سخن دبیر علمی همایش: کتاب ارزشمند نهج‌البلاغه که به معنای «راه روشن بلاغت» نامیده‌ شده است، بعد از قرآن، بیشترین نسخه‌های خطی، شرح و تفسیر را در فرهنگ اسلامی به خود اختصاص داده و بسیاری از متون ادبی ما بعد از قرآن از نهج‌البلاغه تاثیر پذیرفته‌ است.

بزرگترین راز ماندگاری این کتاب، فصاحت و بلاغت موجود در آن است که آن را تا مرحله نزدیک به اعجاز رسانده است. این کتاب که بنا به اعتقاد پژوهشگران، یکی از بزرگ‌ترین افتخارات عرب و اسلام است، بسان قرآنی می‌باشد که اندکی از مقام خود پایین آمده است.

خطبه‌های کتاب که بسان دائره ‌المعارفی از فرهنگ اسلامی است و نامه‌های نهج‌البلاغه که مخاطبان آنها عموما کارگزاران حکومتی، فرماندهان نظامی و … بودند، و کلمات قصار که شامل پندها و نصایح ارزشمند حضرت در اوج فصاحت و بلاغت است، می‌تواند رویکردهای متنوعی از مباحث و پژوهش‌های دانشگاهی را برانگیزاند.

جامعیت و تنوع گفتمانی در این کتاب در موضوعات مختلف توحیدی، سیاسی و اجتماعی و .. که شامل خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات قصار است، بارها در محافل مختلف دینی و ادبی دنیای اسلام و غیر آن، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. از این‌رو با توجه به فضای علمی و تنوع رشته‌های ادبی در دانشکده ادبیات دانشگاه گیلان، بر آن شدیم تا با همکاری برخی دانشگاهها و پایگاه استنادیisc ، توجه پژوهشگران دانشگاهی و حوزوی را به سوی محورهای متنوع همایش نهج البلاغه سوق دهیم که خوشبتانه با اقبال پژوهشگران کشور مواجه شدیم و آثار برگزیده پیش‌رو، با تنوع موضوعات خود سندی بر این مدعاست.

بر خود فرض می‌دانم که از زحمات مدیران محترم دانشگاه گیلان، به ویژه ریاست محترم دانشگاه و معاونت محترم پژوهشی دانشگاه و همکاران ستادی ایشان و ریاست محترم دانشکده ادبیات و مجموعه معاونین و اعضای محترم هیأت علمی گروه عربی و گروه معارف دانشگاه تشکر کنم که در این امر بزرگ یاریگر ما بودند.

هم‌چنین، باید از زحمات دبیران اجرایی همایش آقای دکتر فرهاد رجبی و آقای دکتر احمد محمدی نژاد پاشاکی کمال سپاسگزاری را داشته باشم و به طور ویژه، همکاری خوب و صمیمانه اعضای هیات امنای مؤسسه بنیان پویا پژوه اندیشه و مدیر عامل محترم آن جناب آقای دکتر احمد محمدی نژاد پاشاکی را ارج می‌نهیم که اگر همکاری ایشان نبود، این مهم، محقق نمی‌شد. برای همگان، توفیقات روزافزون را از خداوند منان آرزومندم

دکتر سید اسماعیل حسینی اجداد نیاکی

دبیر علمی همایش نهج البلاغه و زبان‌شناسی، دانشگاه گیلان

سخن مدیر عامل موسسه بنیان پویا پژوه اندیشه: اولین همایش ملی «نهج البلاغه و زبان شناسی»، فرصتی را فراروی اندیشوران و پژوهشگران داخل و خارج از کشور قرار داد تا محصول فکر و تراوش قلم خود را در این هم اندیشی عرضه دارند و با ایده‌های نو و یافته‌های ارزنده، نقش مؤثری در پویایی این همایش و غنای مجموعه آثار آن داشته‌اند.

مجموعه حاضر شامل ۶ جلد مقالات فارسی و عربی و ۱ جلد چکیده‌های همایش، بخشی از این سعی مشکور را به نمایش می‌گذارد. اگر چه حساسیت بجای داوران ارجمند در پالایش مقالات و کنار نهادن بخشی از مقاله‌های غیر مرتبط یا ناسازگار با شیوه‌نامه نگارش مقاله بر تعداد مقالات منتخب، اثر گذاشت، اما جای خوشوقتی است که ماحصل گزینش نهایی، مجموعه‌ای از مقالات حاوی سخن‌های نو با رویکردی محققانه است که اینک به نویسندگان محترم و سایر علاقمندان تقدیم می‌گردد.

سطح علمی مقالات ارسالی به همایش بالا بوده و حضور گسترده اساتید و پژوهشگران دانشگاهی و حوزوی مؤید این نکته است. این همایش با نگاهی کاربردی برگزار می‌شود تا در چرخه دانش بشری جایگاهی داشته باشد خروجی آثار همایش به صورت ارائه چکیده مقالات و مجموعه مقالات در قالب کتاب می باشد.

در آمار گیری دبیرخانه همایش، تعداد 214 اثر به همایش نهج البلاغه و زبان شناسی ارسال شده که از این بین، گیلان با 39 اثر، در رتبه اول، بیشترین آمار ارائه مقاله به همایش را دارد و تهران در رتبه دوم، با 31 اثر و قم در رتبه سوم، با 17 اثر در رتبه های بعدی، بیشترین ارسال مقاله به دبیرخانه همایش را دارند و بقیه استانها در رتبه های بعدی قرار گرفتند.

از بین 214 اثر ارسالی به همایش نهج البلاغه و زبان شناسی، 88 اثر به عنوان مقاله برگزیده (درصد پذیرش: 41.1)، 87 اثر به عنوان چکیده برگزیده (درصد پذیرش 41.0)، در نظر گرفته‌ شده است. در ارزیابی نهایی مقالات برگزیده از بین 88  مقاله برگزیده، 22  مقاله که بیشترین امتیاز را کسب کرده، به عنوان مقالات برگزیده برای ارائه انتخاب شدند؛ که در ادامه، -نظر به محدودیت های پیش آمده در کشور و عدم برگزاری حضوری همایش- 12 اثر در روز برگزاری همایش، به صورت وبینار، ارائه شدند.

با اغتنام فرصت، ضمن ارج نهادن به مشارکت عالمانه نویسندگان مقالات و چکیده‌ها، مراتب سپاس خود را از دست‌اندرکاران ارجمند به ویژه ریاست محترم دانشگاه گیلان و معاونت محترم پژوهشی آن دانشگاه، معاونت محترم پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دبیر محترم علمی جناب آقای دکتر سید اسماعیل حسینی اجداد نیاکی، دبیر محترم کمیته اجرایی جناب آقای دکتر فرهاد رجبی، اعضای فرهیخته کمیته‌های علمی، داوری و اجرایی همایش و همچنین کارکنان خدوم بخش مجازی و سایت دانشگاه گیلان، ابراز می‌دارم و برای آنان آرزوی توفیق روزافزون دارم و به استمرار همراهی آنان در گام‌های بعدی امیدوارم.

همچنین بر خود فرض می دارم تا از دبیرخانه و مجموعه کادر اجرایی موسسه بنیان پویا پژوه اندیشه، که از همان ابتدا پا به پای پژوهشگران با حضور خالصانه و اطلاع رسانی به موقع در سایت موسسه، و صفحات اجتماعی موسسه (اینستاگرام و تلگرام موسسه) سعی کرده، تا در مسیر همایشی علمی، گامهای بروز، به موقع و موثری بردارند.

در این همایش، اتفاق مبارکی داشتیم؛ و این اتفاق مبارک، حضور قابل توجه حوزویان در جمع صاحبان آثار و حتی مقالات برگزیده برای سخنرانی بود این توفیق را مدیون حمایتهای خالصانه مدیر محترم حوزه علمیه فاطمیه (س) صومعه سرا، سرکار خانم یکتا، مدیر محترم پژوهشی حوزه علمیه فاطمیه (س) صومعه سرا، سرکار خانم باقری و رابط علمی موسسه و معاونت محترم پژوهشی موسسه بنیان پویا پژوه اندیشه، سرکار خانم دکتر اخوان  پلنگ سرائی هستیم، از خدای منان برای همکاران محترممان، توفیق مسالت می کنیم.

در خاتمه، تشکری خالصانه، از هیئت امنا و اعضای هیئت مدیره موسسه داشته که به منظور کم کردن دغدغه پژوهشگران، با تخصیص حمایت مالی به همایش، موافقت کرده، و در مسیر تحقق رسالت فرهنگی این مجموعه، از تمام ظرفیت خود بهره گرفته و به عنوان حامی مالی و حمایتگر اجرایی، در کنار عزیزان ما در همایش بودند. از خدای قادر متعال خواهانم ثمره مبارک این قدم‌ها و قلم‌ها را به فضل عمیم خود پذیرا باشد.

ذکر این نکته ضروری است که مجموعه آثار همایش در کتابخانه ملی فیپانویسی شده و تمام مجموعه مقالات در پایگاه استنادی جهان اسلام ISC  ، پایگاه مقالات SID  نمایه می‌گردد و همچنین به منظور پاسداشت این قدمهای مبارک، بخش محدودی از مقالات برگزیده در مجله آموزش زبان، ادبیات و زبان شناسی به آدرس jltll.ierf.ir، به چاپ خواهد رسید. آثار همایش ملی نهج البلاغه و زبان شناسی، و گواهی‌های پذیرش در سایت موسسه بنیان پویا پژوه اندیشه به آدرس ierf.ir نمایه و قابلیت راستی آزمایی داشته و همچنین پژوهشگران محترم قادر هستند با مراجعه به سایت مذکور یا عضویت در کانالهای ارتباطی موسسه، از اخبار علمی مطلع شوند؛ موسسه در زمینه انتشار مجله، و همچنین انتشار کتاب اساتید و پژوهشگران محترم، قدمهای موثری برداشته و افزون بر آن، زمینه برای چاپ مقالات و انتشار کتاب‌های ارزشمند پژوهشگران ارجمند، در این موسسه فراهم است.

دکتر احمد محمدی نژاد پاشاکی

 مدیر عامل موسسه بنیان پویا پژوه اندیشه  

چکیده‌های همایش در ذیل تقدیم می شود:

(در حال بروز رسانی شکلی و صفحه آرایی: از بهم ریختگی مطالب عذرخواهیم)

جایگاه و اهمیت امانتداری در نهج البلاغه

صدیقه آزادی ^1*، فریده اخوان²

1. سطح 3 حوزه، رشته تفسیر علوم قرآن، 2. دکترای تخصصی زبان و ادبیات عربی

ایمیل نویسنده مسئول: s.azade313@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.21

چکیده

بدون شک امانت عبارت است از دارایی و کالایی که به اذن مالک آن یا به اذن شارع مقدس در اختیار غیرمالک آن قرار می‌گیرد. امانتداران در نهج البلاغه شامل سه گروه انبیا، امامان معصوم و مؤمنان می‌باشد و امانت‌ها شامل امانت‌های مادی و معنوی می‌شود. برای امانتداری آثار دنیوی و اخروی فراوانی است که آثار دنیوی آن به دو قسمت فردی و اجتماعی تقسم می‌گردد. آثار دنیوی شامل اموری مانند امنیت فردی، جلب اعتماد، صداقت و راستی، رشد اقتصادی و جلب محبت می‌شود و آثار اخروی امانتداری اموری مانند تکامل ایمان، حب الهی، رستگاری و تقرب به پیامبر (ص) در قیامت را در بر می‌گیرد که این خود باعث تقویت روحیه‌ی امانتداری و در مرحله‌ی بعد انسان در زمره‌ی امانتداران واقعی قرار می‌گیرد. نقطه‌ی مقابل امانتداری، خیانت در امانت است و به معنای مخالفت با حق و پیمان شکنی پنهانی است. این صفت ناپسند اخلاقی باعث شقاوت دنیا و آخرت است. انحراف عقیده، دنیا دوستی و کفر از جمله موانع امانتداری و انگیزه‌ی خیانت در امانت است.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، امانتداری، امام علی (ع)، دنیا.

رابطه علم و دین در اسلام از منظر نهج البلاغه

صدیقه آزادی¹

1. سطح 3 حوزه، رشته تفسیر علوم قرآن

ایمیل نویسنده مسئول: s.azade313@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.22

چکیده

رابطه علم و دین در اسلام از دیدگاه نهج البلاغه، از جمله مسائل مورد بحث در جهان کنونی است، چرا که از یک سو امروزه علم و دانش موجب ترقی کشورها گردیده و کشوری قدرتمند است که به سلاح علم و دانش مجهز باشد و ملتی که از علم و دانش بی بهره است همواره زیر دست کشورهای قدرتمند است و در نهایت ذلت و خواری دست نیاز به سوی آن‌ها ‌دراز می‌کند و از سوی دیگر اسلام دینی است که برای سعادت و دنیوی و اخروی بشر نازل شده و هرگز خواهان ذلت و خواری نیست. این تحقیق در نهج البلاغه، نظر اسلام را در مورد علم و دانش بیان، و حرکات علمی مسلمین را در قرون اول و عصر حاضر تبیین می‌کند و تفکر جدایی علم از دین را به چالش می‌کشاند. در این پژوهش دانسته می‌شود که از منظر نهج البلاغه، اسلام علم را از دین جدا نمی‌داند و با آن مخالف نیست بلکه با آن هماهنگ است و به فراگیری آن دعوت و تشویق می‌نماید. این امر را خطبه‌ها ‌و حکمت‌های ‌نهج البلاغه که در تایید علم و دانش در منابع اسلامی وجود دارد و عملکرد مسلمین در زمینه ی علوم مختلف به خوبی تایید می‌کند.

واژگان کلیدی: اسلام، نهج البلاغه، رابطه علم و دین.

زمامداران و مردم درسیره امام علی (ع)

صدیقه آزادی¹

1. سطح 3 حوزه، رشته تفسیر علوم قرآن

ایمیل نویسنده مسئول: s.azade313@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.23

چکیده

 این نوشتار درصدد آن است تا بنیانهای نظری و عملی مفهوم مردم سالاری‌ دینی به عنوان یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران و مفاهیم نوینی که در ادبیات و گفتمان سیاسی کشورمان در سالهای اخیر مطرح شده را مورد بررسی قرار دهد. بدین منظور مؤلفه‌ها و لوازم تحقق مردم سالاری دینی نظیر تعلق حکومت به مردم و نقش تعیین‌کننده مردم در انتخاب حاکمان با استناد به رهیافت حضرت علی (ع) به مثابه تجسم عینی قرآن و عصاره سنت نبوی تجزیه و تحلیل می‌گردد تا از خلال این مباحث وجوه مردم سالاری دینی آشکار شود.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، حکومت، مردم، زمامدار.

اصول متقاعد سازی در کلام امیرالمومنین (ع)

علی اکبر احمدی^1*، ابراهیم نامداری²، نورالدین کرمی³

1. استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه پیام نور، 2. استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه پیام نور
2. کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی پیام نور کرمانشاه

ایمیل نویسنده مسئول: Akbar463@yahoo.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.24

چکیده

متقاعد سازی فرایندی است که با توسل به تعقل و احساس در قالب مهارت‌های کلامی و غیرکلامی و رسانه‌ای، ذهنیّت افراد را غالباً جهت تغییر رفتار و وادار کردن آن‌ها به عمل معینی، تحت تأثیر قرار می‌دهد. در اين فرآيند از فنون و شیوه هاي مختلف استفاده می‌شود. از آنجا که در عصر حاضر، اقناعهاي مداوم در ساخت فکر و انديشه انسانی صورت می‌گیرد و تفکر مخاطبان پیوسته در حال جهت دهی در چهارچوب اهداف اقناع کنندگان است، بررسی اين مسأله براساس منابع اسلامی مخصوصاً طبق ديدگاه امام علی (ع) ضروري است. بررسی‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد که امام علی (ع) در سخنان خويش از اصول متقاعدسازی مانند: اصل مخاطب محوری، اصل در نظر داشتن ملاکهای دینی، و اصل سادگی و قابل فهم بودن پیامهای اقناعی براي قانع ساختن مخاطب استفاده نموده و با توجه به اينکه هر کدام از اين روشها در جاي خود و به موقع مورد استفاده قرار گرفته اند، نهايت تأثیر خود را بر روي مخاطب داشته اند.

واژگان کلیدی: امام علی (ع)، نهج البلاغه، اقناع، مهارت کلامی

مفهوم مدیریت از دیدگاه حضرت علی (ع)

سید عارف اردستانی^1*، بمانعلی دهقان منگآبادی²

1. کارشناسی ارشد دانشگاه یزد، 2. دانشیار دانشگاه یزد

ایمیل نویسنده مسئول: Arefardestany68@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.25

چکیده

مدیر در لغت به معنای کسی است که کاری را اداره می‌کند. از منظر اصطلاحی برای مدیریت تعاریف بسیاری ارائه شده که هر کدام از آن ها، مقصود خاصی از آن را بیان می‌کند. مدیریت انسان‌ها ‌و رهبری آن‌ها ‌عبارت است از فن بهتر بسیج کردن و بهتر سامان دادن و بهتر سازمان دادن و بهتر کنترل کردن نیروهای انسانی و به کار بردن آنها؛ انسان‌ها ‌که به صورت اجتماعی زندگی می‌کنند، نیازمند سازماندهی، برنامه ریزی و سیستمی هستند که بتواند آن‌ها ‌را به اهدافشان نزدیک کند. مدیریت و راهکارهای آن و تربیت مدیران لایق از مهم ترین مبانی فکری دینی محسوب می‌شود؛ به همین خاطر ضرورت و اهمیت مدیریت در اسلام تبیین می‌شود. در این مقاله ابتدا مفهوم مدیریت، ضرورت و اهمیت آن در اسلام و زندگی اجتماعی را بیان شده؛ سپس دیدگاه قرآن کریم و نهج البلاغه را در رابطه با مدیریت ذکر می‌شود. از جمله صفات و ویژگی‌هایی از نهج البلاغه گردآوری شده که یک مدیر اسلامی ملزم به رعایت آن‌ها ‌می‌باشد؛ نحوه برخورد، رفتار و بخصوص عملکرد آن‌ها ‌نسبت به مردم، می‌باشد.

واژگان کلیدی: مدیریت اسلامی، امام علی (ع)، نهج البلاغه.

معناشناسی بیع در کلام امیرالمومنین(ع)

سیدمحمد اسدی نژاد^1*، سیده مریم اسدی نژاد²

1. عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان، 2. عضو هیئت علمی موسسه آموزش عالی احرار

ایمیل نویسنده مسئول: asadinezhad@guilan.ac.ir

نوع پذیرش: مقاله- برگزیده برای ارائه

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.26

چکیده

اصطلاح بیع بیش از 20 بار کلام علی(ع) در نهج البلاغه ذکر شده است. در بسیاری از آیات قرآن کریم برای بیان روابط بین انسان و خدا نیز از اصطلاح بیع استفاده شده است. بیع دراصطلاح فقه و حقوق به طور کلی به معنی مبادله مال بمال تعبیر شده است. بسیاری از تعاریف ارایه شده در مورد بیع که با رویکرد مالی است بیانگر این امر است که بیع دارای دو طرف عقد یعنی بایع و مشتری و دو مورد عقد یعنی مبیع و ثمن است. از طرفی مفهوم و حقیقت بیع دارای حقیقت شرعیه و متشرعه نبوده بلکه حقیقت عرفی داشته است. در این مقاله ضمن بررسی و تطبیق اصطلاح بیع که در کلام علی به کار برده شده با تعریف قانون مدنی وسایر تعاریف فقهی و حقوقی معلوم می‌گردد منظور از بیع در نهج البلاغه همان مفهوم عرفی رایج یعنی مبادله وتبادل و به مفهوم کلی معاوضه کردن بوده است. برای تایید این نظر به تعدادی از آیات قرآن کریم نیز استناد شده است. در این مقاله معلوم شده که هدف از بکارگیری این اصطلاح صرفا بیان این مطلب است که انسان‌ها ‌علی الدوام در حال معامله و مبادله هستند. هر قدمی که بر می‌دارند درحال تجارت و بیع هستند. انسانهای باتقوا بیع و تجارت مربحه انجام می‌دهند اما برخی از افراد در این تجارت به علت غفلت و عدم رعایت حق الله و حق الناس تجارت خسرانی را انجام می‌دهند.

واژگان کلیدی: بیع وشراء، بایع و مشتری، عوض و معوض، معاوضه کردن، سود و زیان.

بررسی آواشناختی صفات حروف نامه امیر المومنین(ع) به معاویه

علی اسودی¹، سودابه مظفّری²، مجتبی نقدی^3*

1. استادیار گروه زبان و ادبیّات عربی دانشگاه خوارزمی، 2. استادیار گروه زبان و ادبیّات عربی دانشگاه خوارزمی، 3. دانشجوی کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات عربی دانشگاه خوارزمی واحد کرج

ایمیل نویسنده مسئول: Mojtabanaghdi0@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.27

چکیده

نهج البلاغه کتابی ارزشمند و با عظمت است؛ یکی از ویژگی‌های ‌این کتاب که آن را از دیگر کتاب‌ها ‌متمایز می‌سازد و به بهترین جلوه‌های ‌تاثیر پذیری از قرآن کریم مبدّل ساخته است، فصاحت و بلاغت موجود درآن است. یکی از انواع بی‌شمار صنایع بلاغی این کتاب، تناسب صفات حروف به کار رفته شده در تعابیر و جملات، با معنا و مفهومی است که به مخاطب القا می‌کند به طوری که می‌بینیم یکایک حروفی که امیر المؤمنین(ع) در بیان خویش استفاده می‌کنند از جهت سبک و سنگین بودن، درشت و نازک بودن و… کاملا با معنایی که اراده می‌کنند هماهنگ است و این خود نمونه‌ای بر اعجاز و بی‌بدیل بودن کلام آن بزرگوار است. در این بررسی به منظور به نمایش گذاشتن نمونه‌ای از این تناسب در لفظ و معنا نامه ششم نهج البلاغه که یکی از خطاب‌های ‌امیر المومنین به معاویه می‌باشد انتخاب شده است و در مورد ارتباط معنایی نهفته در صفات اصلی و فرعی حروف الفبا با مفهوم عبارت‌های ‌نامه مطالبی عنوان شده است.در اینجا لازم است ذکر کنیم که این دلالت‌های ‌معنایی از صفات حروف، از کتب مختلفی استخراج شده است. مهم ترین نتیجه ی این مقاله کشف نمونه‌ای از پیوند عمیق معانی صفات حروف با معانی جملات گهر بار امام علی(ع) است که با استفاده از مبنای اصول و مبانی علم آواشناسی مورد بررسی قرار گرفته است.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، آواشناسی، واج‌شناسی، دلالت‌های ‌معنایی، صفات حروف.

تقييم ترجمة الرسالة 31 لنهج البلاغة؛ من منظار نظام الخطاب العاطفي في علم العلامات والدلالة للنصوص الدينية الأدبية

سیامک اصغرپور^1*

1. طالب الدکتوراه في قسم اللغة العربية وآدابها، کلية اللغات الأجنبية، جامعة أصفهان.

