من شعره؛ و قد تبلورت شاعريته في التعامل معها بصور مختلفة الا أن تعامله الغاضب أخذ النصيب الأكبر. قد اتهم الشاعر المتقاعسين من العرب من جميع الاصناف؛ فصبّ مسئولية الهزيمة في كثير من الاحيان على عواتقهم خاصة قادة العرب الذين لم يتخذوا موقفا بقدر القضية و اهميتها, بل اكتفوا بالخطابات الفارغة مستغلين القضية امرا دعائيا يمررون به سياساتهم المتخاذلة. كما اتهمهم لقبولهم القرارات الظالمة التي تناست الحق الفلسطيني, و لتواطئهم مع المؤامرات الامريكية و انسيابهم وراء السياسات الامريكية المنحازة للصهاية و كيانهم الاسرائيلي. اتهم الشاعر أمريكا لدعمها اللامحدود و اللامشروط للكيان الصهيوني حتى في عدوانه و ممارساته الغاشمة. و اتهم الصهاينة بكل ما يمكن ان يتهم به انسان من ظلم و ارهاب و عدوان و غصب و مخالفة للاعراف الانسانية و الدولية و الاخلاقية. لكن الشاعر لم ينس رسالته في حشد المعنويات و رفعها للكفاح ضد الصهاينة و مرتزقتهم, فصور القضية الفلسطينية بكل ما فيها من اضطهاد و ظلم يريد بذلك ان يحث النفوس على الوقوف في وجه الصهاينة. فصور القضية مؤكدا على دينيتها من الاشارة الى مسجد القدس و قداسته و تشبيه فلسطين بكربلا و استحضار القاموس الديني في تصوير اللمجاهدين و الشهداء. و يبدي الشاعر تفاؤلا مشوبا بالحذر في تحرير فلسطين آخر الأمر الا ان تحريرها تريد الكثير من التضحيات.

الكلمات الرئسیة :  نزار قباني, فلسطين, توجيه الاتهام, الامل بالتحرير.

بررسی تطبیقی بینامتنیت پایداری و مقاومت در شعر صلاح عبدالصبور و أمل دنقل

مریم هاشمی
زهرا بهشتی

چکیده :

شاعران عرب از جمله صلاح عبدالصبور و أمل دنقل فریاد نجات عرب را سر داده‌اند و از واقعیت عصر، افکار و احساسات خود و ستم‌هایی که توسط دولتمردان آنها و استعمار به جهان عرب می‌شود سخن گفته‌اند و از بی کفایتی حاکمان نالایق عرب پرده برداشته‌اند. بینامتنیت یکی از راههای تحقق این اهداف در میان این دو شاعر است. صلاح عبدالصبور و أمل دنقل کوشیده‌اند به هر طریقی از جمله بینامتنیت، خون عرب را در برابر ظلم‌هایی که به آنها می‌شود به جوش آورند تا که آنها فریاد آزادی و خونخواهی سر‌دهند. هدف از این مقاله بررسي توصیفی، تطبیقی و تحلیلی بینامتنیت اسطوره‌ای و تاریخی ادبیات مقاومت در اشعار دو شاعر مورد نظر است که از جمله‌ي نتايج آن وجود رویکرد بینامتنیتی ادبیات پایداری در اشعارأمل دنقل و عبدالصبور در بیان دیدگاه‌ها، وقایع و مصیبت‌های جامعه و استفاده بیشتر دنقل از آن در دیوان‌هایش است و این خود بیانگر این است که دنقل شاعری ملتزم است.