ایمیل نویسنده مسئول: s.asgharpour@fgn.ui.ac.ir

نوع پذیرش: مقاله- برگزیده برای ارائه

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.29

الملخص

إن اللاقرار المعنوي للمفردات من إحدی الخصائص الهامة للنصوص الدينية الأدبية، بمعنی أن مفردات هذه النصوص لاتزال في اللاقرارية لاجتياز الحدود المعنوية التي فرضت عليها المعاجم والقواميس. يمکن التعبير عن هذه العملية باجتياز المعنی الثابت وصولا إلی المعاني المتذبذبة، الأمر الذي سيزيد من التأثير لمثل هذه النصوص في المتلقين أکثر فأکثر. هذه الخصيصة واضحة في الرسالة 31 لنهج البلاغة و من المتوقع تزويد ترجمتها ببعض من هذه الخصائص علی الأقل ومن قبل المترجم. يستلزم هذا الأمر الآليات المماثلة الفعالة في اللغة الهدف. وبالتالي لا بد من أخذ العناصر اللغوية المتعلقة بتحليل النصوص ونظرياتها المقترحة بعين الاعتبار لأجل التطرق إلی هذه المؤشرات في النص المصدر وفي إطار محدد منظم أولا وتناولها في النص الهدف ثانية. هذا ومن إحدی النظريات المنظمة المقترحة التي لها تطبيق هام في تحليل النصوص يمکننا الإشارة إلی نظام الخطاب العاطفي في علم العلامات والدلالة. لقد عالجت المقالة الخطاب الحاکم علی الرسالة 31 لنهج البلاغة کنص ديني أدبي وترجمته معتمدة علی المنهج الوصفي التحليلي في النظرية المذکورة وتدل نتیجتها علی أن المعنی في تصريحات الإمام علي (ع) قد امتزج بالمؤشرات والأدوات المثيرة للعواطف والمشاعر ومنها توظيف البنی الخطابية والتأکيد والتکرار للأوزان والترادف والتضاد والتناسب اللفظي والتي تمت ترجمتها في الترجمتين المنثورتين أکثر وضوحا وأفضل منها في الترجمة المنظومة.

الکلمات الرئيسة: الترجمة، علم العلامات والدلالة، نهج البلاغة، الرسالة 31.

فلسفه دعا در نهج البلاغه

مریم اصغری چیرانی ¹، مهدی نیک خواه ذولپرانی^2*

1. سطح 2حوزه علمیه فاطمه (س) صومعه سرا، 2. سطح 2 حوزه

ایمیل نویسنده مسئول: mahdinikkhah7575@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.30

چکیده

 بدون شک دعا جزء جدا نشدنی از حیات بشر است، دعا روح عبادات الهی است و به طور کلی انسان بر اثر دعا اوج بندگی خود را نشان می‌دهد. دعا و نیایش امری فطری وضروری است به گونه ای که خداوند بندگان را به آن دستور داده است. اهمیت و ارزش دعا وتاثیرات آن در زندگی دنیا وآخرت به قدری واضح است که حتی دانشمندان غیر مسلمان به این نتیجه رسیده اند که دعا و نیایش دافع بلاهای روحی و جسمی است. پیامبر(ص) و ائمه معصومین علیهم السلام با الهام از آیات الهی نیایش‌هایی را با مضامین عالی ساخته‌اند به گونه‌ای که در سراسر جهان گسترده شده است. حضرت علی (ع) که الگوی یک انسان کامل است نه تنها جایگاه بلند دعا وآداب وشرایط آن در نهج البلاغه را تبیین کرده است بلکه مضامین دعا‌ها ‌مانند دعای موجود در نهج البلاغه و دعای کمیل، ما را با شیوه سخن گفتن با خدا آشنا می‌کند از این رو در این نوشتار با روش توصیفی – تحلیلی به علل و عوامل تاثیرگذاری فلسفه دعا در نهج البلاغه و آداب دعا می‌پردازیم.

واژگان کلیدی: دعا، عبادت الهی، حضرت علی(ع)، نهج البلاغه

عوامل مؤثر در سرنوشت جامعه (شرح خطبه 88 نهج البلاغه)

فاطمه امین‌پور^1*

1. كارشناسي ارشد جامعه شناسي، سطح دو حوزه، مدرسه علميه حضرت زينب(س) شهرستان آران و بيدگل

ایمیل نویسنده مسئول: faminpoor@yahoo.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.31

چکیده

خداوند برای هر یک از جوامع از ابتدای تاریخ تا به حال سرنوشتی را رقم زده و در این سرنوشت از قوانین و سنت‌هایی استفاده می‌کند. آنچه خداوند در تعیین سرنوشت بشری در نظر دارد، متناسب با گروه‌ها و اقشار مختلف اجتماعی است و از این‌رو عوامل متفاوتی بر تعیین سرنوشت انسان تأثیرگذار است. بنابراین مقاله حاضر به عوامل مؤثر در سرنوشت جامعه در خطبه 88 نهج البلاغه می‌پردازد و سعی دارد راهکارهایی را بدین منظور به جامعه بشری توصیه نماید. آنچه در هلاکت انسان و افراد جامعه بشری نقش دارد، دورافتادن از هدف حیات و فلسفه آفرینش است. گروهی با ظلم و ستم حتی با وجود مهلتی که به آنها داده می‌شود ممکن است راه سعادت را بر خود ببندند و مسیر نابودی را در پیش گیرند و گروهی نیز با عبرت نگرفتن، غفلت و از آن بدتر خودرأیی و خودمحوری از این هدف دورافتاده، وحی الهی را که در واقع به منظور معرفی حکمت آفرینش و وحدت قلوب انسان‌ها پدید آمده است نادیده بگیرند. این گروه نیز مستبدانه و خودمحور به اختلاف با یکدیگر روی آورده و مسیر نابودی و هلاکت خویش را رقم می‌زنند.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، خطبه 88، سرنوشت آدمی، خودرأیی، عبرت.

واکاوی مدارا در سیره تربیتی – سیاسی امام علی (ع)

هاشم انديشه ^1*، احمدعابدی²، حسین شریف عسگری³

1. دانشجوی دکترا دانشکده اصول الدین قم 2. دانشیار و استاد دانشگاه قم 3. هیات علمی و استادیار دانشگاه اصول الدین قم

ایمیل نویسنده مسئول: hashem.andisheh@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.32

چکیده

مدارا يكي از ویژگی‌های برتر آدمی است. كه خداوند متعال اين شاخصه را در قرآن کریم با عنوان برکت و رافت خود معرفی کرده است. مدارا به‌عنوان یک شاخصه برتر اخلاقی وتربیتی كه داراي تأثیر مهمی در حیطه اخلاق فردي و اجتماعي و تربیتی است از پایه‌هایی است كه در پیشرفت و تعالی ارتباط انسان با ديگر افراد، اثر ژرفى دارد و رعایت آن برای آسایش عمومی اجتماع ضروری دارد. این شاخصه بسیاری از فضایل را در داخل خود نهاده است مانند خضوع و خشوع، دیگر دوستي، صبر و خویشتن‌داری، کظم غیظ، عدم کینه‌توزی، دوري از خشم، عدم جنگ‌جویی، دوری از دشنام‌گویی، سهل گيري و…، مدارا به معناي لطف و تساهل و نرمی و در لغت به معنای دوری از درگیری با فردی به خاطر شر او. این فضایل اخلاقی وتربیتی نمونه‌ای از صفاتی است که انسان را در دنیا و آخرت به رتبه‌های والا و درجات ارزشمند می‌رساند. مدارا جایگاه بسیار مهمی در حیات خانواده و اجتماع آدمی دارد. زنـدگـى پر از مشکلاتی است که آدمی با آن درگیر مى‌شود. اگر آدمی با مردم مدارا نکند و در سختی‌ها و ناگواری‌ها، با دیگر افراد با عصبانیت و خشم رفتار کند، هـم بـه اعتماد اجـتـمـاعـى و هـم بـه صحت تربیتی و اخلاقى خود ضربه خواهد زد. در این مقاله از روش کتابخانه‌ای بهره برده شده است و درنتیجه به حیطه‌های مختلف مدارا در سیره تربیتی – سیاسی امام علی (علیه‌السلام) پرداخته‌شده است.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، امام علی (ع)، سیره تربیتی – سیاسی، رفتار با دشمنان.

تحلیل گفتمان خطبه امام علی (ع) و حضرت زینب (س)؛

مطالعه موردی مذمت مردم کوفه

زری انصاری نیا ¹، مریم میرزاخانی^2*

1. دانش آموخته دکترای زبان و ادبیات عربی دانشگاه الزهراء تهران 2. دانشجوی زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان

ایمیل نویسنده مسئول: Maryam.mirzakhani92@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.33

چکیده

 گفتمان (discourse) به‌طورکلی به بافت زبان در مراحل بالاتر از جمله اطلاق می‌شود. تحلیل گفتمان، یکی از ابزارها‌ی تحلیل متون ادبی است که ارتباط بین ساختارها‌ی‌ گفتمان‌مدار و دیدگاه‌ها‌ی اجتماعی حاکم بر تولید گفتمان را بررسی می‌کند، گفتمان پدیده‌ای زبانی است که در اثر ارتباط تولید می‌شود و نوع آن متأثر از موقعیت است. بنابر تحلیل گفتمان، رابطه زبان و ایدئولوژي رابطه‌اي دو سویه است و در وراي ظاهر گفتمان، معانی زیادي قابل دستیابی است. بسترهاي حاکم و شرایط محیطی در کنار افکار و ایدئولوژی گوینده می‌تواند نقش بسزایی را در شکل گیری یک گفتمان تأثیرگذار، ایفا نماید. در این بحث، کوشش شده با توجه به رویکردهای زبانی که در مضمون خطبه‌ها هست، به رفتارشناسی مردم کوفه و خصلت آنان که موجب شکل گیری این گفتمان گردیده، اشاره شود. پژوهش حاضر با روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و نیز با استفاده از رویکردهای زبانی در تحلیل گفتمان، به تحلیل تطبیقی خطبه‌ها می‌پردازد. از جمله نتایجی که پژوهش حاضر به آن دست یافته عبارت است از: پربسامدترین ابزار زبانی که در برجسته‌سازی و نفاق و مکر و حیله کوفیان در خطبه امام علی (ع) و دختر گرامیشان حضرت زینب (س) دیده می‌شود در زمینه‌های بینامتنیت قرآنی و استعاره تمثیلیه و تشبیه تجلی یافته است.

واژگان کلیدی: تحلیل گفتمان، امام علی (ع)، حضرت زینب (س)، دلالتهای زبانی

اخلاق اجتماعی از منظر سیره علوی

موسی ابراهیمی ¹

1. کارشناسی ارشد رشته علوم قران و حدیث دانشگاه خوارزمی تهران

ایمیل نویسنده مسئول: Musa.ebrahimi71@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.34

چکیده

حضرات معصومین(ع) و به ویژه امیرالمومنین(ع) همواره در طول زندگی خود بر اجتماعی بودن مردم و چگونگی رابطه آنان با همدیگر تأکید کرده و همواره بر این امر تکیه داشتند که کسی که به انزوا و گوشه گیری از جامعه روی آورد، بسیاری از فضایل و دستاوردهای حاصل از اخلاق اجتماعی با مردم را از دست خواهد داد. امام علی(ع) برای بیان این مهم همواره با خطاب‌های مصلحانه، سعی در بهبود اخلاق اجتماعی برای برقراری روابط شایسته بین آحاد جامعه داشته است. در این مجال با هدف بیان اصول اخلاق اجتماعی امیرالمومنین(ع) و کنکاش برخورد امام (ع) با اقشار جامعه، سعی بر آن شده تا شناخت بهتری از سیره علوی در بُعد روابط و اخلاق اجتماعی ارائه گردد. این نوشتار به اعتبار ماهیت و روش، توصیفی و تحلیلی است لذا اقتباس اطلاعات گردآوری شده از منابع با تحلیل‌ها ‌و بررسی‌های ‌لازم همراه بوده است.

واژگان کلیدی: اخلاق اجتماعی، امام علی(ع)، جامعه، مردم

علل پیشرفت جامعه از دیدگاه امام علی(ع) در نهج البلاغه

نیره اسحاقی ¹

1. کارشناسی ارشد علوم قرآنی؛ دانشگاه علوم ومعارف قرآن کریم

ایمیل نویسنده مسئول: Eshaghi1441@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله- برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.35

چکیده

امروزه در این که ضروری است انسان زندگی اجتماعی داشته باشد، جای هیچ تردیدی نیست. لازم است انسان‌ها برای تامین همه‌ی نیازهای خویش با یکدیگر زندگی جمعی داشته باشند. از آنجا که اسلام دینی کامل است که برای هر بخشی اززندگی انسان برنامه دارد؛ از این رو با مراجعه به منابع اسلامی می‌توان به عوامل زمینه ساز پیشرفت جامعه دست یافت. کتاب گرانسنگ نهج البلاغه یکی از این منابع غنی است. در این نوشتار به روش توصیفی به بررسی و شناخت مولفه‌های پیشرفت جامعه از دیدگاه امام علی(ع) پرداخته می‌شود. امام علی(ع) در خطابه‌های گوناگون خویش به تناسب مخاطب و زمان و مکان عوامل زیر را موجب رشد هر چه بیشتر جامعه‌ مطرح نموده‌اند؛ وحدت و همدلی، برخورداری از رهبری لایق و آگاه، رعایت حقوق متقابل رهبر و مردم، پرهیز از اختلاف و تفرقه، امانتداری، سازندگی اجتماعی، دشمن شناسی، عمل به مسئولیت اجتماعی، استقامت و پایداری، تدبیر در حالات گذشتگان، عبرتآموزی از گذشتگان، تلاش در جهت اصلاح جامعه.

وازگان کلیدی: جامعه، امام علی(ع)، نهج البلاغه، پیشرفت و توسعه.

بازجُست تأثیر اندیشه‌های دینی نهج‌البلاغه بر آثار ادبی جورج شکور

محمدرضا اسلامی¹، حمید ایمانی^2*

1. استادیار گروه زبان و ادبیات عربی.دانشگاه شهید مدنی آذربایجان 2. دانشجوی کارشناسی ارشد گروه زبان و ادبیات عربی.دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

ایمیل نویسنده مسئول: imanih981@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.36

چکیده

ادبیات عرب پس از قرآن کریم – که با کلام بشر قابل مقایسه نیست بیش و پیش از هر عامل دیگر به نهج البلاغه مدیون و از آن متأثر است. این حقیقت را نه مسلمانان و شیعیان، بلکه حتی ادیبان مسیحی عرب به صراحت بازگو می‌کنند و به آن اذعان دارند. اساس اندیشه‌های دینی و در این میان نهج البلاغه و جریان یافتن مولفه‌های آن در وجود انسان‌ها و زندگی‌شان و در معناسازی‌های کلامی و متنی، نشان از پیچیدگی‌ها و چالش‌های عمیق ذهنی آفرینندگان اثر، طنین انداز اسلوب و ساختار عظیم و غنی متن اثرگذار (نهج‌البلاغه) هست. گرایش به دین اسلام و ستودن الگو و ارزش‌های آن قطعاً گرایش فراطبیعی شاعر مسیحی لبنان، جورج شکور محسوب می‌شود که پژواک اندیشه‌ای ناب در هستی را در هیئت مفاهیم باارزش دینی رخ نموده است. معانی ژرف بیان شده در اشعار دینی این شاعر به همراه صنایع بدیعی و شگردهای بلاغی در قالبی ارزشمند و بدیع، دربردارنده ارادت به خاندان هدایت و دین اسلام است. به تصویر کشیدن معانی بلند دینی نهج‌البلاغه در ادبیات شورانگیز و پرمحتوای شعر این شاعرمسیحی منسب، بخشی از نتایج پژوهش حاضر است.

واژگان کلیدی: جورج شکور، اندیشه‌های دینی، نهج‌البلاغه.

درآمدی تحلیلی بر مفهوم کلمة”رجال”در قرآن و نهج البلاغه

محمدرضا اسلامی¹، رویا بدخشان ^2*، سکینه عبدلی ³

1. استادیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان. ایران. تبریز 2. دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه شهید مدنی آذربایجان. ایران. تبریز 3. دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه شهید مدنی آذربایجان. ایران. تبریز

ایمیل نویسنده مسئول: badakhshan.roya@yahoo.com 

نوع پذیرش: مقاله- برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.37

چکیده   

 کلمه رجال یکی از واژگان مهم و کلیدی در قرآن و نهج البلاغه به شمار می‌آید که بارها در این دو کتاب مقدس، تکرار شده و در مفاهیم متفاوتی نمود یافته که از جمله، لفظ رجال در مقابل لا رجال؛ یعنی مردان در مقابل نامردان است. پژوهش حاضر که با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر آیات قرآن و خطبه‌های نهج البلاغه به بررسی لفظ رجال و استنباط معانی مختلف آن پرداخته، دستاورد آن مبین این است که با توجه به گسترده وسیع دلالت‌های این لفظ در دو منبع عظیم قرآن و نهج البلاغه و جهت پرهیز از اطناب، منتخباتی از آن منبع‌ها به صورت گزینشی مورد تحقیق قرار گرفت و روشن گردید که معنا و مفهوم لفظ رجال در بعضی موارد، مکمل و در تأیید یکدیگرند و در برخی مواقع، با توجه به شرایط زمانی و مکانی، متفاوت هستند؛ بدین معنا که لفظ رجال در برخی از آیات قرآن و نهج البلاغه به دلیل وجود قرینه، فقط به جنس مذکر اشاره دارد و در برخی دیگر به معنای اشخاص و کسان یعنی زنان و مردان مراد است و از همه مهمتر، به معنای مردان شبیه به مرد است که از حمیت و غیرت مردانگی برخوردار نیستند.

واژگان کلیدی: قرآن کریم، نهج البلاغه، مفهوم شناسی، واژه رجال.

نقد و بررسی ترجمه‌ی نهج البلاغه بر اساس نظریه‌ی آنتوان برمن؛ مطالعه موردی: ترجمه‌ی موسوی گرمارودی

حسن اسماعیل زاده¹، رعنا فرهادی^2*، لیلا خیراللهی³

1. . استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، 2. دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان 3. دانشجوی کارشناسی ارشد مترجمی زبان عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

ایمیل نویسنده مسئول: farhadirana95@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله- برگزیده برای ارائه

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.38

چکیده

آنتوان برمن یکی از نظریه‌پردازان مبدأگرای معاصر، سیستم تحریف متن را برای ارزیابی و سنجش ترجمه و بازخوانی ناهمسانی میان ترجمه و متن مبدأ قرار می‌دهد. برمن از این رهگذر وفاداری در ترجمه را همواره معیار کار خویش قرار داده و معتقد است در ترجمه باید به متن مبدأ وفادار بود، لذا پژوهش حاضر درصدد است با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی، بخش‌هایی از ترجمه‌ی نهج‌البلاغه گرمارودی را براساس چهار مورد از عوامل تحریف متن در نظریه‌ی آنتوان برمن از جمله، عقلایی سازی، شفاف‌سازی، اطناب کلام و آراسته سازی، مورد نقد و بررسی قرار می دهد تا عملکرد و میزان وفاداری مترجم نسبت به متن مبدأ تعیین گردد. دستاورد پژوهش مبین این است که گرمارودی در ترجمه‌ی خویش، در زمینه شفاف‌سازی و اطناب کلام بنا بر نظریه‌ی برمن سبب تحریف متن گشته است، و در مؤلفه‌ی عقلایی سازی؛ بنا بر ضرورت ساختار زبان مقصد، دستخوش تغییرات لازم نسبت به متن اصلی شده؛ این امر گرچه از دیدگاه برمن تحریف متن محسوب می‌گردد اما از دیگر سو، جزء ملزومات یک ترجمه‌ی سلیس و روان به حساب می‌آید. درباره عملکرد مترجم در رابطه با مؤلفه‌ی آراسته‌سازی هم می‌توان گفت که تا حد امکان به ظرافت و زیبایی‌های متن اصلی پایبند بوده است.

واژگان کلیدی: نقد ترجمه، نهج‌البلاغه، موسوی گرمارودی، آنتوان برمن.

مدیریت زمان از دیدگاه امام علی(ع)

مرجان افتخاری راد ¹

1. معاون آموزش حوزه علمیه رضوانشهر

ایمیل نویسنده مسئول: m.eftekhari@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.39

چکیده

از جمله اهداف اساسی و مهم انسانها بهره گیری از زندگی و رسیدن به موفقیت است. یکی از مهمترین گام‌ها ‌در این راستا تسلط بر زمان و مدیریت صحیح آن می‌باشد. لذا مدیریت زمان از مباحث مهم و مطرح مدیریت می‌باشد، در حالی که اغلب مردم طبق آنچه می‌دانند عمل نمی‌کنند، بلکه طبق عادت‌های ‌خود رفتار می‌کنند و از آنجا که بیشتر عادت‌های ‌ما در دوران خردسالی شکل می‌گیرد لذا جایگزین کردن عادت‌های ‌درست سخت می‌شود. زیرا انسان بهره ی عادت‌های ‌خویش است و طبق عادات و منش خویش رفتار می‌کنند. دانشمندان علم مدیریت برای استفاده بهینه از زمان اصولی را شناسایی کرده اند و آسیب‌های ‌تهدید کننده آن را ارائه داده اند. در اسلام نیز توجه خاصی به این موضوع شده و در آموزه‌های ‌دینی، مسلمانان توصیه شده اند تا برای رسیدن به کمال و سعادت ابدی از بطالت در عمر پرهیز کرده و بر چگونگی گذراندن عمر گرانمایه خود نظارت داشته باشند. این نوشتار با روش تحقیق تحلیلی – توصیفی و با مراجعه به منابع کتابخانه ای، به بررسی مدیریت زمان پرداخته شده و یکی از نتایج مدیریت درست زمان بوجود آمدن دوراندیشی در فردی می‌باشد. در این مقاله به بررسی دیدگاه‌های ‌امام علی (ع) در مورد روش‌های ‌مدیریت صحیح زمان و عوامل آسیب رسان آن پرداخته شده است.

واژگان کلیدی: اصول مدیریت، زمان، آسیب شناسی، امام علی (ع)

کنکاشی در ريشه‌ها ‌و ماهیت فتنه‏ در ایام حکومت امام علی (ع)

محمدحسن الهی زاده¹، فاطمه اربابی کرقند^2*

1. دانشیار گروه تاریخ دانشگاه بیرجند،
2. کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث و دبیر آموزش و پرورش شهرستان قائن

ایمیل نویسنده مسئول: f.arbabi38@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله- برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.40

چکیده

در دوران خلیفه سوم و بویژه از سال 30 هجری به بعد اوضاع جامعه اسلامی آشفته شد و شبهات و فتنه‌ها نمودار گردید. این اوضاع در روزگار حکومت امام علی (ع) اوج گرفت و نافرمانی‌های سیاسی(قاعدین)، کینه‌های فردی و قبیله‌ای و نهایتا جنگ‌های داخلی(جمل، صفین، نهروان) جای اطاعت، همدلی و صلح و آرامش را گرفت. با توجه به اینکه علی(ع)، از نظر مسلمانان نزدیک‌ترین شخص به رسول خدا(ص) و سرشناس‌ترین مسلمانان از لحاظ سابقه و علم و عمل بود و با اجماع عمومی مسلمانان نیز به خلافت رسید، این سوال وجود دارد که چرا این فتنه‌ها بروز کرد و ریشه‌های آن چه بود؟ این مقاله با بهره‌گیری از روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع معتبر تاریخی و نیز کلام امام(ع)، در صدد پاسخ به این سوال برآمده‌ است. به نظر نگارندگان ریشه‌های بروز فتنه را باید در دوران بیست و‌ پنج‌ساله پس از رحلت پیامبر(ص) و ماهیت آن را در دوری مسلمانان از اسلام راستین جست‌وجو نمود.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، ریشه‌های فتنه، شبهه، حکومت امام علی(ع).

عقد وقف در فقه و حقوق و کلام حضرت علی (ع) در نهج البلاغه

اکبر ایمان پور کرنق¹

1. دکترای حقوق خصوصی- استادیار دانشگاه گیلان

ایمیل نویسنده مسئول: a.imanpoor@guilan.ac.ir

نوع پذیرش: مقاله برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.41

چکیده

در جوامع بشری، از دیر باز، برخی از انسانها علاقه مند بودند و هستند به دلایل متعدد از جمله انگیزه‌های ‌خداپسندانه یا انساندوستانه برای هموطنان یا افراد خاص اقدامات مثبتی انجام دهند و این امر از نظر حقوقی مورد توجه حقوقدانان در تمام اعصار قرار گرفته و آنان قالب وقف، شرایط و احکام و آثاری برای آن تعیین نمودند. در فقه و حقوق ایران نیز وقف است که اشخاص بواسطه آن می‌توانند امور خیر و بر و نیکی را انجام دهند که این امر مورد توجه اسلام و مسلمانان واقعی مخصوصا پیامبر (ص) و حضرت علی(ع) قرار گرفته است این مقاله به بررسی آن از نگاه حضرت امیر (ع) می‌پردازد.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، وقف، فقه و حقوق، حبس، تسبیل

فقر و مدل فقر زدایی در آموزه‌ها ‌وسیره امیر المومنین علی (ع)

زهرا ایمانی خوشخو¹

1. دکتری دانشگاه واحد یادگار امام خمینی (ره) تهران، از اساتید دانشگاه علمی کاربردی

ایمیل نویسنده مسئول: modarresan.arabi@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.42

چکیده

از دیدگاه امير المؤمنين علی (ع)، می‌بایست از فقر و تنگدستی به خداوند، که سرچشمه همه ثروتها و قدرتها است، پناه برد و از نيروهای خدایی که در وجود انسان نهاده شده، کمک جست، چرا که فقر موجب شكست دین و نابودی ایمان و سبب سرگردانی عقل و خرد و پيدایش کينه و دشمنی می‌شود. راه مبارزه با فقر در اسلام، ایجاد یک نظام اقتصادی سالم و ادای حقوق واجبی است که به عنوان حق مستمندان بر توانگران تعيين شده است؛ از بين بردن شكاف طبقاتی و اجرای دقيق عدالت اجتماعی نيز از وظایف حكومت اسلامی در ریشه کنی فقر از جامعه به شمار آمده است. لذا با استناد به سخنان گوهر بار امام علی (ع)، در نهج البلاغه، نقص عقل و دین، ناتوانی، غربت و ذلت را که پيامد فقر در جوامع انسانی است و علل و عوامل این پدیده اجتماعی را مورد بررسی قرار داده و با روش توصيفی، تحليلی راه‌های ‌مبارزه با فقر در دو بعد فردی و اجتماعی را بيان می‌شود.

 واژگان کلیدی: امام علی (ع)، فقر، غنا، فقير، فقر زدایی.

بررسی کارکردی و دلالی حروف عطف در نهج البلاغه

عسگربابازاده اقدم^1*، ابولفضل رحمانی²

1. استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه علوم ومعارف قرآن کریم
2. دانش آموخته دکتری زبان وادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا همدان

ایمیل نویسنده مسئول: askar.babazadeh@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.43

چکیده

حروف عطف یکی از انواع حروف پرکاربرد در نهج البلاغه است. این حروف در نهج البلاغه برای ارتباط دادن جمله‌ها ‌و عبارتها به کار رفته اند. این مقاله به روش توصیفی –تحلیلی به بررسی دلالی و کارکردی حروف عطف در نهج البلاغه پرداخته و حاصل این پژوهش حاکی از این است که از بین حروف عطف سه حرف (واو، فاء و ثمّ) نسبت به سایر حروف عطف کاربردی زیادی در نهج البلاغه داشته اند و سه حرف (بل، لکن و لا) از کاربرد کمتری برخوردارند، حرف «واو» برای مطلق جمع کردن،«فاء» برای ترتیب و تعقیب، «ثمّ» ترتیب با تراخی، «حتّی» برای غایت، «أو» برای دلالت بر دو چیز، «بل» برای اضراب و «لکن» برای استدراک به کار می‌رود.

واژگان کلیدی: دلالت معنایی، حروف عطف، نهج البلاغه.

تاثیرپذیری عرفان و تصوف (با تاکید بر فتوت) از نهج البلاغه

فرزانه باخدای رودی¹

1. مدرس دانشگاه پیام نور مشهد، کارشناس ارشد الهیات و معارف اسلامی

ایمیل نویسنده مسئول: farzanebakhoda@yahoo.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.45

چکیده

شخصیت و کلام ممتاز حضرت علی(ع) باعث شده تا بسیاری از افراد و مسلک‌ها، در زمینه‌های مختلف از آبشخورِ این دریای معرفت بهرمند باشند. یکی از راه‌های شناخت تأثیر و بهره‌مندی از شخصیت و کلام غنی آن حضرت، بررسی آیین فتوت به عنوان مسلکی اخلاقی- اجتماعی در عرفان اسلامی است. آیین جوانمردی و مردانگی که آیینی ایرانی است با مراعات اصول اخلاقی و انسانی خاص، از دیرباز در ایران باستان وجود داشته و منادی برابری و برادری و راستی و درستی بود، بعد از اسلام نیز این آیین نه تنها از بین نرفت بلکه با پذیرفتن دین جدید بسیاری از اصول خود را با دین اسلام وفق داده و آیین «فتّوت» را به ارمغان آورد. با بررسی این آیین از طریق فتوت نامه‌ها و رسایل جوانمردان و نیز بررسی گروههای جوانمردی همچون اهل زورخانه و اصناف به یک سلسله از مبانی و اصول اخلاقی خاص جوانمردان بر می‌خوریم که بسیاری از این اصول را، وامدار کلام غنی حضرت علی(ع) می‌باشند. زیرا این جوانمردان شخصیت حضرت علی (ع) را به عنوان بهترین پیشوا و رهبر خود پذیرفته و از کلام آن حضرت که سرشار از جوانمردی، مردانگی، وفای به عهد، ایثار و راستی و درستی و… است، بهرمند شده‌اند. بنابراین در این مقاله سعی می‌شود تا با روش تاریخی – تحلیلی و کتابخانه ای به جایگاه و تأثیر کلام و معارف حضرت علی(ع) در آیین فتوت پرداخته که خود نشان دهنده جامعیت کلام حضرت علی و بهره‌مندی این نوع عرفان از کلام و شخصیت ایشان است.

واژگان کلیدی: حضرت علی (ع)، فتوت، نهج البلاغه، عرفان.

بررسی شاخص‌های ‌تربیتی نامه 31 نهج البلاغه

در توسعه زیرساخت سبک زندگی اسلامی

 محمدرضا باغبان زاده امشه¹

1. استادیار و عضو هیئت‌علمی گروه معارف دانشگاه گیلان

ایمیل نویسنده مسئول: baghbanzadeh@guilan.ac.ir

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.46

چکیده

در اندیشه امام علی (ع)، تنها شخصیت بی‌بدیل رسول خداست که شایسته تأسی جستن است و با آن، محاسن و معایب دنیا قابلیت تشخیص دارد. کسی که زندگی او بر اساس این تأسی باشد، بی‌شک حیات او مبتنی بر سبک زندگی اسلامی است و سرآغاز تشکیل یک زندگی مبتنی بر سبک اسلامی، منوط بر تربیت درست است. از این‌رو به باور امام علی (ع) توجه به تربیت اخلاقی، از روزهای آغازین زندگی یک انسان، سنگ بنای زندگی مبتنی بر سبک زندگی اسلامی را رقم‌زده و برای فرزند، سعادت دنیا و آخرت را به بار می‌آورد.  بنابراین هدف اصلی از پژوهش در نامه 31 نهج‌البلاغه، بررسی و تحلیل مهم‌ترین شاخص‌های تربیت اخلاقی فرزند از دیدگاه مولا علی (ع) است. ایشان در سفارش به فرزند خویش، فراگیری آموزه‌های اخلاقی از قبیل، حکمت، یقین، تقوا، صبر و میانه‌روی را گوشزد نموده است. اصل مبنای تفکر امام (ع) در این نامه، ریشه دواندن مفاهیم اخلاقی در تربیت فرزند، بیان عبرت‌آموزی و فراگیری تجربه گذشتگان، آبادی قلب و روح با یاد خدا و التزام به‌فرمان الهی است. چراکه قلب جوان به‌عنوان شگفت‌انگیزترین عضو انسانی، همانند زمین حاصلخیزی است که هر چیزی در آن کاشته و مورد پرورش قرار گیرد، همان برداشت خواهد شد.

واژگان کلیدی: امام علی (ع)، نهج‌البلاغه، سبک زندگی اسلامی، تربیت فرزند

منزلت زن از دیدگاه نهج البلاغه

عاطفه بالائی^1*، شیرین پور²

1. حوزه علمیه صدیقه الکبری, شهرستان تالش، سطح 2، پایه سوم

ایمیل نویسنده مسئول: ferdousighader@yahoo.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.48

چکیده

در طول تاریخ کمتر موضوعی در بین موضوعات فرهنگی و اجتماعی به اندازه «شخصیت زن» مورد هجوم و تفسیرهای متفاوت قرا گرفته است. یکی از منابعی که از دیرباز به مسأله زن و حقوق و جایگاه او پرداخته است کلام امیرالمؤمنین (ع) در نهج البلاغه می‌باشد. این مقاله برآن است که با مراجعه به این منبع به بررسی جایگاه ومنزلت زن پرداخته و با تحلیل خطبه 80 نهج البلاغه شبهاتی را که در این زمینه از تمسک به ظاهر کلام حضرت به وجود آمده و زن را موجودی ناقص العقل، ناقص الایمان و… خوانده را بررسی کند؛ تا ثابت شود که ایشان علی رغم سنت جاهلیت، به شخصیت و مقام زن احترام بسیار ‌گذاشته و به احیاي حقوق زن از جمله سیاسی، اقتصادي، فرهنگی و تربیتی، اجتماعی… توجه خاصی داشته و افزون برآن مردان را به رعایت حقوق زنان توصیه کرده‌اند.

واژگان کلیدی: امام علی(ع). منزلت زن، نهج البلاغه، خطبه 80

جستاری معناشناسانه بر واژه‌های”فقیر” و”غنی”در نهج البلاغه؛

با رویکرد معناشناختی”توشیهکو ایزتسو”

رؤیا بدخشان¹

1. دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

ایمیل نویسنده مسئول: badakhshan.roya@yahoo.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای سخنرانی

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.49

چکیده

 معناشناسی یکی از زیر شاخه‌های علم زبانشناسی، پدیده‌ای نوظهور در عرصه مطالعات قرآنی به شمار می‌آید که بازخوانی علمی و هدفمند یک واژه را مورد مداقّه و بررسی قرار می‌دهد و به واژگان کلیدی و کانونی جمله، معنا می‌بخشد. از مشهودترین این روش‌ها، روش معناشناختی ایزتسو است که در اکتشاف معانی واژگان و مفردات، به رابطه معنایی و تقابل معنایی واژگان تکیه می‌کند. دو واژه «فقیر» و «غنی» از جمله واژگان مفهومی و کلیدی نهج البلاغه به شمار می‌آیند که به صور گوناگون در این کتاب قدسی تبلور یافته‌اند. پژوهش حاضر که با روش توصیفی-تحلیلی و از منظر لغوی و سپس با تکیه بر علم معناشناسی ایزتسو در یک محور همنشینی و تقابلی واژگان، مفهوم واژه «فقیر» و «غنی» را مورد تحلیل و کنکاش قرار داده، دستاوردش مبیّن این است که دو واژه مذکور، با کارکرد اسمی و فعلی در متن نهج البلاغه، در مفاهیم مثبت و منفی نمود یافته‌اند و از همه مشهودتر، تقابل این دو واژه در یک محور همنشینی، پیام مهمی را القا می‌کنند. براین اساس، این دو واژه علاوه بر معنای عامی که بیشتر لغت شناسان و مفسران از آن ارائه نموده‌اند، در کلام پربار امام (ع)، توسعه معنایی یافته‌اند؛ به عبارتی، علاوه بر معنای نیازمندی و بی نیازی مادی، جنبه معنوی نیز به خود گرفته‌اند. دیگر اینکه این دو واژه، معیاری برای سنجش کرامت انسانی شخص نمود یافته‌اند.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، معناشناختی ایزتسو، نظام معنایی، تقابل معنایی، فقیر، غنی.

کاوشی در سبک‌شناسی آوایی خطبه 111 نهج البلاغه

فاطمه بشارتی¹

1. دکترای تخصصی زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد

ایمیل نویسنده مسئول: fbesharati3@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.51

چکیده

دانش سبک‌شناسی که برای شناخت دقیق آثار ادبی و اثبات ارزش آنها از راهکارهای علمی و آماری بهره می‌گیرد، روشی مناسب برای شناسایی مختصات سبکی نهج البلاغه به‌شمار می‌آید. پژوهش کنونی بر مبنای پیوند ارگانیک بین صورت و محتوا و با بهره‌گیری از رویکرد توصیفی به بررسی لایه آوایی خطبه 111 نهج البلاغه پرداخته، سعی دارد با شناخت سبک فردی خالق اثر، به افق فکری و فضای روحی وی نفوذ کرده، مخاطب را به ادراک مستقیم و بینش عمیق رهنمون گردد. پس از بررسی لایه آوایی خطبه به این نتیجه می‌رسیم که امام(ع) برای تقویت خطبه و افزایش قدرت تأثیرگذاری و جذابیت آن، از تمام امکانات زبانی و راهبردهای آوایی، به‌نیکوترین وجه، بهره گرفته‌اند؛ علاوه‌ بر بسامد بالای این کارکردهای آوایی، نحوه توزیع آنها که از تراکم و فشردگی چشمگیری برخوردار است، در کنار کیفیت بالای آنها که به ‌اقتضای معنا و هماهنگ با محتوا گزینش شده‌اند، توان موسیقایی و انسجام درون‌متنی خطبه را تا حد چشمگیری افزایش داده‌است. این گزینش‌های ماهرانه، از طریق تقریر قاطعانه حقایق و برانگیختن صادقانه عواطف، مخاطب را با افکار و احساسات خطیب، همراه نموده و در نهایت، اراده انجام کنش (حفظ تقوا) و یا ترک کنش (دلبستگی به دنیا) را در اندیشه و روح وی بارور می‌سازد.

واژگان کلیدی: سبک شناسی آوایی، نهج البلاغه، خطبه 111، موسیقی واژگان.

بررسی جایگاه زمامداران و مردم در کلام امام علی (ع)

با محوریت نامه ۵۳ نهج ‌البلاغه

غلامرضا بهرامی فرد¹

1. کارشناس ارشد دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم مراغه

ایمیل نویسنده مسئول: r.bahrami59@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.52

چکیده

رهبری و زمامداری از دیدگاه اسلام در تمام ابعاد آن متفاوت‌تر از مکاتب دیگر می باشد؛ این نگاه ناب را می‌توان از نهج‌البلاغه و به ویژه نامه 53، به‌گونه‌ای شفاف و عمیق مشاهده کرد. در این پژوهش بعد از مفهوم شناسی موضوع، کلیه موارد مربوط به جایگاه و اهمیت زمامداری و نقش مردم طبق نامه 53 استخراج‌شده و بر اساس عنوان‌بندی مورد بررسی قرارگرفته است که عبارت است: الف) ویژگی‌های اخلاقی یک زمامدار در نامه 53  نهج‌البلاغه که شامل موارد: روش برخورد مناسب و روابط اجتماعی صحیح با مردم، پرهیز از غرور و خودپسندی، و… ب) وظایف زمامدار در خصوص امور دینی مردم که شامل: یاری دین خدا و حل شبهات مطرح‌شده در بین مردم با مراجعه به قرآن و سنت پیامبر. ج) وظایف زمامدار در خصوص امور دنیوی مردم شامل: جمع‌آوری خراج، نبرد با دشمنان آن دیار، و…. د) اهمیت نقش مردم طبق نامه 53 نهج‌البلاغه شامل: پایداری حکومت و افزایش توان و… می‌باشد. با توجه به هدف، روش نگارش این مقاله به‌صورت روش گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای و با شیوه توصیفی تحلیلی هست.

واژگان کلیدی: جایگاه رهبری، مردم، نامه 53 نهج‌البلاغه، امام علی (ع)

نگاهی تاریخی به نهج البلاغه

فاطمه بیگم مفیدیان¹

1. کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور لواسانات

ایمیل نویسنده مسئول: fmofidian71@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.53

چکیده

نهج البلاغه کتابی است از سخنان امیر المومنین علی(ع) که از جهت فصاحت و شیدایی و از جهت بلاغت گوهرتابان زبان عرب است. نهج البلاغه در سه بخش «خطبه ها» و «نامه ها» و «حکمت ها» تنظیم گردیده است. عبارت پردازی‌های ‌زیبا، آهنگ کلام و آرایش لفظی این کتاب را از سایر کتاب‌ها ‌ممتاز نموده است. فصاحت‌های ‌لفظی و معنوی این کتاب به شنونده روح می‌بخشد و مولای متقیان علی (ع)، که فرمانروای ملک سخن است، در سخنان و در پند واندرزهای به یاد ماندنی خود، از صناعات ادبی و شیوه‌های ‌بیانی استفاده کرده است. در فنون سخنوری و رهنمودهای امام علی (ع) در رفع نیازهای فرد و جامعه، در روح احساس مسئولیت و راه‌های ‌درمان مبارزه با جهل و حمایت از محرومان دارای ویژگی‌های ‌ممتاز است. نهج البلاغه مرهمی بر دردهای جایگاه بشریت است. تنوع مفاهیم به گونه‌ای است که تمام عرصه‌های ‌سیاسی، تاریخی، اجتماعی و عقیدتی را در سخنان ایشان قابل مشاهده است.

واژگان کلیدی: امام علی (ع)، نهج البلاغه، مطالعات اجتماعی.

عناصر و شیوه‌های تصویرآفرینی دیالکتیک صلح و جنگ در نهج‌البلاغه

خلیل پروینی¹ ، فرامرز میرزائی²، محمد حسین خوانین زاده ^3*

1. استاد دانشگاه تربيت مدرس، تهران 2. استاد دانشگاه تربيت مدرس، تهران 3. کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس

ایمیل نویسنده مسئول: shikh.hosine.khavanin@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.54

چکیده

جنگ یکی از رویدادهای مهمی است که قسمت قابل توجهی از کلام امیرالمؤمنین (ع) را به خود اختصاص داده‌است و مسئله صلح و جنگ در کلام ادیب یا سیاستمدار، ارتباط تنگاتنگی با تصویرآفرینی هنری دارد تا بر توده مردم اثر بگذارد. کلام امام راهنمایی برای تحلیل این رویداد است و راز تأثیر کلام او، در اوج صداقت احساس و تجربه او جای می‌گیرد و با واقعیت خارجی و واقعیت نهان او، مطابقت دارد. این تجربه بشری با تجربه زبانی برابری می‌کند و امام را برای حلّ مشکل جنگ یاری می‌رساند. برآنیم تا موضع‌گیری‌های امام را با واکاوی عناصر (عاطفه- خیال- اندیشه- واقعیت- زبان) و مهم‌ترین شیوه‌های تصویرآفرینی هنری -در نسبت دیالکتیک صلح و جنگ-، تحلیل نماییم و محوریت تلاش برای ایجاد صلح را در کلام امام، تبیین نماییم. برای این هدف، از روش تحلیلی- توصیفی، استفاده کرده‌ایم و موضوع، در بستر تاریخی- سیاسی و همه‌جانبه تحلیل شده است. تصویر جنگ در نگاه حضرت، تصویری دراماتیک است و با حزن و وحشت عجین می‌باشد. یکی از عناصر قابل توجه در کلام امام، عنصر خیال است که ارتباطی مستقیم و قابل اعتنا با تمامی آرایه‌های ادبی دارد و می‌تواند افق‌های وسیع‌تر از عالم واقع را پیش رو بگذارد و آدمی را وادار به تأمل کند. مأوی و مأمنِ تشخیص و تجسیم و مراعات نظیر در خیال است و خیال، در این سه مورد تجلی می‌کند.

واژگان کلیدی: امام علی (ع)، نهج‌البلاغه، تصویرآفرینی، دیالکتیک صلح و جنگ

راهکار‌های ‌ایجاد آرامش در جامعه از منظرامام علی (ع)

طاهره پودینه ¹

1. طلبه پایه چهارم حوزه علمیه فاطمیه (س) زابل

ایمیل نویسنده مسئول: Asd13762391@gmil.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.55

چکیده

 آرامش روح، از جمله گمشده‌های ‌آدمی است که انسان عصر حاضر در فراق آن می‌نالد. امروزه حتی جوامع دینی هم به دلیل غفلت از گنجینه غنی و گرانبهایی که از ایمان در اختیار دارند، از درد ناآرامی و نبود آرامش در رنج اند. مهم ترین و اصیل ترین عامل مشکلات روانی آدمی از خود بیگانگی که همان از خدا بیگانگی می‌باشد. یافتن راه حل مناسب برای گشودن گره مشکلات روانی انسان، جایگاه ویژه ای دارد که دین عامل موثری در این زمینه است. از عوامل ایجاد آرامش نظیر تقویت ایمان، تحکیم مبانی خانواده، رضایت و تسلیم امر خداوند بودن، مبارزه با بی عدالتی و مفاسد اقتصادی و امربه معروف و نهی از منکر و صداقت در زندگی و جامعه و… می‌توان نام برد. با توجه به اینکه مهم ترین مسئله، شناخت و حل معظلات جامعه، با توجه به ویژگی‌های ‌دینی و فرهنگی و.. است. آرامش روانی در شاخص انسان کامل و انسان معیار، مورد توجه ادیان الهی به ویژه اسلام است چراکه آرامش روان، از محور‌های ‌مهم و نیاز طبیعی آدمی به شمار می‌رود. لذا این مقاله بر آن است که راهکارهای ایجاد آرامش در جامعه از منظر امام علی (ع) را با استفاده از کتب و احادیث بیان نماید.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، آرامش، جامعه شناسی.

ویژگی‌های آغاز روایی در نهج البلاغه‌ علی(ع)؛ بررسی موردی خطبه‌ها

حامد پورحشمتی^1*، سید اسماعیل حسینی اجداد نیاکی²، شهریار همّتی³

1. دکتری رشته زبان و ادبیات عربی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران 2. دانشیار رشته زبان و ادبیات عربی، دانشگاه گیلان، گیلان، ایران 3.  دانشیار رشته زبان و ادبیات عربی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

ایمیل نویسنده مسئول: poorheshmati@gmail.com

نوع پذیرش: برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.56

چکیده

متون ادبی از دید ساختارشناسی دارای نظامی حاوی مفاهیم، تصویرها یا مجموعه‌ای از نظام‌های ارتباطی است که بر پایه‌ی نشانه‌ها و اشاره‌های زبانی و غیر زبانی قابل تاویل و پیگیری می‌باشد. آغاز متن به عنوان یکی از نشانه‌ها و کلیدواژه‌های مهمّ درگاه‌ متنیّت است که از طریق آن شناخت سرچشمه‌های ادراکی و پی‌بردن به مفاهیم ذاتی و ایدئولوژیک از لابه‌لای عناصر واژگانی هویدا می‌شود. نهج البلاغه علی (ع) در عمق مفاهیم و تصاویر خود برخوردار از ارزش‌های بیانی و سبک‌شناسی روایی قابل ملاحظه‌ای است، به ویژه بخش آغازین خطبه‌های ایشان دارای عمق کانون در شناخت انسجام و استخراج جلوه‌های زبانی و مفهومی زیبایی‌شناسانه می‌باشد، از این رو این پژوهش با در پیش‌گرفتن روش توصیفی – تحلیلی نشانه‌شناسانه بر آن است که به بررسی انواع ویژگی‌ها و کارکرد‌های روایی جملات آغازین خطبه‌های علی (ع) اقدام نماید و برآیند آن حاکی از آن است که بافت موضوعی خطبه‌ها به دلیل تکیه‌داشتن بر تعدّد موضوعات به ندرت در قالب موضوع مشترکی چون خداشناسی به هم نزدیک می‌شوند و سیر زمانی آنها نیز با به کارگیری تکنیک‌های بازگشت به گذشته و آینده‌نگری از یک‌نواختی روایی عدول کرده است. شخصیّت‌پردازی نیز در بخش آغازین خطبه‌ها بر روش‌های مستقیم و غیر مستقیم و آمیخته‌ای از این دو به کار می-رود.

واژگان کلیدی: روایت، درگا‌ه‌ متنیّت، آغاز متن، علی (ع)، نهج البلاغه.