واژگان کلیدی: بینامتنیت، ادبیات پایداری، اسطوره، تاریخ، دنقل, عبدالصبور

بررسی عناصر اساطیری وحماسی در مجموعه شعر(خون‌نامه خاک)نصرالله مردانی

فرزانه هدایتی زاده

چکیده

اسطوره از عناصر اساسی در تقویت و تعمیق فکر و فرهنگ در شعر وادب است. ویادآوری آن توسط شاعران هر ملتی انگیزه ورغبتی خاص در مردمان سرزمینشان ایجاد می‌کند.در پیش از انقلاب اسلامی شعر معاصر رفته رفته ارتباط خود را با گذشته‌ی ادبی سرزمینش کمتر و کمتر می‌کرد، تا اینکه در میانه‌ی دهۀ پنجاه مردم در نتیجه‌ی تأثیر اندیشۀ انقلاب ومبارزه بارژیم ستم‌شاهی دلگرم شده وشاعران برای تشویق مردم برای دفاع از ارزش‌ها و آرمان‌های خود و ایجاد رغبت در آن‌ها هویت گذشتۀ آنان وپیشینۀ تاریخی درخشانشان را با کمک اساطیر قومی وملی یادآور می‌شدند.نصرالله مردانی نمونه‌ای کامل از این شاعران است که ردپای اسطوره وحماسه در آثارش هویداست.نگارنده دراین جستار درپی پاسخ به این سؤال بوده که هدف وی از به‌کاربردن عناصر اساطیری وحماسی درشعرش چه بوده‌است؟ بررسی‌های به‌عمل آمده، نشانگراین موضوع است که هدف مردانی ازبه کاربردن این عناصر تهییج وتشویق وبرانگیختن عواطف مردم ورزمندگان است.

واژگان کلیدی:  عناصر اساطیری وحماسی، شعر پایداری، نصرالله مردانی، خون‌نامه‌ی خاک .

ملامح المقاومة في شعر عبدالرحمن بارود

عباس یداللهي

الملخص

تشکل هذه الدراسة محاولة للوقوف علی شعر المقاومة، أصدائها، بواعثها ومحاورها في شعر عبدالرحمن بارود، الشاعر الفلسطیني المقاوم. اتخذ الشاعر شعره أداة طیعة للتعبیر عن القضية الفلسطینية وتلک الآمال الضائعة لدی هذا الشعب المضطهد، ثم ترسیم ما حلّ به من التقتیل، التشرید وإراقة دماء الأبریاء من قبل الکیان الصهیوني.

نستطیع من خلال شعره تبیین أهم محاور المقاومة فیما یلي: الکشف عن مظالم العدو الصهیوني ووعودهم المزیّفة، تحریض الشعب علی الجهاد والصمود، دور الثوابت الدینية في حرکة الانتفاضة وتحریر الأرض المحتلة، والاحتلال الصهیوني للقدس المبارکة .وأخیراً کشفت الدراسة عن أهمّ رموز المقاومة والمثابرة في شعره، فمنها ما تنبع من الأسس الدینية والعقائدية، ومنها ما تنبعث عن الرموز التاریخية والأسطورية التي تحرّض أبناء فلسطین علی التضامن ورصّ الصفوف.

الکلمات الرئسیة :المقاومة والصمود، الشعب الفلسطیني، الکیان الصیهوني،الشعر الفلسطیني المقاوم، رموز المقاومة.

بررسی برخی از عناصر پایداری در گزیده هایی از اشعار محمود درویش

نجمه یزدان شناسان

چکیده

ادبیات پایداری یکی از برجسته ترین گونه های ادبیات متعهد است که بویژه در کشور هایی که طعم جنگ را حس کرده ودر راه دفاع از سرزمین،آزادی واستقلال میهن از خود پایمردی نشان داده اند به رشدو بالندگی رسیده است.ِ«محمود درویش»یکی از پیشروترین شاعران مدرن عرب در حوزه ی ادبیات پایداری فلسطین است که از شعرا و آیینه تمام نمای درد و رنج این سرزمین است. باتوجه به گسترش مفهوم ادبیات مقاومت در ادبیات معاصر جهان، هدف از این پژوهش آشنایی با ادبیات پایداری وبرخی از مبانی و عناصر آن در گزیده هایی از اشعار این شاعر است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی_تحلیلی است. از مهمترین مؤلفه های ادبیات پایداری، در شعر وی،می توان به توصیف سرزمین، آوارگی وتبعید، جدال بین امید و ناامیدی و القای امید،ستایش آزادی و آزادگی، توصیف شهید، ایستادگی در برابر ظلم و ستم اشاره کرد.این عوامل در مجموع مقاومت جامعه را بالامی برند وباعث تحرک وپویایی جامعه می شوند.