بررسی عناصر زندگی اشرافی در اشعار ابن معتز

 فاطمه پورزاده کدوری^1*، اسماعیل شهریارزاده²

1. دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عرب دانشگاه ولی عصر(عج) رفسنجان
2. لیسانس علوم تربیتی دانشگاه شهید مطهری زاهدان

ایمیل نویسنده مسئول: f.porzadeh@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.57

چکیده

ادبیات، بازتاب دهنده ی وضعیت اجتماعی ادیب و شرایط اجتماعی زندگی اوست. از زمینه هایی که در اشعار دوره‌های ‌مختلف شاعران ادبیات عرب نمودی آشکار و انکار ناشدنی دارد، وجود عناصر اشرافی در جوف تصویر و خیال پردازی سخن سرایان است. یکی از شاعرانی که به جهت اتّصال به دربار و زندگی اشرافی خود، بی گمان در بازتاب این عناصر در شعرش برکنار نمانده، عبدالله بن معتز است. او عناصر زندگی اشرافی را متأثر از کاخ نشینی در دوران عباسی، در شعرش به تصویر کشیده است. پژوهش حاضر مضامین شعری ابن معتز را در چهار زمینه که عبارتند از: وصف عناصر طبیعت، حیوانات و پرندگان، موسیقی و مضامین شاد و وصف کاخ‌ها ‌و قصرها، با در نظر گرفتن صبغه ی اشرافی وی بررسی می‌کند. نتیجه آن است که ابن معتز از زندگی مرفه و درباری اش بسیار تاثیر پذیرفته است و حتی در توصیف پدیده‌های ‌طبیعی بسیار از این مضامین اشرافی بهره می‌جوید. از طرفی او شاعری متمکّن بوده است از این رو در اشعارش کمتر مدح وستایش دیده می‌شود زیرا به قصد تکسب شعر نگفته است.

واژگان کلیدی: ابن معتز، عناصر اشرافی، زندگی درباری

احترام واحسان به والدین در نهج البلاغه

مرجان پورسالاری زاده ¹

1. سطح ۳ حوزه رشته مشاوره خانواده به سبک اسلامی

ایمیل نویسنده مسئول: maryampoursalari916@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.58

چکیده

پژوهش انجام شده با عنوان احسان به والدین است که اعم از والدین حقیقی انسان و والدین معنوی انسان هست و از دیدگاه امام علی (ع) در نهج البلاغه، قرآن و روایات بررسی شده است که درآن وظایف ما در برابر این بزرگواران و آثار رضایت و عدم رضایت آنها در زندگی دنیوی واخروی بررسی خواهد شد. تا انسان‌ها ‌بتوانند با رعایت آنها به کمال مطلوب که همان رسیدن به قرب الهی است نائل گردند. وجود پیوندهای عاطفی عمیق بین والدین و فرزندان و اطاعت از اوامر ائمه و پیامبران بیانگر رابطه گسست ناپذیر بین ایشان می‌باشد و این یک سنت الهی است که در آفرینش به ودیعه گذاشته شده است احسان به والدین به عنوان یک فضیلت اخلاقی مورد پذیرش همه افراد در هر گروه و با هر درجه اعتقادی می‌باشد و احترام به آنها در هر اوضاع و احوالی لازم است و اطاعت از پیشوایان و ولایت یکی از ارکان‌های ‌اصلی و آموزه‌های ‌اساسی دین مبین اسلام است. بخش‌های ‌مختلف این تحقیق شامل دلایل اهمیت ولایتمداری واحسان به والدین وآثار آن از دیدگاه قرآن و روایات و نهج البلاغه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.

واژگان کلیدی: احترام، احسان، والدین، انسان.

بایسته‌های ‌اخلاق زمامداران و مردم نظام اسلامی

با تکیه بر سیره امام علی (ع)

ملیحه پور شیخ ¹

1. کارشناسی ارشد مدرسی معارف اسلامی، گرایش انقلاب اسلامی

ایمیل نویسنده مسئول: diplomat.saibery@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.59

چکیده

از دیدگاه امام علی (ع) چرایی تشکیل نظام اسلامی بر اقامه حدود الهی و وظایفی مبتنی است که بر عهده زمامداران مُتخلّق به اخلاق الهی است. اخلاق، که مجموعه اي از بایدها و نبایدها و جزء فطریات و بدیهیات عقلی بشر است، یکی از اهداف ویژه پیامبران از منظر قرآن است؛ زیرا اعتلاء و سعادت انسان تنها با پایبندي و آراستگی به اخلاق الهی میسر خواهد شد. در این میان يكي از الگوهاي بسيار مناسب در جهت تبیین بایسته‌های ‌اخلاقی زمامداران و مردم، سيره اميرالمؤمنین (ع) در دوران زمامداري است كه هم از باب سنت و هم از جهت زمامداری معقول مي توان در آن دقيق شد و از آن بهره گرفت. از این رو در مقاله پيش رو تبیین اصول و ارزش‌های ‌اسلامی در رفتار زمامدار و بایسته‌های ‌آن با تکیه بر سیره آن حضرت مورد امعان نظر قرارگرفت؛ و سعى شده با رویکردی توصیفی و تحلیلی، به این پرسش اساسی پاسخ دهد که: در سیره امام علی (ع) چه بایسته‌های ‌اخلاقی از زمامداران و مردم نظام اسلامی معین شده است؟ چرا که به نظر مى‏رسد استخراج و دسته بندي کاربردي این رهنمودها از سیره آن حضرت با هدف معرفی به جامعه و شناساندن بایسته‌های ‌اخلاقی امام علی (ع) در اخلاق و تدوین برنامه اخلاق زمامداری، بسیار مفید بوده و به جهت الگو واقع شدن نظام اسلامی برای جهان در این عصر و زمانه، ضروری می‌نماید.

واژگان کلیدی: اخلاق، زمامدار، نظام اسلامی، سیر امام علی (ع).

تغییر سبک زندگی معتادان بر محوریت خطبه 193 نهج البلاغه

الهه پورمجنون زمانی¹

1. کارشناسی ارشد مدرسی معارف اسلامی، گرایش انقلاب اسلامی

ایمیل نویسنده مسئول: diplomat.saibery@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.60

چکیده

این تحقیق در نظردارد تا با محوریت خطبه 193 نهج البلاغه، تغییر در سبک زندگی معتادان را بررسی کند. با توجه به وجود معتادان زیاد در جامعه، اهمیت موضوع مشخص است. تغییر سبک زندگی در فرد معتاد در این تحقیق به این معنا است که فرد توجه‌اش را بر خودش بگذارد و نگاهی به زندگی آشفته خود کند تا به ناتوانایی‌هایش پی ببرد و در صدد رفع عادات غلط خود بربیاید. سؤالی که در این جا مطرح می‌شود این است: آیا بررسی صفات پرهیزکاران می‌تواند سبک زندگی یک معتاد را تغییر دهد و به بهبودی او کمک کند؟ تجربه نشان داده است که معتادان رو به بهبود، گروه‌هایی را تشکیل می‌دهند که با کارکردن بر روی اصول برگرفته از ادیان و قرآن، روش و سبک زندگی خود را تغییر و آگاهی لازم را برای بهبود خود پیدا می‌کنند. با بررسی این خطبه معلوم می‌شود که افراد معتاد با تقویت این صفات در خود، به بهبودی کامل از نظر روحی می‌رسند. پیشنهاد می‌شود بررسی صفات و تأثیرپذیری آن بر روی افراد به صورت گروهی با رعایت صداقت و شهامت انجام شود و افراد با تبادل تجربه‌ و کارکردن و نوشتن این صفات به نوعی تمرینِ تغییر در خود و سبک زندگی بپردازند.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، خطبه 193، بهبود معتادان، سبک زندگی

استعاره مفهومی هستی شناختی در خطبه‌های نهج البلاغه

علی پیرانی شال¹، زهره صادقی نژاد^2*

1. دانشیار دانشگاه خوارزمی تهران
2. دانشجوی ارشد زبان و ادبیات عرب دانشگاه خوارزمی تهران

ایمیل نویسنده مسئول: Zohreh.sadeghinegad@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.61

چکیده

به تحقیق استعاره، مهمترین وخلاقانه ترین ابزار تصویر پردازی ادبی در علم بیان، است. لذا می‌توان گفت که استعاره نوعی هنرنمایی است که شاعر می‌تواند به معانی عمق ببخشد و نیروهای الهام بخش خود را تقویت کند تا شعرش نهایت درخشش و زیبایی را بیابد. استعاره مفهومی در باور شناخت‌گرایانی مانند لیکاف و جانسون برخلاف نظریه‌های سنتی استعاره، محدود به لفظ و زبان نیست. در این دیدگاه، استعاره موضوعی مفهومی است که در سطح اندیشه و ذهن بشر ایجاد می‌شود؛ بنابراین استعاره، برخلاف تعاریف سنتی، خاص شعر و ادبیات و تخیل ادبی نیست؛ بلکه نظام مفهومی ما را از انتزاعی‌ترین تا ملموس‌ترین و جزئی‌ترین امور در برگرفته و در تعریف واقعیت‌های زندگی نقش اصلی را عهده‌دار است. به عبارت دیگر؛ پیچیده‌ترین و مبهم‌ترین معانی به واسطه استعاره مفهومی قابل بیان است. نهج‌البلاغه یکی از متون مذهبی ما مسلمانان است که استعاره‌های آن همواره از جنبه بلاغی، مورد توجه پژوهشگران قرار داشته است؛ اما محدود کردن استعاره‌ها در جنبه‌ی زیبایی شناختی و بلاغی نقطه‌ی اشتراک تمامی پژوهش‌هایی است که در این زمینه صورت گرفته است. همین مسئله نگارنده را بر آن داشت تا در سایه‌ی یافته‌های جدید نظریه‌ی معاصر استعاره، به تحلیل مفهومی استعاره‌های نهج‌البلاغه و مدل‌های هستی شناختی بپردازد.

واژگان کلیدی: استعاره مفهومی، هستی شناختی، نهج البلاغه.

جایگاه مردم سالاری و رعایت حقوق مردم توسط زمامداران

از منظر امام علی (ع) در نهج البلاغه

رضا تاج آبادی^1*، سمیه شعبانی²

1. کارشناس ارشد کتابداری و اطلاع رسانی معاونت آموزش مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی  2. کارشناسی ارشد رشته حقوق عمومی

ایمیل نویسنده مسئول: shabaniso1360@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.62

چکیده

هدف پژوهش، تبیین و بررسی اهمیت  جایگاه مردم سالاری و رعایت حقوق مردم توسط زمامداران از منظر امام علی (ع) در نهج البلاغه می باشد .روش پژوهش، مروری و به صورت مطالعه ا سنادی و کتابخانه ای می باشد .از منظر امام علی (ع)  انتخاب حکومت حق مردم است  و تامین حقوق مردم مهمترین و اصلی ترین وظیفه حکومت اسلامی است و حتی مقوله عدالت که تنها بهانه ایشان برای رسیدن  به حکومت بوده، ترجمانی  است از حق مردم و به خصوص حقوق مادی آنها. امام علی (ع) بیش از هر چیز تاکید داشت که مردمان و زمامداران و کارگزاران را با حقوق مداری آشنا سازد تا همه تابع حقوق و حدود شوند و مناسبات و روابط انسانی، انسا که باید شکوفا گردد. امام علی (ع) حقوق مردمان را والا معرفی کرده است و مشخص است که با چنین دیدگاهی در حقوق شناسی، رفتار دینی و سلوک انسانی و مناسبات حمومتی و مدیریتی چگونه خواهد بود و انسان ها تا چه اندازه حرمت و کرامت خواهند یافت و پاس داشتن حقوق شان چه اعتباری خواهد داشت.

واژگان کلیدی: حقوق مداری، مردم سالاری، زمامداران، امام علی (ع)، نهج البلاغه، حاکمیت مردم .

.

بررسی اسلوب های بلاغی حکمت 456 نهج البلاغه

    حامد تراویده ¹

1. دانشجوی دکتری، مجموعه مدرسی معارف اسلامی، گرایش مبانی نظری اسلام، دانشگاه قم، ایران

ایمیل نویسنده مسئول: Hamedtravidde@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.63

چکیده

کتاب نهج البلاغه که شامل کلمات نفیس وگوهر بار امیرالمومنین(ع) در سه بخش نامه‌ها وخطبه‌ها و حکمت‌ها می باشد به علت این که دارای مضامین و معانی عمیق ودقیق می‌باشد و از طرفی در اوج بلاغت و فصاحت می‌باشد به عنوان اخ القرآن (برادر قرآن) نامیده شده است و همانند قرآن به عنوان وسیله و ابزاری برای نجات انسان‌ها و به تکامل رسیدن آن‌ها محسوب می‌شود. یکی از راه‌هایی که می‌توان به برتر بودن کلام حضرت علی(ع) ازجهت داشتن معانی ومحتوای دقیق و هم سنخ و هم ردیف بودن آن با قرآن از حیث بلاغت و فصاحت اشاره کرد تبیین نکات فصاحت و بلاغت کلمات ایشان می‌باشد.  نگارنده در این پژوهش نکات بلاغی حکمت 456 نهج البلاغه که یکی از حکمت‌های نهج البلاغه است را با استفاده از مفهوم شناسی الفاظ اصطلاحی بلاغت و فصاحت و توضیح قواعد بلاغت تبیین می‌نماید. بدین صورت که اشاره می‌شود که حضرت در این حکمت از روش‌های بلاغی استعاره و قصر و استعمال جمله خبریه به جای انشائیه و استعمال جمله اسمیه برای تبیین غرض خود که عبارت می‌باشد از دور کردن انسان‌ها از وابستگی به دنیا وتعلقات آن و تمایل آن‌ها به بهشت استفاده نموده است.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، آرایه‌های بلاغی، حکمت 456.

بازتاب جلوه‌های برجسته‌سازی در خطبه‌ی 110 نهج البلاغه

معصومه تنگستانی^1*، فاطمه پسندیان²

1. دکترای زبان و ادبیات عربی و استاد دانشگاه شهید چمران اهواز
2. دکترای زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد قم

ایمیل نویسنده مسئول: masumetangestani@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.64

چکیده

برجسته سازي به عنوان يکي از اصطلاحات مهم مکتب ادبي فرماليستي به معنـاي عـدول از زبـان عادي و خودکار است. بنيان‌گذاران و پيروان اين جنبش بر اين عقیده‌اند که زبان معمولي و معيار، زيبايي‌ها و طراوت خود را از دست داده است؛ بنابراين براي ايجاد جذابيّت بايد از زبان معيار و کليشه‌اي فاصله گرفت و سخن را از حالت يکنواختي خارج  و آن را برجسته نمود. آنان سخني را برجسته مي‌دانند که داراي انحراف از هنجارهاي معمـولي زبان باشد و اين هنجارشکني را نيز در دو حوزه‌ی قاعده‌کاهي و قاعده‌افزايي مي‌بيننـد کـه از طريـق بهـره‌گيـري هنرمندانه و هدفمندانه از آرايه‌هاي لفظي و معنوي حاصل مي‌شود. امام علی (ع) که در فصاحت و بلاغت بی‌مانند و در خطابه و سخنوری سرآمد است، سخنان زیبا و پرمحتوا و آموزنده‌ی او از روزگار زندگی پربارش مورد توجه ادیبان و سخن‌شناسان و بزرگان علم و ادب بوده است. این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی تحلیلی از دیدگاه نقد فرمالیسم به بررسی و تحلیل زیباشناختی و برجسته ‌نمودن جلوه‌های قاعده‌کاهی و قاعده‌افزایی در خطبه‌ی 110  نهج‌البلاغه بپردازد. برآیندهای پژوهش حاکی از آن است که به کارگیری انواع تکنیک‌های ادبی هنجارگریزی و قاعده‌افزایی خطبه‌ی 110 علاوه بر دلنشین و گوش‌نواز نمودن موسیقی متن، القای مفاهیم مدّ نظر امیر مؤمنان، علی (ع) را نیز به اوج رسانیده و مخاطب را به تأمل و تعمّق در مضمون و درونمایه‌ی متن این اثر گرانقدر رهنمون ساخته است.

واژگان کلیدی: نهج‌البلاغه، خطبه 110، برجسته‌سازی، قاعده‌کاهی، قاعده‌افزایی

حقوق شهروندي در نهج‌البلاغه

احمد جانسیز^1*، زین العابدین خدمتی بیدگلی²

1. دانشیار علوم سیاسی دانشگاه گیلان
2. دانشجوی دکتری روابط بین الملل دانشگاه گیلان

ایمیل نویسنده مسئول: jansiz@guilan.ac.ir

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.65

چكيده

امروزه مفهوم شهروند و حقوق شهروندي از مفاهيم اساسي علوم انساني- اجتماعي به شمار مي‌آيد. اين مفهوم در يك قرن اخير توجه بسياري از صاحبنظران اين علوم را به خود جلب نموده‌است. متفكران علوم انساني در ارايه نظريه‌هاي شهروندي به مفاهيم حق زندگي و حيات، كرامت و شأن انساني، مساوات و برابري، آزادي، امنيت، مشاركت در امور اجتماعي و سرنوشت خويش، قانون‌گرايي، داشتن حق مسئوليت‌پذيري به عنوان مؤلفه-هاي اساسي حقوق شهروندي تأكيد نموده‌اند.  دیدگاه های مختلف در این زمینه هر کدام از یک مکتب، دین یا ایدئولوژی پیروی می‌کنند. در اين مقاله ديدگاه امام علي عليه السلام پيرامون مفاهيم و مؤلفه‌هاي حقوق شهروندي مورد مطالعه قرار گرفته‌است. با مرور ديدگاه‌هاي آن امام همام اين نكته محرز مي‌گردد كه مؤلفه‌هاي اساسي حقوق شهروندي مورد تأكيد قرار گرفته و عصاره تماميت شهروندي و حقوق انساني در كلام و سيره آن حضرت نمايان‌است. در اين مطالعه، با توجه به مؤلفه‌هاي اساسي شهروندي، ديدگاه امام علي عليه السلام در ارتباط با هر يك از حقوق شهروندي شامل حق حيات، حق كرامت، آزادي، امنيت، مساوات و برابري، حقوق متقابل مردم و حكومت، گزينش دین، نقد و نظارت، عدالت طلبي، مشاركت مردم و احترام به اقوام و فرهنگ بومي مردم بررسي و ارايه گرديده است.

واژگان كليدي: شهروند، حقوق شهروندي، امنيت، عدالت، مساوات، مشاركت.   

حیات طیبه از نگاه قرآن وائمه (ع) درزندگی اسلامی 

محمد جزینی¹

1. کارشناس ارشد شیعه شناسی دانشگاه اصفهان

ایمیل نویسنده مسئول: a.jazini627@yahoo.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.66

چکیده

حیات طیبه دستاورد دل دادگی ها خالصانه ومشتاقانه بندگان وارسته ای است؛ که همواره هستی خود را فدای حضرت حق تعالی نموداند و با انجام اعمال شایسته به این فیوضات الهی نائل گشته اند. حیات طیبه نشات گرفته از مراتب والای روح انسانی می باشد این حیات در حقیقت پیدایش یک تولد جدید وفوق العاده  برای انسان است، حیاتی که برخوردار از نورانیت است. انسانهایی که در پرتو ذات اقدس الهی روح وجان خود را صیقل می دهند، سعی می کنند که صفات الهی در درونشان متجلی گردد. معیار برخورداری از این نعمت الهی ایمان وبردباری وهمچینن مجاهد با هواهای نفسانی است که تحت ولایت حق تعالی محقق می گردد، در مقابل این حیات طیبه، حیات مادی دنیوی وتحت ولایت شیاطین با ملاک های شرک وکفر صورت می پذیرد وبا غلبه نفسانیت انسان صورت می گیرد. لازم به یا آوری  است که حیات طیبه کسب کردنی و ایجاد کردنی است. سبک زندگی اسلامی وبا دوام وپرنشات یکی ازثمرات این حیات طیبه است. در این نوشتار به دنبال پاسخ این سؤال هستیم که چگونه به کمک آموزه های دینی می توانیم به حیات طیبه در زندگی اسلامی برسیم؟

واژگان کلیدی:  حیات طیبه، قرآن،سیره ائمه، ایمان،اعمال صالح، زندگی اسلامی.

سبک مبدأگرایی و مقصدگرایی در ترجمه نهج‌البلاغه؛ شهیدی و دشتی در مباحث زبان بدن

زهرا جلیلیان^1*، محمد نبّی احمدی²

1. دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عرب، دانشگاه رازی کرمانشاه
2. استاد زبان و ادبیات عرب، دانشگاه رازی کرمانشاه

ایمیل نویسنده مسئول: z.jalii1988@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.67

چکیده

در این پژوهش سعی بر آن است که سبک ترجمه سید جعفر شهیدی و محمد دشتی در ترکیب‌های زبان بدن که به مجموعه‌ی رفتارهای غیرکلامی و فیزیکی اطلاق می‌شود که در آن فرد بدون صحبت کردن قادر به انتقال پیام و برقراری ارتباط با دیگران است، در کتاب نهج‌البلاغه بر اساس دو رویکرد مبدأگرایی و مقصدگرایی در ترجمه،  مورد بررسی قرار گیرد تا بدانیم کدام مترجم به زبان متن اصلی بیشتر تمایل داشته و کدام به زبان متنی مستقل از متن اصلی. در این پژوهش با جستجو در ترجمه شهیدی و دشتی، تنگفت‌های بکارگرفته شده در نهج‌البلاغه، مورد مطالعه قرار گرفته است و از شیوه توصیفی تحلیلی استفاده شده است. برآیند و یافته‌های اين پژوهش نشان می‌دهد که سبک این مترجمان در ترجمه تنگفت‌های موجود در نهج‌البلاغه جمع بین مبدأگرایی (بسندگی) و مقصدگرایی (پذیرفتگی) است به این معنا که در ترجمه دشتی و شهیدی از ترکیب‌های زبان بدن، هم هنجارهای زبان مبدأ (بسندگی) و هم هنجارهای زبان مقصد (پذیرفتگی) رعایت شده است.

واژگان کلیدی: ترجمه، مبدأگرایی و مقصدگرایی، زبان بدن، نهج‌البلاغه.

خوانش خطبه 111 نهج البلاغه از رهگذر مطالعات بینامتنی با قرآن

اشرف جناتی¹، فرشته معتمد لنگرودی^2*

1. استادیار گروه معارف علوم پزشکی دانشگاه گیلان
2. مدرس دانشگاه الزهراء (س) و دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهراء

ایمیل نویسنده مسئول: f.motamad@alzahra.ac.ir

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.68

چکیده

بینامتنی نظریه‌ای است که روابط بین متون و چگونگی ارتباط و تعامل آن‌ها را مورد کنکاش قرار می‌دهد و موجب آفرینش متن جدید می‌شود. بر اساس این نظریه هر متنی یک بافت جدید از نقل قول‌های متحوّل شده است. روابط بینامتنی ابزار مفیدی برای مخاطب در خوانش متن محسوب می‌شود. اتصال کلام امیرالمومنین علی (ع) در تعامل آگاهانه با قرآن زمینه توافق و سازگاری میان متن پنهان و متن حاضر را ایجاد کرده است بدین جهت که در موارد زیادی درک کامل خطبه‌های نهج البلاغه، در پرتو شناخت رابطه آنها با قرآن حاصل می‌گردد. این پژوهش به بررسی موردی خطبه 111 نهج البلاغه از رهیافت تنیدگی آن با قرآن کریم پرداخته است تا پرتو تازه‌ای از درک عمیق این خطبه میسر شود. روش مورد استفاده ، از نوع تحلیلی – اسنادی است که با بررسی می-توان به سازش کلام امام(ع) با قرآن رسید. نتایج به دست آمده از تحقیق، گویای آن است که پربسامدترین روابط بینامتنی در این خطبه با قرآن، به گونه لفظی و به شکل نفی متوازی است که در آن، حضرت توانسته نوعی سازش استوار میان کلامش و متن غائب ایجاد کند و تعاملی آگاهانه با آن خلق نماید.

واژگان کلیدی: قرآن، روابط بینامتنی، خطبه‌، امام علی(ع)، تناص، دنیا

نماد شناسی خزندگان در نهج البلاغه

زهرا جنگی سرند¹، محمد علی حیدری مزرعه آخوند²

1. دانشجوی کارشناسی ارشد نهج البلاغه دانشگاه یزد
2. استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه یزد

ایمیل نویسنده مسئول: Zjangi63@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.69

چکیده

اهتمام امام علی (ع) برای هدایت بشر و طرح مباحث سیاسی و اعتقادی… در سخنان خویش نشانگر اوضاع نابسامان دوران زندگی و خلافت امیرالمؤمنین بوده است. حضرت علی (ع) در برخی موارد برای بیان مقصود خویش پاره ای از سخنان خود را در ظاهر عادی به کار نبرده است. بلکه در مواضع متعددی با استفاده از تشبیه، استعاره، نماد و با بکار گیری قدرت خیال و تصرف در کلمات روحی تازه به سخن خویش داده اند. نماد از ابزار های تصویر آفرین است که امام علی (ع) در پرتو این هنر شکل خاصی از حرکت و حیات آفرینی به کلام خود بخشیده است. امام علی (ع) با از استفاده سمبل، حیوانات را در تصاویر مجازی و کنایی و با استفاده از قوه خیال، امور غیر محسوس را به محسوس تبدیل کرده تا یک ارتباطی بین گوینده سخن و شنونده ایجاد کند و تأثیر کلام خویش را به مخاطب القا کند و با استفاده از جنبه های مختلف حیوانات به خلق تصاویر و نمادپردازی حیوانات پرداخته است. حیواناتی همچون خزندگان (سوسمار، مار، عقرب ) در کلام امیر المؤمنین (ع) به عنوان نماد به کار رفته است. امام علی (ع) تشبیه فرار سپاهیان از میدان جنگ به فرار سوسمار و فریبندگی دنیا به مار، امور معنوی و عقلی را به امور حسی و قابل لمس تبدیل کرده تا بتواند مقصود خویش را به مخاطب در قالب نماد و کنایه بیان کند.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، نماد حیوانی، خزندگان.

جایگاه و مراتب آزادی از نگاه امام علی(ع)

وتأثیرآن در نظام مندسازی حقوق شهروندی

یداله چوپانی¹

1. عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور کرمانشاه، (مرکز سرپل ذهاب)، کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث، مربی الهیات و معارف اسلامی

ایمیل نویسنده مسئول: y_chopani0124@yahoo.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.70

چکیده

    حقوق شهروندی، موهبتی است رحمانی و منصوص و لزوماٌ خواستگاهی انسانی دارد که خدای سبحان مراتب و میزان بهره مندی آن را در قرآن متذکّر گردیده است. لذا این حقوق امری ایجابی و نه سلبی است که غیر خدا بخواهد به زعم خویش آن را تفسیر و قرائت نماید و یا مرز و تحدیدی برای آن قائل شود. انگاره ی آزادی، یکی از انگاره های حقوق شهروندی بلکه مهم ترین آن هاست که انسان بدان آراسته و ذی قیمت می گردد؛ هرچند امروزه برخی مکاتب، آزادی را مطلق، عدّه ای امری نسبی و برخی نیز انسان را فاقد هرگونه آزادی دانسته اند؛ اما ادیان الهی و خصوصاً اسلام مسیر و حدودات آن را در غایت حکمت و زیبایی تمام ترسیم نموده است، تا با تمسّک به آن انسان را از طواغیت درون و برون برهاند و بر سرنوشت خویش حاکم گرداند. مراد ما در این نوشتار، واکاوی این موضوع در نهج البلاغه می باشد. نگارنده ی این مقاله می کوشد با روش تحلیلی و کتابخانه ای و با طرح این مسأله که آیا انسان، ابتدا به داشتن حقوق به طور اعم و آزادی به طور اخصّ محقّ بوده؟ و این حقّ موجب تکلیف اَعمال او شده است یا خیر؟ آن گاه با نگاه اجمالی به برخی دیدگاه های نوگرایان و صاحب نظران غربی در این باره، به بیان مفهوم و ابعاد آزادی در اندیشه ی امام علی (ع) با بهره گیری از کلام بلیغ و فصیح آن حضرت در نهج البلاغه که به یقین، تبیین کننـده ی مصالح فردی و اجتماعی انسان هاست بپردازد.

واژگان کلیدی: امام علی(ع)، نهج البلاغه، آزادی، مکاتب، حقّ و تکلیف، اقلیّت ها

بیان مصادیقی درباره تأثیر پذیری ادبیات تعلیمی از نهج البلاغه

منصوره حاج محمد حسینی

1. طلبه سطح4 – مؤسسه اموزش عالی حوزوی ریحانه النبی(س)

ایمیل نویسنده مسئول: m0054h@ gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.72

چکیده

 نهج البلاغه از سخنان امیر المومنین علی(ع)، دریای ژرف و بی پایانی شامل مسائل علمی، دینی، اجتماعی، اخلاقی و سیاسی است که پس از قرآن کریم تاکنون بدیلی نداشته و راهنما و راهگشای تعداد بی شماری از راه جویان و راه گم کردگان بشری است وسعادت جویان حقیقی، شایسته و بلکه بایسته است که پندهای آن را مبنای عمل در زندگی قرار دهندو از آنجا که در شکوفایی شعر و ادب فارسی یکی از موضوعاتی که همواره افکار شاعران و ادیبان فارسی را در بعد وسیعی به خود مشغول داشته، بیان مسائل اخلاقی و اجتماعی و تربیتی و… بوده است، بنابراین پرداختن به میزان تأثیر پذیری ادبیات تعلیمی شاعران و ادبای پارسی از نهج البلاغه قابل توجه و تأمل است هدف این پژوهش این است که با استناد به نهج البلاغه شریف، بیان کنیم تا چه اندازه شاعران وادیبانی همچون: سعدی، سنایی، ناصرخسرو، پروین اعتصامی و ابوالقاسم حالت (طنز پرداز) متأثر از این معارف والا و اندیشه های بلند گشته اند و در همین راستا در تعلیم این مضامین بلند تا چه اندازه با زبان گویای شعرتوانسته اند مخاطبان خود را با این شیوه های تربیتی مأنوس کنند، اضافه بر آثار شعرای فارسی، فتوت نامه نگاران فارسی از اصلی ترین دلایل تشابه اصول فتوت در انواع مختلف فتوت نامه ها، را استناد به زندگی و سخنان حکمت بار قطب جوانمردان، حضرت علی(ع) می دانند، جستار حاضر به روش استقرائی و کتابخانه ای به رشته تحریر در آمده است.

واژگان کلیدی: ادبیات، ادبیات تعلیمی، علی(ع)، نهج البلاغه

بررسی و ارزیابی ترجمه نهج البلاغه با تکیه بر الگوی گارسس؛

مطالعه موردی: ترجمه علی شیروانی

مهین حاجی زاده¹، رعنا فرهادی^2*

1. دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
2. کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

ایمیل نویسنده مسئول: farhadirana95@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای سخنرانی

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.73

چکیده

مترجمان متعددی سعی در هنرآزمایی و نمایش توانمندی خویش در ترجمه‌ی نهج البلاغه نموده‌اند، اما برای اطمینان از صحت و کیفیت این ترجمه‌ها، وفاداری یا عدم وفاداری به متن اصلی، میزان کیفیت و مقبولیت و…، ناگزیر بایستی به نظریه‌های مطرح شده در باب نقد و ارزیابی ترجمه متوسل شد، تا بتوان به درستی درباره این ترجمه‌ها قضاوت کرد و در نهایت بهترین این ترجمه‌ها را به مخاطبان معرفی نمود؛ یکی از این نظریه‌ها، الگوی گارسس می‌باشد که برای ارزیابی ترجمه متون ادبی به کار برده می‌شود، وی چهار سطح جهت ارزیابی ترجمه پیشنهاد می‌کند؛ که هر کدام از این سطوح دارای تکنیک‌های مثبت، منفی و خنثی بوده و ناقد ترجمه بر اساس این تکنیک‌های سه گانه به ارزیابی میزان کیفیت و مقبولیت اثر ترجمه‌ای می‌پردازد. لذا در این نوشتار کوشیده‌ایم تا با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر الگوی مذکور، به ارزیابی میزان کیفیت و مقبولیت ترجمه‌ی علی شیروانی از نهج البلاغه پرداخته و میزان عملکرد و موفقیت مترجم را بسنجیم. یافته‌های پژوهش بیانگر این است که با توجه به بسامد نسبتاً بالای کاربرد تکنیک‌های مثبت در مقایسه با تکنیک‌های منفی و خنثی، ترجمه شیروانی از کفایت و در نهایت از مقبولیت برخوردار است.

واژگان کلیدی: نقد و ارزیابی ترجمه، نهج البلاغه، علی شیروانی، مدل گارسس، کفایت و مقبولیت.

بررسی و تحليل پدیده ترادف در نهج البلاغه

مهین حاجی زاده¹

1. دانشیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

ایمیل نویسنده مسئول: hajizadeh@azaruniv.ac.ir

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.74

چکیده

ترادف یا هم معنایی عبارت است از دلالت دو لفظ یا بیشتر بر معنای واحد. هیچ زبانی به اندازه ی زبان عربی، در زمینه تعدد واژه های هم معنا پر بار و غنی نیست، به گونه ایی که علت حجیم بودن لغت نامه های عربی اغلب به همین مساله یعنی وجود نمونه های فراوانی از مترادف ها بر می گردد. زبانشناسان از دیر باز درباره اثبات یا انکار این پدیده، عوامل و موضوعات مرتبط با آن اختلاف نظر داشته اند. مقاله حاضر در صدد است تا با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی ضمن پرداختن به آراء و دیدگاه های زبان شناسان قدیم و معاصر درباره ترادف در زبان عربی، به بررسی دیدگاه های شارحان نهج البلاغه درباره اثبات یا انکار ترادف در کلام علی (ع) بپردازد تا از طريق تحقيق و پژوهش در الفاظ اين کتاب، گنجينه‏هاى عظيم لغوى آن به ديگران معرفى و موجب شناخت بهتر و دقیق تر کلام آن حضرت شود. دستاورد کلی پژوهش مبین آن است که نمی توان پدیده ی ترادف را به عنوان یک پدیده زبانی در کلام انکار نمود و از سویی نیز نمی توان گمان کرد که الفاظ مترادف در همه سطوح و حالات و بافت ها کاملاً به لحاظ معنایی مطابق و متحد است.

واژگان کلیدی:  نهج البلاغه، ترادف، شبه ترادف، زبان عربی.

حوزه مفهومی «دیدن» در نهج البلاغه براساس الگوی آمیختگی مفهومی

فرزانه حاجی قاسمی¹

1. دانشیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

ایمیل نویسنده مسئول: farzaneh70.ghasemi@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای سخنرانی

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.75

چکیده

با روی‌کارآمدن زبان‌شناسی‌شناختی و به‌تبع آن، معناشناسی‌شناختی، نقش «شناختِ» آدمی در ساختار زبانی ـ گفتاری، بیش‌ازپیش مورد توجه ناقدان و پژوهشگران قرار گرفت. شناختِ انسان از محیط فیزیکی و تجارب وی که به دنبال برخود با امور محسوس و ملموس به‌دست ‌آمده‌است، در بافت ذهنی جای ‌می‌گیرد. ذهن، مسئولیت پردازش ارتباط واژگان و اندیشه را قبل از آنکه بر زبان جاری‌ شوند، برعهده‌دارد؛ در این مسیر، از داده‌های گردآمده در اثر تعامل ملموس انسان با دنیای بیرون، کمک ‌می‌گیرد و آنها را در خلال فضاهای ذهنی، وارد ترکیب-های زبانی ـ گفتاری می‌کند. پژوهش حاضر برآنست تا با رویکرد معناشناسی‌شناختی و با استناد به شیوه وصفی ـ تحلیلی، حوزه مفهومیِ «دیدن» را در گفتار ایشان، بر پایه نظریه آمیختگی مفهومی و الگوی چهار فضاییِ فوکونیه و ترنر بررسی و تحلیل ‌نماید. «دیدن» از ملموساتی به‌شمار می‌رود که در شناخت انسان از محیط پیرامون و دریافت مفاهیم انتزاعی نقش به سزایی را ایفا می‌کند و بر اساس رابطه هم‌نشینی در ساخت گفتاری، قالب‌های معنایی متفاوتی را شامل ‌می‌شود. با توجه به آنکه این فعل در بیان مفاهیم ذهنی و القای اندیشه به مخاطب به شکل گسترده‌ای به‌کار می‌رود؛ لذا قراردادن مفاهیم عرفانی و معنوی در چارچوب نظریه آمیختگی مفهومی، بسیاری از پیچیدگی‌ها و ظرافت‌های موجود در بافت معناییِ گفتار امام (ع) را باز می‌کند و از بدعت‌های زبانیِ پنهان در گفتار ایشان پرده برخواهد داشت.

واژگان کلیدی: نهج‌البلاغه، معناشناسی‌شناختی، آمیختگی مفهومی، الگوی چهار فضایی، حوزه معنایی «دیدن».

بررسی نخستين ترجمه فارسي از آخرین نسخه “تمام نهج البلاغه”

سید علی رضا حجازی¹

1. استادیار وعضو هیئت علمی دانشگاه قم و مدرس جامعه المصطفی العالمیه

ایمیل نویسنده مسئول: Sa.hejazi@yahoo.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.76

چکیده

بيشتر نهج البلاغه پژوهان، هنگام معرفي و تحقيق و يا تدريس و شرح و ترجمه،  “نهج البلاغه” سيد رضي را؛ ملاك و معيار و مصدر  سخنان امیر بیان مي شناخته و مي شناسند.  با انتشار نخستين چاپ “تمام نهج البلاغه “(نسخه مشروحه) اثر سيد صادق موسوي در سال 1411 هجري قمري، دريچه اي جديد به سخنان امير مؤمنان گشوده شد و پس از آن (نسخه موثقه) با 101 مصدر و منبع و با اضافات بيشتر، در رجب سال 1418 قمری در ایران انتشار يافت، كه در همان سال امام علي(ع)، كتاب سال شناخته شده، و در سومين مرحله و در رمضان المبارک سال 1426؛ نسخه مسنده هشت مجلدي، با حدود 800منبع و مستند به چاپ رسیده است. و سرانجام در مرحله چهارم و در آخرین ویرایش، “تمام نهج البلاغه” تک نسخه ای نفیس در بیروت و در شعبان سال 1434 به چاپ رسیده است. اگر چه هنوز هم بسياري از انديشمندان حوزه هاي علميه و دانشگاه ها و مراكز پژوهشي جهان اسلام و حتي برخي مجامع شيعه شناسي و بنيادهاي نهج البلاغه پژوهي؛ از انتشار چنین مصدر و منبعي بي خبر و یا بي نصيب مانده اند. برخي ويژگي ها و امتيازات نخستين ترجمه فارسي تمام نهج البلاغه:  1. نثر ساده و روان و گاهی آهنگین قابل فهم براي مخاطبان در سطوح مختلف؛  2. مقايسه و تطبيق ترجمه بخش هايي از تمام نهج البلاغه با ترجمه هاي موجود از نهج البلاغه سيد رضي  3. ترجمه منظوم برخي از اشعار در تمام نهج البلاغه.

واژگان کلیدی: امير مومنان (ع)، نهج البلاغه، نخستین ترجمه فارسي.

بینامتنیت «تقوا» در قرآن کریم و خطبه متقین نهج‌‌البلاغه

مهدی حسن‌‌زاده¹، ندا شاطرپور^2*

1. دکترای معارف و مدرس حوزه و دانشگاه
2. طلبه سطح سه حوزه علميه خواهران، گرايش تفسير و علوم قرآني، مركز تخصصي تفسير و علوم قرآني حوزه علمیه نرجس‌‌خاتون ‌‌علیهاالسلام شاهين‌‌شهر (استان اصفهان)

ایمیل نویسنده مسئول: Sh.tasnim.n@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.77

چکیده

یکی از کلمات پربسامد متون اسلامی به‌‌خصوص قرآن و نهج‌‌البلاغه، «تقوا» هست، مشهور آن‌‌را پرهیزکاری  و ترس از خدا معنا کرده‌‌اند. اما معنایی که شبکه معنایی قرآن و دستگاههای معنایی پس از قرآن به‌‌خصوص نهج‌‌البلاغه ارائه کرده‌‌اند متفاوت است. از طرفی بهترین و كامل‌ترین متنی كه با آیات قرآن كریم ارتباط دارد، نهج‌البلاغه است كه هم در اوج بلاغت بوده و هم به دلیل اینكه امام معصوم (ع) مفسر  حقیقی قرآن و عدل قرآن است، كلام گهربارش چكیده و یا تبیین‌كننده حقایق ناب قرآنی است. امروزه یکی از مهم‌‌ترین رویکردهای پژوهش‌‌های اسلامی در زمینه فهم متون، مطالعات بینامتنی است که معنای واژگان را در راستای  تعامل میان متون، بررسی می‌‌نماید و با کشف و تحلیل روابط میان آن‌‌ها، به درک بهتر و دقیق‌تر معنای تک واژه‌‌ها کمک می‌کند. نوشتار حاضر، به روش توصیفی- تحلیلی با اثبات بینامتنیت میان سه عبارت نخست خطبه متقین و آیات قرآن، چگونگی و میزان تضمین و اقتباس این سه عبارت، از آیات قرآن را تبیین نموده و با استمداد از رابطه میان دو متن مذکور، معنای دقیق‌‌تر واژه «تقوا» را که یکی از مهم‌‌ترین و پربسامد‌‌ترین واژه‌‌ها در متون اسلامی است، کشف کرده است. یافته‌‌های پژوهش نشان می‌‌دهد خطبه متقین، علاوه بر اقتباس عالمانه‌ای كه از متن قرآن  دارد، در حقیقت مفسر آن است و معنای واژه «تقوا»، اجتناب از گناهان نیست؛ بلکه به معنای «تصدیق» است و این تصدیق درونی در افعال متقی در قالب ملكات و صفاتی ظهور پیدا می‌‌كند که به چنین شخصی «محسن» گویند.

واژگان کلیدی: بینامتنیت، نهج البلاغه، تقوا، احسان، تصدیق، صواب، اقتصاد.

  تأثيرپذيری مقامات عربی از سخنان امام علی (ع)؛

مطالعه موردی: مقامات حريری

سميه حسنعليان¹   

1. دانشيار زبان و ادبيات عربی دانشگاه اصفهان

ایمیل نویسنده مسئول: shassanalian@yahoo.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.78

چكيده

بيشتر علمای عربی بر اهميت مقامات حريری برای تدريس لغت و تمرين انشا تأكيد كرده، آن را از نظر مضمون و محتوا ضعيف دانسته‌اند؛ چرا كه روح كديه و پستی را رواج می‌دهد.

از سوی ديگر تأثير متن ارزشمند نهج البلاغه و احاديث وارده از امام علی (ع) بر متون بعد از خود امری غير قابل انكار بوده و بر هيچ كس پوشيده نيست. از اين رهگذر مقاله حاضر به خوانش دقيق مقامات حريری پرداخته و اثر سخنان امام علی (ع) و به خصوص نهج البلاغه بر آن را بررسيده است. روش مورد استفاده توصيفی ـ تحليلی است و با نظر به رويكرد بينامتنيت در نقد ادبی صورت گرفته است كه متن حاضر را بازخوانشی از متون قبل يا هم‌دوره خود می‌داند. مهم‌ترين يافته‌های پژوهش بيانگر اين مطلب است كه بسياری از مفاهيم و ارزش‌های نهج البلاغه و ديگر بيانات حضرت علی (ع) در مقامات بازتاب يافته است و اگر چه موضوع كديه غالب بر مقامات حريری است ولی گاه وی از طريق بيان ضد ارزش‌ها و به تصوير كشيدن زشتی‌ها قصد آموزش اخلاقيات را دارد.

واژگان كليدی: ‌بينامتنيت، نهج البلاغه، مقامات حريری، مضمون.

مفهوم مدیریت از دیدگاه حضرت امیرالمؤمنین (ع) در نهج البلاغه

سید اسماعیل حسینی اجداد نیاکی¹، سهیلا گیاه بان^{2 *}

1. دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه گیلان
2. دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه گیلان

ایمیل نویسنده مسئول: soheylagiyahban@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.79

چکیده

با تعمق در مفاهیم اسلامی و با بررسی در مضامین نهج‌البلاغه بر این اصل دست خواهیم یافت که نگاه به مدیریت در اسلام تنها نگاهی مادی نیست و مدیران بیش از منافع مادی خویش باید به معنویات و خدمات دهی به عامه مردم بیاندیشند. بنابراین رفتار آن‌ها باید مطابق با عدالت علوی و با رعایت تمامی بایدها و نبایدهای تعریف شده در نظام اسلامی باشد. مدیریت در مکاتب اسلامی یک مسئولیت مهم است که هرکسی قادر به، برعهده گرفتن آن نمی‌باشد؛ مگر اینکه تقوای الهی پیشه کند و در هر شرایطی خود را برابر با اقشار مختلف بداند و هدفش ایجاد صلح و برابری و ایجاد آرامش در میان امت مسلمان باشد. در واقع با شادی مردم شاد و با اندوه آنان، اندوهناک باشد و تا برطرف کردن مشکلات همگان از پای ننشیند و پا پس نکشد؛ چرا که همگان چشم یاری به او بسته‌اند و باید به بهترین نحو وظیفه‌اش را انجام و ادای دِین نماید. از این رو جامعه‌ای به رونق و شکوفایی دست خواهد یافت که مدیران متعهدی داشته باشد. حال برآن شدیم مهمترین وظایف مدیران از منظر نهج‌البلاغه را بررسی نماییم تا مدیریت اسلامی را آینه‌ی تمام نمای عدالت در مسیر پرفراز و نشیب حیات بشری قراردهیم.

واژگان کلیدی: امام علی(علی)، نهج‌البلاغه، مدیریت، عدالت، وظایف مدیران

مفهوم مدیریت از دیدگاه امام علی(ع)

سیده فاطمه حسینی ¹

1. فارغ التحصیل مقطع کارشناسی ارشد رشته فقه و مبانی حقوق از پردیس فارابی دانشگاه تهران

ایمیل نویسنده مسئول: s.f.hosaini1392@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.80

چکیده

یکی از مهمترین محورهای اداره جامعه نحوه مدیریت و رهبری آن است. منظور از مدیریت اسلامی آن نیست که همان مباحث کلاسیک و استاندارد غربی یا شرقی که در کتابها مطرح است با اضافات و تفسیر وتبدیلها ، با اضافه کردن حدیث یا آیه ای مطرح شود بلکه باید رازهای تازه ای با استفاده از منابع اسلامی گشوده شود و در این میان دریای نهج البلاغه و درهای ناسفته آن با توجه به حضور حضرت امیر (ع) در راس حکومت اسلامی و تصمیم‌گیری های ایشان در سطوح عالی اجرایی حکومت و جامعه، نقش ویژه ای دارد. در این ‌بین بررسی دیدگاه‌های بزرگان دین همانند امام علی (ع) می‌تواند اصول اولیه مدیریت و هم ویژگی‌های یک مدیر را برای ما روشن کرده و با به‌کارگیری آن جایگاه واقعی مدیران در جامعه تقویت گردد. روش پژوهش این مقاله به‌صورت توصیفی–تحلیلی-تاریخی است به‌نحوی‌که مفاهیم مدیریت در کلام امام علی (ع) بررسی و تحلیل قرارگرفته و به سؤالات مطروحه پاسخ‌داده‌شده، 17 قاعده مدیریت از نامه های حضرت استخراج شده، شایسته‌سالاری و صفات مدیران شایسته بیان گردیده و در آخر نیز نتیجه گیری به عمل آمده است.