واژگان کلیدی: ادبیات پایداری، عناصرپایداری، محمود درویش.

جلوه های مقاومت در شعر عربی اندلس

منا یوسفی

چکیده

رزمندگان مخلص و دلاور اسلام در سال 92 هـ، وارد اندلس بخشی از اسپانیای امروزی شده و ضمن فتح آن، کاخ بلند تمدن اسلامی را در آنجا پی ریزی کردند، ولی پس از هشت قرن به سبب خودخواهی و جاه طلبی برخی از فرماندهان و فرمانروایان، مسلمانان شکست خورده و از آنجا بیرون رانده شدند.   این پایان نامه به عنوان “مظاهر مقاومت در شعرعربی اندلس” قصد دارد تا با روش کتابخانه ای و تحلیل محتوا به ذکر شاعران مقاومت اندلس و شناخت مظاهر مقاومت در اشعار عربی آنان بپردازد. قابل ذکر است گونه ای از شعر مقاومت با عنوان شعر استصراخ شناخته می شود که در خود علاوه بر معنای پایداری مفهوم دادرسی را نیز به همراه دارد که دراین میدان شماری از شاعران اندلس، در قصائد خود، بدان پرداختند و در این پایان نامه مورد تحلیل قرار گرفتند. با توجه به مطالعات به عمل آمده می توان نتیجه گرفت، شاعران اندلس تمام توان شعری خود را که دعوت به مبارزه و ترسیم بیدادگری است، به کار گرفته و آثار هنری خارق العاده ای را به جای گذاشتند و مسلمانان را به پایداری و استقامت در برابر مسیحیان فرا خواندند که به ذکر چند تن ازاین شاعران پرداخته شده است.

واژگان کلیدی: اندلس، شعر استصراخ، شعر مقاومت.

آوارگی، مولفه هویت‌بخش ادبیات پایداری افغانستان

محمد رضا یوسفی
محمد فولادی

چکیده

به همان میزان که فرهنگ عاشورا و تاثیرپذیری از کربلا هویت‌بخش ادبیات پایداری ایران است؛ آوارگی و غربت ناشی از مهاجرت طولانی‌مدت پناه‌جویان افغانستان مهمترین مولفه هویت‌بخش به ادبیات پایداری افغانستان محسوب می‌شود. در به دری، آوارگی، کارهای طاقت‌فرسا، فقر و تحقیر در کشورهای مهاجرپذیر، درونمایه اصلی اشعار پایداری افغانستان را تشکیل می‌دهد و به همین میزانتوصیه به پایداری و مقاومت، وطن‌دوستی و عشق به میهن، گرامیداشت خاطره شهیدان آزادی و انتظار برای پایان این دوره سخت و نوید بازگشت به کشور و بازسازی آن، التیام‌بخش آلام ناشی از درد آوارگی و غربت افغانستان است. در این نوشتار با تکیه بر اشعار شاعران مهاجر به خصوص آنها که به ایران مهاجرت کرده‌اند مقاومت سی و پنج‌ساله افغانستان در دوره‌های اشغال؛ کشمکش‌های داخلی و جنگ قدرت بین اقوام و مذاهب مختلف در دوره تسلط طالبان، آوارگی و مشکلات ناشی از حمله ناتو و اشغال کشور توسط غربی‌ها، طول مدت این غربت و آوارگی، صدمات ناشی از محرومیت از حقوق اجتماعی، وطن‌پرستی و میهن‌دوستی و میل به بازگشت به کشور مورد پژوهش قرار می‌گیرد.

کلیدواژگان: شعر پایداری، افغانستان، غربت، آوارگی، مهاجرت.