واژگان کلیدی: مدیریت اسلامی، مدیران، شایسته سالاری، امام علی (ع)، نهج البلاغه

بررسی تأثیرپذیری عبدالحمید کاتب از نهج البلاغه

عبدالله حسینی¹، حمید علیزاده لیسار^2*

1. استادیار، عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه خوارزمی
2. کارشناس ارشد زبان وادبیات عربی، دانشگاه تربیت مدرس

ایمیل نویسنده مسئول: hamidalizadeh@modares.ac.ir

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.81

چکیده

یکی از شاخه های مهم ادبیات فارسی و عربی فرهنگ غنی اسلامی است. سخنان امام علی(ع) و نامه ها و حکمت های ایشان جزئی از فرهنگ اسلامی به شمار می رود که از زمان حیات وی تا عصر حاضر در بین آثار نویسندگان و شاعران عرب و غیر عرب منعکس شده است. در بین دبیران و کاتبان ایرانی که در دستگاه حکومتی اموی راه یافته بودند می توان به عبدالحمید کاتب اشاره کرد که تحت تأثیر سخنان امام علی (ع) بوده و در آثار او می توان نمونه های تأثیرپذیری وی از سخنان گهربار امام علی (ع) را یافت. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی درصدد است که تأثیر سبک ادبی خطب نهج البلاغه را در آثار به جا مانده از نویسنده درباری عصر اموی نشان دهد. نتایج حاصل از این پژوهش این است که عبدالحمید به لحاظ سبک ادبی از نهج البلاغه تأثیر پذیرفته و بیشترین تأثیرپذیری او در ساختار و ترکیب جملات و همچنین گزینش الفاظ وکاربرد آنها در جملات به طور ضمنی است، در بلاغت و برگزیدن کلام آهنگین نیز ایشان تحت تأثیر امام علی (ع) بوده است.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، رسائل و نامه نگاری، سبک ادبی، امام علی (ع)، عبدالحمید الکاتب

تأثیر نهج‌البلاغه بر شاعر معاصر (زکریا اخلاقی)

اکرم السادات حسینی هنومرور^1*، سید محمد موسوی بفروئی ²

1. ارشد نهج‌البلاغه (گرایش اصول دین، علوم و معارف علوی)، دانشكده الهيات، دانشگاه میبد، ميبد، ايران
2. استادیار علوم قرآن و حدیث، عضو هیئت‌علمی دانشکده الهیات، دانشگاه میبد، میبد، ایران

ایمیل نویسنده مسئول: akramsadat.hosseini5@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.82

چکیده

 نهج‌البلاغه سخنان امیرالمؤمنین علی (ع) است که توسط سید رضی جمع‌آوری شده است. این کتاب که جملات بلیغ آن حضرت در مورد مسائل سیاسی، اقتصادی، مدیریتی، اخلاقی، تربیتی، حکومتی و … را در بر دارد از زمان تدوین تاکنون تأثیر زیادی بر آثار شاعران و نویسندگان داشته است. در ادبیات معاصر نیز تأثیر نهج‌البلاغه بر اشعار بسیاری از شاعران به‌وضوح دیده می‌شود که قابل تأمل و توجه است. زکریا اخلاقی یکی از شاعران غزل نو در عصر حاضر است. در مضامین اشعار وی، می‌توان مفاهیمی از نهج‌البلاغه را به‌روشنی احساس کرد. این پژوهش بر آن است که پس از معرفی اجمالی زکریا اخلاقی و شناساندن اشعار او، مسئله تأثیر نهج‌البلاغه بر اشعار اخلاقی را موردبررسی و تحلیل قرار داده و میزان این تأثیر را موردسنجش قرار دهد. شیوه این مطالعه به روش تشریحی – توصیفی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای است. این مقاله با مقایسه‌ مضامین و تعبیرات نهج‌البلاغه با اشعار زکریا اخلاقی به شباهت‌های متعددی دست‌یافته، که نشان می‌دهد اخلاقی افزون بر تأثیرپذیری از خطوط کلی نهج‌البلاغه، برخی از عبارات این کتاب را در غزل‌هایش ترجمه کرده است. تأثیر نهج‌البلاغه در موارد مفهومی و ادبی از قبیل بینش مذهبی – فلسفی، توجه به فرهنگ شیعه و مشرب عرفانی، سوگ‌سرود عزیزان و انتظار فرج در مطالعه غزل‌های زکریا اخلاقی بیشتر به چشم می‌خورد.

 واژگان کلیدی: نهج‌البلاغه، امام علی (ع)، زکریا اخلاقی، شاعر معاصر.

آفرینش‌های هنری در نهج البلاغه

زهرا حکیم زاده¹

1. دانشجوی دکتری علوم و معارف نهج البلاغه، دانشگاه پیام نور واحد جنوب- تهران

ایمیل نویسنده مسئول: z.r.m.hakim@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.83

چکیده

امام علی (ع)، والاترین الگوی انسان متکاملی است در همه ابعاد و در زمینه هنر بیان، و بهره بردن از فطرت پاک خود بیشترین بهره‌‌ها را برده و خلاقیت‌ها در سخن پدید آورده که اهل سخن را به شگفتی واداشته است. کلام امام علی (ع) حداقل سه امتیاز شاخص دارد: فصاحت و بلاغت، چند بعدی بودن آن و از همه مهمتر خالی از تکلف است. این روش در کلام حضرت امیر با انواع مختلف و به ‌وفور به‌کار رفته و مفاهیم مختلف را برای مخاطبان خود با عناصر بلاغی ترسیم و بیان نموده است. در این مقاله سعی شده است بخش‌هایی از کلام امیر بیان در نهج البلاغه به عنوان نمونه ای از این مجموعه نفیس انتخاب و عناصری همچون تشبیه، استعاره، خيال، کنایه، جناس، سجع و … را جهت کشف جلوه‌ها و آرایه‌های ادبی این کتاب در دو بعد بیان و بدیع تجزیه و تحلیل شود.

واژگان کلیدی: تشبيه، کنایه، استعاره، مراعات نظیر، نهج البلاغه، امام علی(ع).

مدل زیست معنوی امام علی (ع) در نامه 31 نهج البلاغه

مریم خادمی^1*، فاطمه حقجو اردکانی²

1. کارشناسی ارشد تفسیر قرآن کریم، دانشکده مطالعات تطبیقی قرآن کریم شیراز، طلبه پایه 3 حوزه علمیه
2. کارشناسی ارشد تفسیر قرآن کریم، دانشکده مطالعات تطبیقی قرآن کریم شیراز

ایمیل نویسنده مسئول: maryam3901@yahoo.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.84

چکیده

نهج البلاغه ارزشمندترین کتابی است که پس از قرآن کریم می‌توان با تأمل و تفکر در آن، به ابعاد وجودی یک انسان کامل پی برد. این کتاب که منشور انسان‌سازی است، شیوه‌ی رشد و تحول معنوی (زیست معنوی) انسان و جامعه را به خوبی آموزش می‌دهد. مقاله حاضر به بررسی نامه 31 حضرت(ع) در نهج‌البلاغه پرداخته و مدل زیست معنوی ایشان را در این نامه، مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. مطابق با الگوی حضرت (ع) در این نامه، انسان می‌تواند رشد و تحول معنوی را در سه گام کسب کند. گام اول آگاهی بخشی و بصیرت افزایی است که انسان با شناخت نسبت به خود، خدا، مرگ و … به بصیرت و معرفت دست می‌یابد. گام دوم دنیاشناسی و شیوه‌ی برخورد صحیح با دنیا است، که به رشد و تحول معنوی انسان کمک می‌کند و ایشان را در برابر وسوسه‌های دنیوی مقاوم و پیروز می‌گرداند و آن را در مسیر رستگاری یاری می‌بخشد. گام آخر نیز خودسازی معنوی است که می‌توان از طریق کسب فضائل و ترک رذائل، در دو بعد فردی و اجتماعی، نظیر کسب تقوا، یقین، زنده نگه داشتن قلب با یاد خدا، امر به معروف، آشتی با خلق، جهاد در راه خدا و … و ترک رذائلی نظیر دوری و فاصله گرفتن از کار زشت، پرهیز از شک و شبهه و تسلیم شدن در برابر گمراهی سطح معنویت فرد و جامعه را ارتقا بخشید.

واژگان کلیدی: زیست معنوی، امام علی (ع)، شناخت دنیا، خودسازی

آسیب‌شناسی ساختار نحوی مفعول ‌مطلق در ترجمه خطبه‌های 1 تا 20؛ مورد‌پژوهانه: بررسی ترجمه‌های جعفری، دشتی، شهیدی و فیض‌الاسلام

حسین خانی‌کلقای¹، آرزو عثمانی ^2*، سعید صحّاف کاشانی³

1. استادیار زبان و ادبیّات عربی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، خوی
2. دانشجوی کارشناسی‌ارشد ، رشته‌ی علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، مراغه
3. دانشجوی کارشناسی‌ارشد، رشته‌ی علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

ایمیل نویسنده مسئول: arezoo.osmani75@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.85

چکیده

      ترجمه فعالیّت هدفمندی در راستای انتقال مفاهیم و برقراری ارتباط بین زبان‌هاست؛ از شروط ترجمه‌های وفادار(Faithful)  برقراری تعادل‌های (Equivalence)  ساختاری مبدأ و مقصد است. یکی از ساختارهای نحوی «مفعول مطلق» است که در زبان فارسی به عنوان یک نقش نحوی شناخته شده نیست لذا در ترجمه‌ی آن بایستی از انواع «قیود» بهره گرفت تا معادل‌یابی دقیق‌تری صورت بگیرد. در این نوشتار با بهره‌گیری از روش توصیفی – تحلیلی و منابع کتابخانه‌ای، بررسی ذیل خطبه‌های 20-1 نهج‌البلاغه در ترجمه‌های جعفری، دشتی، شهیدی و فیض‌الإسلام صورت گرفت که نتایج بیانگر آن است ترجمه‌ی جعفری در یافتن معادل ساختاری برای مفعول مطلق بهترین عملکرد و در مقابل ترجمه‌ی شهیدی ضعیف‌ترین عملکرد را داشته‌اند و بیشترین لغزشگاه مترجمان در ترجمه‌ی مفعول مطلق عامل‌المحذوف است که علی‌رغم فعلیّه بودن ساختار آن؛ به صورت اسنادی (مبتدا و خبر) ترجمه کرده‌اند.

 ‌واژگان کلیدی: نقد ترجمه،‌ نهج‌البلاغه، مفعول مطلق، ساختار نحوی.

سبک تربیت فرزنـد در نهـج البـلاغه

فاطمه خدابخشی موری ابادی¹ 

1. طلبه سال سوم سطح دو حوزه سید الشهداء یزد

ایمیل نویسنده مسئول: Fkhodabakhshi31@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.86

چکیده

تربیت از حیاتی ترین ابعاد زندگی انسان است و در پرتو آن، انسان به سعادت مطلوب نائل مي‏آید. بزرگ مربی اسلام، علی (ع) در سخنان دُربار خود بارها از این امر مهمّ پرده برداشته و نتایج مثبت تربیت فرزند و پیامدهای منفی بي‏توجهی به آن را بیان داشته‏اند. نهج البلاغه حضرت علی(ع) سرشار از نکات تربیتی است؛ و بیش از هرچیز دیگر، راهکارهای تربیتی ارائه می کند و برای کسی که می خواهد تربیت شود و تربیت کند بهترین روشنگرترین منبع است. از دیدگاه حضرت علی(ع) فرزندان انسان تربیت پذیرند و اگر پدر و مادر از شیوه‌ها و اصول تربیتی آگاه باشند، از این ویژگی تربیت پذیر بودن انسان به خوبی بهره می‌برند و فرزندان خویش را در رسیدن به بالاترین درجه‌های علمی و معنوی یاری می‌رسانند. در نظام تربیتی اسلام بحث اهداف از كلیدي‏ترین مباحث بوده چرا كه بدون داشتن هدف و تعیین آن، امكان برنامه ریزی و نیز ارزیابی فعالیتهای تربیتی به آسانی ممكن نیست. در تربیت فرزندان، داشتن هدفهای الهی بسی مهمّ و تعیین كننده است. نتایج بیانگر آن است در نظام تربیت اسلامی، رسیدن فرزند به مقام اطاعت و عبودیت الهی و تربیت انسانی كه مطیع پروردگار و تسلیم او باشداز اهداف نهایی تربیت است. زیرا لازمه خداشناسی و قیامت باوری این است که انسان مطیع خدا و مشتاق بندگی او باشد.

واژگان کلیدی: اصول تربیت، پرورش فرزند، نهج البلاغه.

فرمالیسم روسی با تاکید بر خطبه اشباح در نهج البلاغه

طاهر خسرویان¹

1. کارشناسی ارشد دانشگاه میبد

ایمیل نویسنده مسئول: taher.khosravi58@yahoo.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.87

چکیده

فرمالیسم به تعبیر گرینبرگ عبارت است از نظریه‌اى که ویژگى‌هاى فرمىِ اثر را مهم‌ترین رکن مقوِّم آن قلمداد کرده و درون‌مایه‌ى اثر را پیامد تحقق فرم محسوب مى‌دارد. بدین اعتبار در نظر وى درون‌مایه‌ى هر اثر تابعى است از عناصر فرمى. گرینبرگ برداشت خود را با استناد به نقد قوه‌ى حکمکانت توجیه نمود. گر چه اساس نقد فرمالیستی با محور قرار دادن متن و نادیده گرفتن مسائل بیرونی آن همچون شخصیت مؤلف، مسائل اجتماعی، تاریخی و روانشناسی است و شاید از دیدگاه جامع‌نگر بر آن عیب باشد، اما از آن‌جا که در پی واکاوی ارزش ادبی اثر و برجسته‌سازی شکل و فرم و بررسی میزان انسجام و ادبیّت متن است تا حدود زیادی ارزشمند است و می‌تواند از این نظر، میزان اساس نقد برای تطبیق بر متون دیگر باشد. این نگاشته با الگو گرفتن از اصول نقد فرمالیستی قصد دارد با روش توصیفی تحلیلی به بررسی و تحلیل بافت اثر ادبی و عناصر تشکیل دهنده آن یعنی صامت و مصوّتها، هجاها، صور خیال، صنایع بدیعی، و غیره در خطبه «اشباح» نهج‌البلاغه بپردازد تا بُعد زیباشناسانه آن‌را با توجه به کارکرد هر جزء در ساختار کل متن به مخاطب نشان دهد. نتیجه

واژگان کلیدی: فرمالیسم، اشباح، آشنایی زدایی، نهج البلاغه.

تحلیل زیبایی‌شناختی وصیت نامه امام علی (ع) به فرزندش

حسن خلف¹، یاسر رضائی^2*

1. دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد
2. یاسر رضائی دانشجوی دکتری دانشگاه رازی کرمانشاه

ایمیل نویسنده مسئول: yaserrezaei84@gmail.com   

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.89

چکيده

زيبايي­شناسي يکي از قديمي­ترين شيوه­هاي نقد ادبي است که به جنبه­هاي بلاغت و تأثيرگذاري متون برجسته ادبي بر مخاطبان­شان اشاره مي­کند و مي­کوشد راز زيبايي متون را تبيين نماید. در نهج البلاغه، متون زيبايي رخ نموده که بايد جوانب زيبايي آن­ها از نظر گذرانده شود. در اين مقاله، کوشيده شده است تا بر پايه زيبايي­شناسي بلاغي، برخي از جنبه­هاي زيبايي­ وصيت­نامه امام علي (ع) مورد واکاوي و تحليل قرار بگيرد. تصويرهاي هنري، موسيقي گوشنواز فقرات و عبارت­ها و نغمه و آواي حروف، بخشي از زيبايي­هاي وصيت­نامه امام علي (ع) است که در اين پژوهش، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

واژگان کليدي: نهج البلاغه، وصيت نامه امام علي (ع)، زيبايي شناسي، بلاغت.

رهیافتی نشانه‌شناسی به تشبیهات در خطبه‌ی آفرینش طاووس

زینب خلیلیان¹

1. دانش آموخته ارشد رشته مترجمی زبان انگلیسی، طللبه پایه4، سطح 2 مدرسه النجیبیه کوشک، اصفهان

ایمیل نویسنده مسئول: z_khalilian@ymail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای سخنرانی

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.90

چکیده

در زبان امیر بیان، حضرت علی ع، بسیاری از تعالیم معنوی از طریق نشانه‌ها در نظام بلاغی بیان شده است که گاه به صورت نشانه‌های شمایلی و نمادین در قالب تشبیه آورده است. عنصر اصلی در این نظام، تشبیه است به همین دلیل در کلام امام (ع)، به عنصری برجسته می‌نماید که ارتباط میان اشیاء به ظاهر بی‌ربط را برقرار می‌کند. این ارتباط همواره با نشانه صورت می‌گیرد. نشانه‌شناسی دانشی است که در آن چیزی بر چیز دیگری غیر از خودش دلالت دارد و از این طریق به تحلیل ارتباط بین دو چیز می‌پردازد و به تعبیری دیگر، نشانه‌شناسی می‌خواهد راهی برای رسیدن به معانی نهفته را نشان دهد. از همین روست که هرجا ارتباط میان اشیاء شکل گیرد، تحلیل نشانه‌شناختی ضرورت می‌یابد. در این پژوهش، با روش توصیفی-تحلیلی در خطبه‌ای با عنوان «آفرینش طاووس» از نهج‌البلاغه ، به تحلیل جمله‌های تشبیهی‌ در قالب نشانه‌های شمایلی و لایه‌های بافتی آن بر پایه‌ی رویکرد رومن یاکوبسن پرداخته است. نتایج به دست آمده از این مطالعه نشانی سترگ از توانایی امام (ع) در بیان بلیغ خود، در ایجاد ارتباط بین نشانه‌های نامربوط بوده است.

واژگان کلیدی: نشانه‌شناسی، تشبیه، نظام بلاغی، نشانه‌ی شمایلی، نشانه‌ی نمادین.

صورة مقومات السلم لجدلیته مع الحرب في نهج البلاغة

محمد حسین خوانین زاده^1*، خلیل پروینی²، فرامرز میرزائی³

1. ماجستير بجامعة تربيت مدرس، طهران 2. أستاذ بجامعة تربيت مدرس، طهران
2. أستاذ بجامعة تربيت مدرس، طهران

ایمیل نویسنده مسئول: shikh.hosine.khavanin@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.91

الملخص

إن الحرب واحدة من أهم القضایا التي تحظی بقسط وفیر من کلام الإمام علي (ع) في نهج البلاغة وتجربة الإمام مع هاتین القضتين تجربة صادقة قیمة انعکست في تجربته اللغوية في نهج البلاغـة وهذا هو سبب تاثیره العمیق في المخاطبین. وإننا کل صباح ومساء نتعامل مع قضیة السلم والحرب ولایزال نتعایش في النزاع الداخلي والخارجي معهما. نرید بهذا البحث أن نروج خلقیات الإنسان المثالي وأن نرسم أمامنا طریقا واضحا یحرکنا إلی نهج السلام العالمي. في هذا المسار استخدمنا المنهج الوصفي- التحلیلي، وتم تحلیل الموضوع وفقا للخلفیة التاریخیة والسیاسیة. وعند تحلیل الصور في کلام الإمام، کنا مضطرین أن نستفید من کلمات الإمام الأخری الواردة في نهج البلاغة. واستنتجنا خلال الدراسة بأن تصویر الحرب في فکرته، تصویر درامي مأساوي وهو في کلامه تمتزج بالحزن والتراجیدیة والرعب. ولمقومات السلم مقوم عام (المعرفة والبصیرة) ومقومات خاصة وتعود جمیع مقومات السلم الخاصة (وهی سبع) إلی المعرفة وتعتبر جزءاً منها. كذلك الاعتقاد بحرمة نفس الإنسان الذاتية وحريته، يجعل السلم لدى الإمام (ع) أصلا أولیا. الإمام یستفید من التشبیه کثیرا، كي يبين المفاهيم ويشرحها. وتقع سلسلة الكلمات المتناسقة والمترادفة والمتضادة (تقابل الکلمات) والدقيقة والمسجعة في نُسُج كلام الإمام (ع). كان الإمام (ع) يستخدم المفردات الجدیدة (إبداع وخلق الکلمات) الشبيهة والمماثلة ويخلق الصور المسيطرة على بيئة إلقاء الكلام من أجل بيان الوصف الدقيق والعميق للحالات الإنسانية- الاجتماعية.

الکلمات الرئیسة: الإمام علي (ع)، نهج البلاغة، جدلیة السلم والحرب، مقومات السلم.

جامعه شناسی کوفه در نهج البلاغه

زهرا خیراللهی^1*، سیده کلثوم عموئی²

1. استادیار دانشگاه پیام نور استان تهران
2. دانش آموخته ارشد علوم قرآن دانشگاه پیام نور شهریار

ایمیل نویسنده مسئول: Zkheirolahi@yahoo.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.92

چکیده

از آنجایی که کوفه یکی از مناطق استراتژیک است که وقوع برخی از رخدادهای تأثیر گذار در این ناحیه آن را از سایر نقاط جهان اسلام متمایز ساخته است. انتخاب آن به عنوان مرکز حکومت توسط امام علی ع و مرکز ثقل قرار گرفتن آن در بسیاری از قیام ها و همچنین مطرح بودن به عنوان یکی از مراکز علمی، آن را حائز اهمیت ساخته است. از سوی دیگر عکس العمل هایی که در طول تاریخ، مردم کوفه نسبت به مسائل نشان داده اند، باعث ایجاد نوعی نگرش خاص نسبت به جامعه کوفه شده است. این شهر که در طول تاریخ، پایگاهی مهم برای تشیع بوده، خود صحنه وارد آمدن سهمگین ترین ضربه ها بر پیکر تشیع نیز بوده است. به همین جهت در این زمینه پژوهش هایی صورت گرفت. در نتیجه این مطالعات مشاهده شد که امام علی (ع) بیش از آنکه به حرکت و عملکرد توده ها بنگرد و عامیانه برخورد کند به علل و عوامل نقش آفرین در پیدایش وقایع و رخدادهای کوفه عنایت داشتند. با بررسی در سخنان امام ثابت می شود که حضرت علی (ع) تحت تأثیر فرهنگ زمانه قرار نداشته و همچون قرآن فراتر از عصر و زمان خود حرکت می کند. هدف از انجام این پژوهش، جامعه شناسی کوفه در نهج البلاغه بوده است.

واژگان کلیدی: جامعه شناسی، کوفه، امام علی (ع)، نهج البلاغه

بررسي ترجمه حکمت‌هاي نهج البلاغه از منظر نقد صرفي و نحوي

سیدعلی دلبری¹، سیدحسین رسولی ^2*

1. دانشیار دانشگاه علوم ‌اسلامی ‌رضوی 2. دانشجوی دکتری حقوق، دانشگاه‌ علوم‌ اسلامی ‌رضوی

ایمیل نویسنده مسئول: s.h.rasouli66@Gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.93

چکیده

ضرورت‌هاي موجود در امر ترجمه، همچون حفظ محتوا در قالب زبانی دیگر، آن را به امری فنی و هنری و حتی پیچیده تر از فرایند تالیف، تبدیل کرده ‌است، لذا مترجم باید تمام تلاش خود را بذل کند تا برگردان زبان مبدأ را به زبان مقصد به بهترین وجه ارائه دهد. حال با توجه به معارفی که در کلام حضرت علی (ع) در نهج البلاغه بیان گردیده است، این ضرورت بیش از پیش جلوه کرده و اقتضا دارد که برگردان کلام حضرت به زبانهای دیگر از جنبه‌های مختلف، دارای ظرافتهای به کار رفته در کلام ایشان باشد اما علیرغم تلاشهای قابل تقدیر و ارائه ترجمه‌های متعدد از آن به زبان فارسی، توجه به برخی ظرافتهای کلام حضرت، می‌تواند برگردان دقیق‌تری از زبان مبدأ به زبان مقصد ارائه دهد. در این نوشتار با عنایت به اهمیت مطلب فوق، به روش تحلیلی و کتابخانه‌ای به نقد ترجمه‌های موجود از برخی از حکمتهای نهج البلاغه با توجه به برخی از قواعد صرفی و نحوی پرداخته شده و با موشکافی دقیقِ نکته ادبی موجود در حکمتهای مد نظر و توجه به نکات ظریف صرفی و نحوی موجود در آنها، ترجمه مد نظر ارائه گردیده است. این ترجمه، به سبک ترجمه وفادار و با توجه به معادل یابی ساختاری می‌باشد چراکه علیرغم نیم نگاهی به حفظ ساختار کلام، آنچه بیش از همه مدّ نظر بوده، ارائه ترجمه روان و قابل فهم برای مخاطبین زبان مقصد بوده است.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، ترجمه حکمتها، نقد صرفی و نحوی

قناعت و میانه‌روی از دیدگاه حضرت علی(ع) در نهج البلاغه

 حمیرا ذکریا زاده کارسیدانی¹ 

1. دانشجوی کارشناسی ارشد ایرانشناسی، گرایش فرهنگ، آداب و رسوم میراث فرهنگی، دانشگاه گیلان

ایمیل نویسنده مسئول: fanoos465@yahoo.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.94

چکیده

قناعت از فضایل اخلاقی مورد تأکید اسلام و از ويژگي‌هاى افراد با ایمان و انسان‌هاى با فضيلت است. قناعت نوعی نگرش خاص در مورد دنیا است که نشانه‌ای از عزت نفس و شخصیت یک انسان مسلمان در مقابل دارائی‌های دیگران است. در این میان قناعت و پرهیز از زیاده خواهی از جمله عواملی است که انسان را از صفات رذیله‌ای همچون حرص، طمع، دروغ، خود خواهی و دلبستگی به امور مادی مبَرّا ساخته و زندگی‌ توأم با آرامش روانی را به ارمغان می‌آورد. در فرهنگ اسلامی و آموزه‌های دینی نیز ما علاوه بر اینکه مسئله قناعت و صرفه‌جویی یک مسئله تأثیرگذار در جامعه محسوب می‌شود و به ابعاد اجتماعی آن پرداخته شده، هر فرد مسلمان نیز به کسب و تحصیل این ویژگی اخلاقی پسندیده به عنوان یک فضیلت، تشویق شده است. علاوه بر این درسخنان پیشوایان دینی و کتب اخلاقی و اسلامی نیز روش‌های تحصیل این صفت پسندیده مورد بررسی قرار گرفته که حاکی از توجّه دین مبین اسلام به این مسئله است. این مقاله با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی به قناعت و واژه‌های مترداف آن، آثار قناعت در زندگی و قناعت از نگاه امام علی(ع)در نهج البلاغه و در آخر به برخی عوامل ایجادی قناعت می‌پردازد.

واژگان کلیدی: قناعت، حضرت علی(ع)، نهج البلاغه.

ترسیم مضامین خطبه چهلم نهج البلاغه برپایه نظریه کارگفت سرل

احمد ربانی خواه¹

1. مربی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور، تهران. ایران

ایمیل نویسنده مسئول: Rabbani_kh@pnu.ac.ir

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.95

چکیده

بررسی زبان شناسانه متون دینی به ویژه نهج البلاغه، که رفتار و سلوک امام علی (ع) ترجمان روشنی از محتوای آن است، اهمیتی بسزا و رهاوردی سودمند دارد. واکاوی جنبه‌هایی از مطالعات زبان شناسی نوین این امکان را فراهم می‌آورد تا گزاره‌ها و مفاهیم نهج البلاغه در سایه اصول حاکم زبانی بازفهمی و تبیین شود. در این پژوهش بازتاب دانش «زبان‌شناسی» و یکی از زیرشاخه‌های آن با عنوان «کاربرد شناسی» در فهم متن نهج البلاغه پی‌گیری شده است. با توضیح نظریه «کارگفت» سرل و تقسیم‌بندی انواع پنجگانه کارگفت در نگاه او و ترسیم گزاره‌های خطبه چهلم نهج البلاغه درخواهیم یافت که بیشترین سهم به کارگفت‌های اظهاری و پس از آن کارگفت‌های اعلامی اختصاص دارد و کارگفت ترغیبی و عاطفی در مرحله بعدی قرار دارد. این پژوهش نشان می‌دهد که هیچ گونه کارگفت تعهدی در این خطبه به کار نرفته است؛ زیرا امام علی (ع) بر آن نبوده تا در برابر کار ناشایست خوارج تعهدی ضمانت‌آور را بیان کند و بر عهده گیرد.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، خطبه چهلم، کاربردشناسی، نظریه کارگفت سرل.

الدلالة الصوتية للحروف في خطب نهج البلاغة؛

الأصوات المجهورة والمهموسة نموذجاً

فاطمة ربيعي پور^1*، هومن ناظميان²

1. طالبة الدکتوراه في فرع اللغة العربية و آدابها في جامعة خوارزمي طهران
2. الأستاذ المساعد بجامعة خوارزمي طهران

ایمیل نویسنده مسئول: frabiaipoor@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.96

الملخص

للأصوات دور في إبراز قدرة الإنسان علی التعبير عن تجربته، و ذلک لما لها من وظیفة دلالية قادرة علی حمل المعنی وإبرازه، و ذلک من خلال الترکیز علی الأصوات وملامحها الخاصة بها ، فجمالیات هذه الأصوات وقدرتها علی إيصال الدلالة ترتبط بصفاتها العامة: کالجهر، والهمس، والشدة، والرخاوة و…. وممّا لاشکّ فيه أن للصّوت أثره الکبير في تحديد المعنی. فتحاول هذه المقالة دراسة الدلالة الصوتية للأصوات المجهورة والمهموسة في خطب نهج البلاغة وتكمن أهمية هذا البحث في دراسة العلاقة بين الصو ت ومدلوله، ودراسة الدلالة المستوحاة من الأصوات في خطب نهج البلاغة بأنها دراسة صوتية تجمع بين النظرية والتطبيق في الدرس الصوتي الحديث، وتتناول التحليل الصوتي والمقطعي للكشف عن البنية الصوتية بدراسة إحصائية. أما المنهج الذي اعتمدته المقالة علی أساس المنهج الوصفي والإحصائي فيتشکّل من تقسيم الخطب علی قطعات معينة حسب موضوعاتها ثمّ إحصاء کلّ أصواتها وتطبيقها مع خصائصها و في النهاية الوصول إلی النسبات المئوية للأصوات المجهورة والمهموسة في کل الخطب و تحليل الخطب علی أساس خصوصيات أصواتها.

الکمات الرئیسة: الدلالة الصوتية- المجهورة- المهموسة- نهج البلاغة.

فتنه شناسی و راهکارهای مقابله با آن در کلام امام علی (ع)

مریم رجبی کلاشمی¹

1. . کارشناسی (سطح دو حوزه)، مدرسه علمیه فاطمیه سلام الله علیها شهرستان صومعه سرا

ایمیل نویسنده مسئول: Maryam1366.kalasham@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.97

چکیده

فتنه، در اصطلاح ادبيات سياسی اسلام، ناظر بر اموری است که حق و باطل در آن به هم آميخته می شود؛ به گونه ای که به سادگی نمی توان ميان آنها تفکيک قائل شد. روش تحقيق در این پژوهش، تحليل اسنادی به روش توصيفی تحليلی است. بدین منظور کلمات اميرالمؤمنين (ع) از نظرگاه فتنه های اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته و به بسترهای ایجاد فتنه ها اشاره شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد دنياگرایی فاسقانه و دینداری جاهلانه دو بستر مهم درایجاد فتنه ها است. مورد توجه قرار دادن فرمایش های اميرالمؤمنين  (ع) در مورد فتنه های اجتماعی هم از سوی حاکمان و هم از سوی مردم، می تواند جلوی بروز بسياری از فتنه های غبارآلود را گرفته و یا در صورت بروز، آسيب های آن را به حداقل رسانده و زمينه را برای دنيای به دور از فتنه فراهم آورد.

واژگان کلیدی: فتنه های اجتماعی، بصيرت، نهج البلاغه .

بررسی نمادهای حیوانی در نهج البلاغه

مریم رحمانی¹

1. دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم

ایمیل نویسنده مسئول: Maryam.rahmani2001@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.98

چکیده

نماد و نماد پردازی بخشی از ادبیات زبان شناختی  نهج البلاغه  در حیطه‌ی معنایی است که به شیوه‌های مختلف در سخنان ارزنده‌ی این حضرت، نمایان شده است. این شیوه از بیان،  یکی از ابزار ادبی در محور هنجارگریزی معنایی است که نمادپرداز برای القاء مفاهیمش، ضمن حفظ روساخت واژگانی زبان، خواننده را به دلالت  معنایی آن سوق می‌دهد. این شیوه از بیان ضمن آنکه باعث می‌شود تا ذهن مخاطب از تک معنایی به چند معنایی  سوق یابد، تصاویر ملموس و زنده‌ای را در  ذهن او پدید می‌آورد که منجر به تاثیر بیشتر کلام گوینده می‌شود. بخشی از این نماد پردازی‌ ها، مرتبط با نمادپردازی حیوانات است که با زندگی بادیه نشینی اعراب و انس با حیوانات، در ادبیات عرب رایج بود. در اين مقاله چگونگی  نمادپردازی‌های حيوانات در  نهج‌البلاغه را در آن مورد ارزیابی قرار گرفت که طبق این ارزیابی‌ها، هر یک از این حیوانات داراي نمادهاي خاصي  هستند  که امام علی (ع) هر یک از آنها را  متناسب با خصوصیاتشان، در نهج البلاغه استفاده کرده است

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، نماد، زبان، حیوانات

بررسی معانی ثانویه ادوات استفهام در نامه های نهج البلاغه

حجت رسولی¹، مجتبی الیاسی خطبه سرا^2*

1. استاد زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید بهشتی تهران
2. دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید بهشتی تهران

ایمیل نویسنده مسئول: elyasikhotbehsara@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.99

چکیده

بلاغت و فصاحت نهج البلاغه که شهره عام و خاص گردیده، در گرو کاربرد ساختارهای زبانی و بلاغی خاص و استفاده از ويژگی های سبکی ممتازی است که این موضوع موجب تنوع سازه های زبانی و همبستگی آنها با اهداف و اغراض مختلف است. یکی از این سازه‌ها ادوات استفهامی است که اما برای نیل به اغراض و اهداف زیادی از آن استفاده می‌کنند. استفهام در زبان عربی به مانند بسیاری ترکیبات نحوی، همواره در معنای حقیقی و اصلی خود به کار نمی رود. این سازه زبانی مهم با توجه به زمینه، موقعیت و بافت سخن، و همچنین حالت گوینده و مخاطب و بنابر عوامل متنی و برون متنی دیگر، معانی ثانویه متعددی را القاء می کند که سبب بلیغ شدن کلام می گردد. فرایندی که در متن نهج البلاغه به وفور مشاهده می شود. از این رو در این مقاله به معانی بلاغی و ثانویه استفهام به عنوان  یکی از انواع انشاء طلبی پرداخته شده است و نمونه های استفهام دارای غرض بلاغی، در نامه های نهج البلاغه استخراج و تحلیل گردیده است. روش به کار رفته در این مقاله توصیفی ـ تحلیلی است و با توجه به اهمیت ادوات استفهام در کشف معانی و اهداف باطنی روساخت متن، در صدد کشف و تحلیل آن دلالت ها است. نتیجه پژوهش نشان می دهد که ادوات استفهام در بسیاری از جملات از غرض حقیقی خود خارج شده و در معانی بلاغی ای  همچون تعجب، تقریر، توبیخ، تشویق، تعظیم، تحقیر بکار رفته اند.

واژگان کلیدی: استفهام، نهج البلاغه، نحو و بلاغت، سبکی ـ معناشناختی

تأثیر نهج البلاغه بر ادبیات فارسی

فاطمه رسولی¹

1. طلبه سطح 2، حوزه علمیه حضرت زینب(س)، ملایر، همدان

ایمیل نویسنده مسئول: Rasoulifatemeh69@yahoo.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.101

چکیده

نهج‌البلاغه عنوان گزيده‌ای از سخنان اميرالمؤمنين امام ‏علی‌ بن ‌ابيطالب(ع) از همان روز نخست پديدار شدن، تأثيری ژرف ‏بر فرهنگ و ادبيات عربی و فارسی گذاشته است؛ شاعران پيش از ‏تأليف نهج‌البلاغه (سال ۴۰۰ هـ) مانند رودكی و فردوسی نيز از ‏سخنان اميرالمؤمنين كه در محيط‌های فرهنگی جهان اسلام متداول بوده، ‏متأثر بوده‌اند.‏ نهج البلاغه نه تنها به عنوان یک متن ادبی، بلکه به عنوان منبعی سرشار از معنویت و اخلاق در بین مسلمانان شناخته شده است با توجه به نقش این کتاب در دین، فرهنگ و ادبیات فارس، مقاله حاضر سعی نموده تا با واکاوی کتب و دیوان برخی از ادیبان و شاعران فارسی، از دوره های زمانی مختلف موضوعات و مفاهیم اخلاقی نهج البلاغه را که در متون فارسی به صورت شعر یا ضرب المثل منعکس شده است مورد بررسی و به تفکیک بیان می نماید.  در اين نوشتار نخست علل و عوامل اين تأثيرگذاری بررسی شده ‏است، سپس نمونه‌هايی از اشعار و آثار نثری شاعران و ‏نويسندگان فارسی از رودكی تا فيض كاشانی ارايه شده است.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، ‏ادبیات، حضرت علی (ع)، بینامتنیت.

اخلاق کارگزاران حکومت از منظر نهج البلاغه

زهرا رضایی¹

1. سطح 2 حوزه، مدرسه علمیه حضرت زهرا (س) خمینی شهر

ایمیل نویسنده مسئول: sa.heydari2015@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.102

چکیده

یکی از برنامه های اصلاحی حضرت علی (ع) در دوره زمامداری، گماشتن نیروهای شایسته، کارآمد و صالح در مصادر امور حکومت بود. زیرا استقرار و دوام حکومت به ویژه با شاخصه‌های دینداری وعدالت، بدون کارگزاران شایسته عملی نخواهد بود. از این رو، یکی از مقوله‌های مهم و مورد توجه جدی امام علی (ع)، کارگزاران حکومت بود. چگونگی گزینش وانتخاب این نیروها درمناصب گوناگون، آشنا نمودن آنان با دستورالعمل‌های مدیریتی، نظارت بر عملکرد و مدیریت آنان که منجربه  استحکام وثبات حکومت می گردد، از مسایلی است که امام (ع) بدان ها پرداخته، تا مدلی از نظام مدیریت اسلامی را در زمان خویش اجرا نماید و برای آینده مسلمانان نیز معیارهای لازم واصول کلی را ارائه دهد. با توجه به این که امام (ع) حدود پنج سال حاکمیت و مدیریت جامعه اسلامی را برعهده داشته و در منابع اسلامی بیش ترین مطلب در مورد مدیریت از آن امام همام نقل شده است. در این پژوهش سعی شده که سخنان و دیدگاه‌های آن حضرت در مورد موضوعات و مسائل مدیریتی، تبیین و در مجموعه ای به نام اخلاق کارگزاران حکومت عرضه گردد.

واژگان کلیدی: امام علی، اخلاق، حکومت، کارگزاران، نهج البلاغه

بررسی رستاخیز کلمات در خطبه جهاد

سید فضل‌الله رضوی پور¹، زینب خطیری^2*

1. عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب
2. دانشجوی دکترا گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب

ایمیل نویسنده مسئول: zkhatir95@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.103

چکیده

رستاخیز کلمات یا درس گفتارهایی درباره نظریه ادبی صورت‌گرایان روس کتابی است از دکتر شفیعی کدکنی که فرمالیست‌های روس و نظریه آن‌ها را (مبنی بر این‌که یک اثر ادبی فقط روابط میان مواد را به نمایش می‌گذارد) مورد بررسی قرار می‌دهد. حضرت علي (ع)، علاوه بر اينكه شاعري توانمند است، در نثر نيز بياني كاملاً شاعرانه دارد. برای مثال فراوانی به‌کارگیری التفات در خطبه‌های نهج‌البلاغه سبب برجسته‌سازی کلام وی با روش آشنایی‌زدایی شده به همین خاطر است که اکثر ادبای جهان نثر وی را شعری به روش ديگر می‌دانند. پژوهش حاضر بر آن است با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی رستاخیز کلمات در الفاظ و مضامین گهربار خطبه‌ی جهاد بپردازد و با اشاره به جنبه ابداع و نوآوری در رستاخیز کلمات به‌کاررفته اهمیت بیان موضوع را به نمایش بگذارد. با تحليل و بررسي روند رستاخیز کلمات در این خطبه درمی‌یابیم گونه‌های رستاخیز کلمات به‌صورت سجع، حس‌آمیزی، کنایه، مجاز و آشنایی‌زدایی تجلی‌یافته و همان‌طور که هدف از ایجاد آشنایی‌زدایی جلب ‌توجه مخاطب به موضوع هست، برجسته‌سازی کلام امیرالمؤمنین علی(ع) به روش آشنایی‌زدایی بر پویایی و تأثیر نفوذ کلام وی افزوده است.

واژگان کلیدی: امام علی (ع)، نهج‌البلاغه، رستاخیز کلمات، خطبه جهاد، آشنایی‌زدایی

بیان نمادهای تجسمی در قرآن کریم و کلام امیرالمؤمنین و کاربرد آن‌ها در نقوش سقف نگاره‌های عامیانه مازندران؛ با تأکید بر رنگ و نور

سمیه زارعی¹، محمد اعظم زاده^2*

1. دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه مازندران
2. استادیار گروه صنایع‌دستی و پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران

ایمیل نویسنده مسئول: a.azamzadeh@yahoo.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای ارائه[1]

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.104

چکیده

امیر مؤمنان (ع) در نهج‌البلاغه به آیات قرآن استشهاد می‌کند، در قرآن و نهج‌البلاغه حقیقت و آفرینش به‌صورت معقول، تجلی عینی دارد و برای درک بهتر مخاطب از تصویر آفرینی و بیان نمادین استفاده ‌شده است. از جمله‌ی این نمادها، رنگ و نور هست در این دو کتاب مقدس از آفرینش جهان، بهشتیان و کافران، بهشت و جهنم، موجودات گوناگون، فرشتگان، پیامبران و غیره، با بیان هنری و نمادین سخن به میان آمده است. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که؛ نمادهای تجسمی در نقوش سقف نگاره‌های عامیانه مازندران مبتنی بر آیات قرآن و نهج‌البلاغه چگونه بازنمایی شده‌اند؟ هدف بررسی معنا و مفهوم نمادهای رنگ و نور بر اساس آیات قرآن و کلام امیرالمؤمنین (ع) برای وحدت و پیوند سقف نگاره‌های عامیانه در مازندران با این دو کتب مقدس است. نتایج تحقیق نشان داده است که بازنمایی نمادهای تجسمی در قرآن و نهج‌البلاغه از طریق استفاده از نماد رنگ و نور، عاملی برای وحدت در بازسازی نقوش ازدست‌رفته و پیوند این بناها با دو کتاب مقدس می‌باشد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای و اسنادی است.

واژگان کلیدی: نمادهای تجسمی، نهج‌البلاغه، قرآن کریم، سقف نگاره، مازندران

پژوهشی ریشه‌شناختی در واژگان فارسی نهج‌البلاغه 

سیفعلی زاهدی فر^1*، آمنه موسوی شجری²

1. استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
2. دکترای زبان و ادبیات عرب و دانشجوي كارشناسي ارشد زبانشناسی دانشگاه الزهرا(س)

ایمیل نویسنده مسئول: s_zahedifar@yahoo.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.105

چکیده

نهج‌البلاغه بعد از قرآن کریم از مهمترین منابع اصیل دینی محسوب می‌شود. از جمله تحقیقات بنیادی در مورد نهج‌البلاغه شناخت صحیح واژگان و الفاظ این کتاب است. واژگان به کار رفته در نهج‌البلاغه علاوه بر زبان عربی که بیشترین تعداد کلمات مورد استفاده را به خود اختصاص داده است از زبانهای دیگر همچون یونانی، سریانی، آرامی، اکدی، حبشی و زبانهای دیگر بهره برده است. بررسی برخی از واژگان نهج‌البلاغه نشان داد که این کلمات از زبان فارسی وارد زبان عربی شده سپس توسط امام علی (ع) استعمال گشته و در نهج‌البلاغه درج شده است. در این پژوهش ده واژه از نهج‌البلاغه که به صورت قطعی دارای ریشه فارسی هستند، انتخاب شد و ریشه این واژگان در فارسی میانه و ایرانی باستان مورد بررسی قرار گرفت. برخی از این واژگان مانند برزخ و نعل در قرآن نیز استعمال شده‌اند اما اکثر کلمات منتخب کاربرد قرآنی نداشته و فقط در کلام امام علی(ع) استعمال شده است. پیشینیه این مباحث به بحث معربات مربوط می شود که از دیرباز مورد پژوهش محققان بوده است. در نوشتار حاضر روش جمع آوری داده ها به روش کتابخانه‌‌ی بوده و بررسی آنها به صورت توصیفی تحلیلی می‌باشد.

واژگان کلیدی: امام علی(ع)، نهج‌البلاغه، ریشه‌شناسی، زبان فارسی.

بررسی ترجمه بخش کلمات قصار نهج البلاغه شیخ حسین انصاریان

آیت الله زرمحمدی¹

1. عضو هیأت علمی دانشگاه زنجان

ایمیل نویسنده مسئول: zarmohammadi@znu.ac.ir

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.107

چکیده

ترجمه متون دینی از اهمیت و حساسیت ویژه ای برخوردار است؛ چرا که یکی از اهداف مد نظر این متون مقوله تفکر و تدبر و فهم آن است. یکی از این متون دینی که در میان مسلمانان به ویژه شیعیان دارای اهمیت فراوان است کتاب نهج البلاغه می باشد که حاوی سخنان امیرمؤمنان علی (ع) است و در سده چهارم هجری توسط سید رضی گردآوری شده است. از آنجا که زبان اصلی این متن عربی است ناگزیر غیر عرب زبانان باید دست به ترجمه آن بزنند. یکی از ترجمه های در دسترس ترجمه شیخ حسین انصاریان است که با زبانی ساده و گویا و قابل فهم سعی در ترجمه کلام امیرمؤمنان (ع) به زبان فارسی نموده است. وی با روزمره سازی برگردان تا حد زیادی در موضوع قابلیت ارتباطی توفیق یافته است. این پژوهش بر آن است تا آسیب های نهفته در برگردان را با ذکر دلایل به بوته بحث و نقد بگذارد نارسایی ها و نواقصی که گاه ناشی از نادرستی ترجمه واژه و تکیه به ارتکازات ذهنی و گاه برگرفته از ارتباط نزدیک زبان عربی و زبان فارسی و زمانی در اثر تقیّد کامل به متن و نادیده انگاری زبان مقصد و گاهی به موجب خلط میان واژگان قریب المعنی که ظاهراً دارای ترادف هستند و زمانی به علت تقابل های معنایی ابتدایی که میان الفاظ شکل گرفته است بدون آن که دیگر تقابل ها در نظر گرفته شود.

واژگان کلیدی: متون دینی، نهج البلاغه، ترجمه، انصاریان.

الإعلام العلوي في ضوء نهج البلاغة

عمّار الزويني الحسيني¹، أزهر عذاب الجبوري²

1. باحث عراقي في جامعة طهران- برديس فارابي، كليّة الالهيّات، قسم اللغة العربيّة وآدابها
2. باحث عراقي في جامعة المصطفى العالمية

ایمیل نویسنده مسئول: Ammaralzwainy7@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.108

الملخّص

    لاشكَّ أنَّ الإعلام يمثل سلطةً ذات أهميّة كبيرة، وإدارة هذه السّلطة تحتاج إلى عقول تمتاز بالذكاء والحنكة؛ لأنّ أصحاب هذه السّلطة يؤمنون بالقوّة، وفعاليّة هذه القوّة في قلب موازين أي معادلة كانت، رياضيّة أو سياسيّة أو اقتصاديّة أو ثقافيّة؛ لذا يرافق الإعلام أي حركة يراد لها النّجاح، ولاسيما إذا كانت الحركة ثقافيّة نجد الإعلام حاضراً بكل إمكانيّاته، وحركة الإعلام العلوي الثقافيّة رافقتها حركة إعلامية جسّدها الإعلاميّون، وهنا تكمن أهميّة البحث في إثبات وجود هذه الحركة الإعلاميّة، فضلاً عن ذلك قراءة هذه الحركة الإعلاميّة في ضوء إثبات الهويّة الدينيّة، عن طريق بيان أسسها الفكريّة، ومنطلقاتها الثقافيّة في إبراز صورة الإسلام الناصعة، وكذلك مقارعة الإعلام الباطل المتمثل في الإعلام المضاد المضلل لصورة الإسلام، واليوم أساليب مواجهة الخطاب الإعلامي تغيّرت وتنوّعت، فأصبح الإعلام مهمّاً. إنّ البحث تضمّن إعلام الخطاب العلوي في مواجهة التقاعس الفكري، كذلك بروز الهويّة الدينيّة في لغة الإعلام العلوي، وأيضاً أثر الإعلام في تبّنيه قضايا العدل في الحكومات، والنهوض بها، لذا أضحى موقف العدالة منصة الإعلام العلوي، ولاسيما وهي تجسّد القيم الإنسانيّة الرافضة لظلم الإنسان، وكشف زيف المضللين المتّخذين الإعلام سبيلا لذلك، وهذه مثّلت أهم نتائج البحث، متخذين المنهج التحليلي سبيلاً لذلك؛ لذا يوصي البحث بتتبع القيم الإعلاميّة، في الخطابات العلويّة التي تشكل نظريّة الإعلام العلوي الهادف ذات الامتداد العريق، ومساهمتها في نشر الإسلام، من خلال الكتب والرسائل، وكذلك الابتعاد عن التضليل.

الكلمات الرئیسة: الإعلام العلوي، نهج البلاغة، خطاب الإعلام.

گونه‌های حقوق شهروندی از منظر نهج البلاغه

فاطمه سعیدی مبارکه¹

1. دانشجوی دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب قم

ایمیل نویسنده مسئول: f.saeedi2019@yahoo.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.109

چکیده

حقوق شهروندی از جمله مفاهیم مورد مُداقه در میان اندیشمندان علوم اجتماعی و جوامع مدنی است. التزام به حقوق شهروندی و مراعات مؤلفه‌ها و ابعاد آن از جانب حاکمیّت و مردم، اصلی‌ترین شاخصه توسعه انسانی پایدار در جهان معاصر است. از این رو، بررسی کتاب نهج البلاغه با هدف واکاوی گونه‌های حقوق شهروندی ضروری به نظر می‌رسد. حقوق فرهنگی، اقتصادی، فردی، سیاسی و امنیتی مهمترین گونه‌های حقوق شهروندی از منظر کلام علوی است. با تأمل در کتاب گرانسنگ نهج البلاغه، ابعاد حقوق شهروندی و لزوم رعایت حقوق انسانی بدون اعمال ممیّزاتی چون رنگ و نژاد و یا حزب خاص مبرهن است. با وجود این امر، تحقق تمام گونه‌های حقوق شهروندی در سایه شناخت آحاد جامعه فراهم می‌گردد.

واژگان کلیدی: حقوق شهروندی، فرهنگی، اقتصادی، نهج البلاغه

بایسته‎‎های رهبری در عهدنامه مالک اشتر و سیاستنامه

زهرا سلیمانی¹

1. استادیار دانشگاه آزاد اسلامی،واحد تهران مرکزی

ایمیل نویسنده مسئول: soleymani9500@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.110

چکیده

متون اخلاقی و تربیتی _مدیریتی هر ملتی آیینه تمام‎نمای خصوصیات فرهنگی، قومی و مذهبی آن ملت است به گونه‎ای که اعمال شیوه‎های مدیریت و رهبری توام با نهادی شدن اصول آن جز از طریق تفسیر و انطباق این متون با مقتضای احوال عصر و مطالبات اجتماعی میسر نخواهد بود. آرمانشهر نظام‎الملک و به ویژه حضرت علی(ع) در مقایسه با تئوری‎های رهبری و مدیریت از عمق و جامعیت و حتی در بسیاری از موارد برتری اعجاب‎آوری برخوردار است. همچنین این دو اثر با بیان آموزه‎های با ارزش تربیتی و اخلاقی در رهبری با درون‎مایه و ریشه‎ای از مذهب اسلام، که اصول کلاسیک مدیریت از آن غافل بوده، برتری خود را به اثبات رسانده است و حتی می‎تواند راهنمایی مفید و کامل در رهبری و مدیریت جوامع خصوصی و اجتماعی باشد، نگاهی به سیاستنامه قرن پنجم و نامه حضرت علی(ع) به مالک اشتر که متعلق به 1400 سال پیش است و نیز مقایسه آنها با اصول و صفات رهبری متعلق به قرن بیستم میلادی، گواهی بر این مدعا می‎باشد.در این مقاله کوشش شده است تا با بررسی آموزه‎ها، اصول و صفات رهبری عهدنامه مالک اشتر و سیاستنامه در چارچوب اصول رهبری علمی، گامی موثر در شناساندن غنای این پندنامه‎های وزین در علم مدیریت و رهبری برداشته شود و با تطبیق اصول و صفات رهبری آن با قرن بیستم، مهری بر اثبات کارآیی این متون کهن ارزشمند در اداره مطلوب یک سیستم زده شود.

واژگان کلیدی: مدیریت، نامه امام علی(ع) به مالک اشتر، سیاستنامه، ادبیات تعلیمی.

نگرشی تطبیقی به اصل رهبری در نامه ی حضرت علی (ع)

به مالک اشتر و تئوری های اصول مدیریت علمی

زهرا سلیمانی¹

1. استادیار دانشگاه آزاد اسلامی،واحد تهران مرکزی

ایمیل نویسنده مسئول: soleymani9500@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.111

چکیده

نامه ی حضرت علی (ع) به مالک اشتر از جمله مهم ترین پندنامه های اخلاقی و مدیریتی  به شمار می رود که در این مقاله سعی شده است تا با بررسی آموزه ها و دیدگاه های مدیریتی در این متن که مستقیماً به مقوله ی وظایف و اصول مدیر پرداخته است،با دیدی تطبیقی و مقایسه ای تقیسم بندی کامل و جامعی از تئوری های یکی از اصول مدیریت علمی قرن بیستم یعنی رهبری در نامه ی حضرت علی (ع) به مالک اشتر ارائه شود. از آنجا که اعمال شیوه های مدیریت توأم با نهادی شدن اصول آن جز از طریق تفسیر و انطباق این متن با مقتضای احوال عصر و مطالبات اجتماعی میسر نخواهد بود، این مقاله کوششی در جهت اثبات و خلق سندی معتبر در راه اثبات هم اندیشی وهم گرایی موجود بین این متون و همچنین این که پند نامه ی وزین حضرت (ع) در مقایسه با تئوری های رهبری اصول مدیریت علمی قرن بیستم از عمق و جامعیت و حتی در بعضی موارد از برتری اعجاب آوری برخوردار است. نگاهی به نامه ی حضرت علی (ع) به مالک اشتر متعلق به قرن یکم هجری و مقایسه آن با این اصل از مدیریت متعلق به قرن بیستم میلادی، دلیل بر این مدعاست.

واژگان کلیدی: امام علی (ع)، عهدنامه ی مالک اشتر، صفات رهبری.

نقش تقوا در تعامل زمامداران حکومتي با مردم از منظر نهج‌البلاغه

سيده فاطمه سليمي¹، عاطفه غفاري^2*

1. استاديار گروه زبان و ادبيات عربي دانشگاه علوم و معارف قرآن کريم، دانشکده علوم قرآني، آمل، ايران
2. دانشجوي کارشناسي ارشد رشته تفسیر وعلوم قرآن، دانشکده علوم قرآني، آمل، ايران

ایمیل نویسنده مسئول: atefehghaffari251@gmail.com 

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.113

چکیده

کارگزاران حکومتي بخش مهم و اعظم اعضای هر دولت در تعامل با مردم می‌باشند، در آموزه‌های دینی و به‌ويژه در کتاب شریف نهج‌البلاغه به زواياي تعامل صحيح اين قشر در حوزه‌هاي مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی اشاره شده که در رشد و اعتلاي اين امر، تقوا نقش محوري و بنيادين را برعهده دارد. امام علي (ع)، در پيشبرد صحيح اوضاع حکومت و حسن مديريت زمامداران، افرادي دين‌مدار، تقواپيشه، مطمئن و پالایش شده را به این مقام منصوب نموده و در قالب عهدنامه توصیه‌های بسیار مفیدی را بر پايه تقوا بيان داشته است. نوشتار حاضر بر آن است تا با تکيه بر روش توصيفي- تحليلي، از ميان زواياي مختلف تقوا، به مطالعه موردي نقش تقوا‏ي اقتصادي و اجتماعي در تعامل کارگزاران با مردم از منظر نهج‌البلاغه بپردازد؛ رهيافتهاي حاصل از پژوهش آنکه، مؤلفه‌های اجتماعي ويژه‌اي همچون عدالت‌ورزی، ارتباط مستقیم با مردم، مهرورزي، اعتدال‌گرایی، پرهیز از تملق و چاپلوسی از مصادیق تقوا به شمار آمده که در تقویت اعتماد متقابل مردم و کارگزاران در جامعه اسلامی سهیم است. در گفتمان علوي آثار اقتصادی تقوا نيز در روابط زمامداران و مردم در شکل پرهیز از احتکار و رانت‌خواری، پرهيز از ربا، عدم رشوه‌خواری و رابطه‌گرایی به تصوير کشيده شده است. مهم آنکه تبلور اين مؤلفه‌هاي تقوابنياد موجب ثبات و دوام حکومت، اصلاح و آبادي جامعه‌ی اسلامي، حفظ نظم و امنيت عمومی و در نهایت رشد و کمال جامعه‌ی اسلامی می‌شود.

واژگان کليدي: تقوا، کارگزاران حکومتي، نهج‌البلاغه.

آثار تقوا در زندگی دنیوی انسان از منظر امام علی (ع)

سيده فاطمه سليمي¹، عاطفه غفاري^2*

1. استاديار گروه زبان و ادبيات عربي دانشگاه علوم و معارف قرآن کريم، دانشکده علوم قرآني، آمل، ايران
2. دانشجوي کارشناسي ارشد رشته تفسیر وعلوم قرآن، دانشکده علوم قرآني، آمل، ايران

ایمیل نویسنده مسئول: atefehghaffari251@gmail.com 

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.114

چكيده

جامع‌ترين واژه در پيکره اخلاق اسلامي، مؤلفه‌ي ارزشي تقواست که در بندگي خدا، مراقبه نفس و حفظ حريم الهي معنا مي‌شود، از نگرگاه آموزه‌هاي ديني، روح دینداری و جوهره ایمان و باور یک مسلمان در «تقوای» او تجلی پیدا می‌کند و کانوني براي رشد و ترويج رفتار صحيح، ضابطه‌مند و الهي مي‌شود. در اثر ماندگار نهج‌البلاغه از تقوی و شاخصه‌هاي تقواپيشگان در ابعاد گوناگون بينشي، رفتاري و اخلاقي سخن به میان آمده است حتی گاه پايبندي به اين صفت با ايراد خطبه‌اي مستقل، پرمضمون و نسبتا مفصل همچون خطبه‌ي “همّام” همراه بوده است؛ اين امر نشانگر نقش حساس و سرنوشت‌ساز تقوا در عرصه‌های گوناگون زندگی است. پژوهش حاضر بر آن است تا با تکيه بر روش توصيفي-تحليلي به آثار فردي و اجتماعي تقوي در زندگي دنيوي انسان برپايه‌ی گفتمان علوي (ع) بپردازد. رهيافتهاي حاصل از پژوهش آنکه، آثار فردي تقوا در زندگي دنيوي در شکل تقوا در قلب، چشم، گوش و زبان انسان تجسم می‌يابد و آثار اجتماعی آن نيز مصاديقي چون رحمت اجتماعی، گشایش مشکلات، بازدارندگی از محرمات، اثربخشی بر صله رحم و عزت‌بخشی را به همراه دارد. مهم آنکه، نگرشي عميق نسبت به آثار تقوا در گفتمان علوي و کاربست آن در نهاد زندگي، بسياري از آسيبهاي کنوني جامعه را کمرنگ مي‌نمايد و در مقابل الگويي جامع و ضابطه‌مند را جهت بنيان شاخصه-هاي انسان سالم و در نهايت جامعه آرماني و مطلوب به تصوير مي‌کشد.

واژگان کلیدی: تقوی، زندگي دنيوي، آثار فردي و اجتماعي، نهج‌البلاغه.

نقد ترجمه‌های تمییز در خطب نهج‌البلاغه

جواد سلیمیان¹، فاطمه گُلی²، مهرانگیز معتمدی^3*

1. خارج فقه ـ اصول و کلام، استاد مؤسسه آموزش عالی حوزوی فاطمةالزهرا (سلام الله علیها) اصفهان
2. دکتری زبان و ادبیات عربی، استاد مؤسسه آموزش عالی حوزوی فاطمةالزهرا (سلام الله علیها) اصفهان
3. سطح سه مدرّسی ادبیات عرب، طلبه مؤسسه آموزش عالی حوزوی فاطمةالزهرا (سلام الله علیها) اصفهان

ایمیل نویسنده مسئول: mehrangiz.motamedi@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.115

چکیده

کتاب گرانسنگ «نهج‌البلاغه»، از زمان جمع‌آوری تا کنون مورد ‌اهتمام ویژه مترجمان قرار ‌گرفته؛ به گونه‌ای که در قرن اخیر، ترجمه‌ها‌ی گوناگونی از آن به زبان فارسی منتشر ‌شده‌‌ است؛ ولی با ‌این ‌وجود، برخی از این ترجمه‌ها، به دلیل عدم توجه کافی به نقش نحوی «تمییز نسبت»، خالی از اشکال نیست. در پژوهش حاضر، سعی بر آن است که با مبنای کار قرار دادن ترجمه‌های آقایان «آیتی، دشتی، شهیدی، فیض‌الاسلام و مکارم شیرازی» ـ که مشهورتر و پرکاربردتر هستند ـ ترجمه تمییزهای نسبت موجود در خطب نهج‌البلاغه مورد نقد و بررسی قرار گیرد. در مجموع 87 مورد «تمییز نسبت» در خطبه‌های نهج‌البلاغه شناسایی و با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی، به نقد برابرنهاده‌های «تمییز نسبت» در ترجمه‌های نهج‌البلاغه پرداخته‌ شده ‌است. با توجه به این‌که، بررسی همه تمییز‌های نسبت فراتر از ظرفیت این مقاله می‌باشد، تنها نمونه‌هایی از هر قسم تمییز نسبت مورد نقد قرار گرفته که، در ترجمه‌های آن مشکلات ساختاری مشاهده شده است. بررسی عملکرد مترجمان نشان داد که، در مجموع، «فیض‌الاسلام» در ارائه ترجمه‌ای معادل برای «تمییز نسبت»، به گونه موفّق‌تری عمل‌ کرده‌ است؛ چرا‌ که، غالباً ترجمه‌ای معادل از «تمییز محوّل و غیرمحوّل» ارائه ‌داده؛ «مکارم شیرازی»، «دشتی» و «آیتی و شهیدی» در جایگاه‌های بعدی بوده‌اند. در ترجمه «آیتی، دشتی و شهیدی» غالباً «تمییز محوّل» در نقش «مبتدا، فاعل، مفعولٌ به و…» ترجمه شده؛ که چنین ترجمه‌هایی، فاقد تعادل نحوی و بلاغی است.

‌واژگان کلیدی: نقد ترجمه، تمییز نسبت، خطبه‌های نهج‌البلاغه.

مدیریت از نگاه امام علی ع در نهج البلاغه

خدیجه سمیع کلشتری¹

1. دانش آموخته سطح 2 مدرسه علمیه حضرت معصومه شهرستان رودبار

ایمیل نویسنده مسئول: samikhadijeh9@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.116

چکیده

 مدیریت به معنی دانش اداره کردن مجموعه است. با توجه به لزوم زندگی اجتماعی انسان و حکومتی که بتواند نظم و امنیت را در اجتماع بشری حکمفرما نماید بایسته است اشخاصی به حکومت و مدیریت جمع بپردازند که از دانش آن بهره گرفته اند و توانایی لازم برای اداره مجموعه را دارند چرا که مدیریت ارکان چند گانه دارد که برنامه ریزی و سازماندهی بخش مهمی از آن است. در نهج البلاغه به مواردی می رسیم که امام امر و نهی های مختلف به فرماندهان و استانداران خویش داده است که نمونه مشهور آن نامه ۵۳ نهج البلاغه خطاب به مالک اشتر است در این نامه امام به طور  کامل بایسته های اداره کردن سازمان را از  زوایای گوناگون مطرح نموده و خواستار اجرای مطالباتی است که به صورت شفاف در نامه ارسالی کرده اند.

واژگان کلیدی: حکومت،  مدیریت ، رهبری، علم و تخصص، برقراری عدالت

بازتاب دستورات مدیریتی نامه مالک اشتر در بوستان و گلستان سعدی

محمد حسن سورانی حیدری¹

1. دانش آموخته دکتری زبان وادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

ایمیل نویسنده مسئول: surany.dr@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.117

چکیده

      از مهم ترین نوشته هایی که می توان اصول مدیریتی را در آن یافت، نامه امام علی(ع) به مالک اشتر است. در این نامه پر پند و آموزنده، حضرت علی (ع) جهت هدایت و روشن بینی مالک، در راستای برپایی حکومتی اسلامی و آرمانی، اصولی مدیریتی را بیان می‌دارند تا چراغ راه تمامی زمامداران، فرماندهان حکومتی و مدیران باشد. سعدی، شاعر شیرین سخن شیراز نیز پس از گذشت هفت قرن از صدور دستورات امیر المومنین (ع)، در گستان و بوستان، به جستجوی آرمان شهری می پردازد که بنیان و شالوده اصلی آن، احکام و قوانین دین اسلام است. با اندک تامّلی در نامه پنجاه و سوم نهج البلاغه و بوستان و گلستان می توان به اشتراکات خاصی در اصول مدیریتی رسید. برهمین اساس، نگارندگان در این مقاله برآنند، به روش کتابخانه‌ای و فیش برداری و در نهایت مقایسه و تطبیق، اشتراکات اصول مدیریتی را در نامه حضرت امیر(ع) به مالک اشتر و بوستان و گلستان سعدی مورد بررسی قرار دهند. نتابج، حاکی از آن است که این دو اثر، در یازده مورد از اصول مدیریتی تطبیق دارند؛ این موارد عبارتند از پوشاندن عیوب دیگران، توجه به رسوم نیک گذشتگان، پرهیز از منت گذاری، مشورت با دانشمندان و پرهیز از همنشینی با نادانان، روش برخورد با دشمن و پذیرش صلح، انتخاب مدیران و کارگزاران، مهربانی، اهمیت توجه به سپاهیان و نظامیان، تدبیر در جمع آوری مالیات، هشدار از ریختن خون ناحق، حاکم و بازرگانان.

واژگان کلیدی: مدیریت، نهج البلاغه، بوستان وگلستان سعدی، آرمانشهر.

نمادهای حیوانی در امثال نهج البلاغه

حسن کاظمی سهلوانی¹

1. دکترای زبان و ادبیات عربی و مدرس دانشگاه فرهنگیان اصفهان

ایمیل نویسنده مسئول: Sahlavaninoor@yahoo.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.173

چکیده

نهج البلاغه با توانش ادبی فوق العاده علاوه بر زبان هدایتی که بازتابی از پرتوهای تعالیم الهام بخش و هدایت آفرین قرآن و درس گفتارهای نبوی است، انواع ادبی متنوعی را در خود جای داده است. از جمله این انواع، مثل ها و مثل واره هاست که تسهیل گر انتقال معنای فرازمند در بستری روان و همه فهم است. در این مثل ها و نمادهای جانوری گاه کاربستی زیبایی آفرین و محتوا مند دارند. شناخت این نمادها و دریافت دلالت هایشان رسالت این مقال است که در پاسخ به این پرسش که چرا در نهج البلاغه از نام های حیوانات و نمادهایشان سخن به میان آمده است؟ رهیافت پاسخ یابی به این پرسش در اسلوبی توصیفی تحلیلی شیوه این مقاله را شکل داده که دریافته است این نمادها متأثر از فرهنگ زمانه، ابزاری است در انتقال کامل معنا و ایجاد یک مفاهمه تمام و از سویی هم بر زیبایی لفظی سخن می افزاید و هم معنا را به صورت کامل به مخاطب می رساند.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، ضرب المثل، نمادهای جانواری.

قانومندی سقوط ملل در نهج البلاغه

فاطمه السادات سید قوامی¹

1. دکتری الهیات/ تاریخ و تمدن ملل اسلامی، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان

ایمیل نویسنده مسئول: sadat.ghavami25@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.119

چکیده

 امام علی ع با علمی همه‌جانبه که از سرچشمه وحی نشأت گرفته در موارد متعدد بر حاکمیت قانون در قلمرو حیات فردی و اجتماعی تصریح نموده و در پیش‌بینی آینده به تعمیم علل تحولات تاریخی در موارد مشابه می‌پردازد. پژوهش حاضر بر کلّیت تاریخ جوامع با تأکید بر فنا و انقراض ملّت‌ها و بروز حوادث مشابه به حادثه‌های گذشته در صورتی که عوامل آن ایجاد شود تأکید نموده؛ با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه‌ای درصدد است به عبرت آموختن از تاریخ زوال گذشتگان بر اساس سنّت‌ها و قوانین لایتغیر الهی که در تاریخ بشری جریان دارد با تکیه بر خطب، نامه‌ها و کلمات قصار امام علی ع در نهج البلاغه دست یابد. بر پایه یافته‌های این پژوهش، غفلت از یاد خدا، کینه‌توزی، تفرقه، رفاه‌طلبی، بهره‌برداری نکردن از مهلت‌ها، نعمت‌ها و آزمایش‌ها از عوامل سقوط ملل محسوب می‌شود.

واژگان کلیدی: قانونمندی، سقوط ملل، نهج البلاغه، سنّت‌ها.

تربیت در نهج البلاغه

فاطمه شادکام¹ 

1. طلبه سطح 2 ، حوزه علمیه فاطمیه (س) شهرستان صومعه سرا

ایمیل نویسنده مسئول: Sardarekheybar.34@gmail.Com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.120

    چکیده

در نگــارش این مقاله تصویری از نظام تربیت از منظر امام علی (ع) در نهج البلاغه ارائه می شود. در این راستا ابتدا مفهوم و نظام تربیت عنوان شده، سپس به موانع و مقتضیات تربیت از جوانب مختلف پرداخته می شود؛ نتایج حاکی از آن است نه تنها موانع مقتضیات فردی- که مهم ترین آن ها میل و انگیزه و خواست فرد است- بلکه موانع و مقتضیات اجتماعی- خشونت گرایی، ناپایداری و درگیری و بت پرستی، بیدادگری و .. – در تحقق تربیت شخص نقش دارد. در ادامه نکاتی مهم از اندیشه های تربیتی حضرت علی(ع) به استناد شواهد مکتوب و بررسی ها عنوان شده و ضمن تحلیل محتوای تربیتی امام (ع)، روش ها و عوامل موثر در تربیت استخراج و در این مقاله ارائه خواهد شد.

واژگان کلیدی: تربیت، نهج البلاغه، امام علی (ع)، روش ها، موانع .

فصاحت و بلاغت سخنان امام علي(‏ع) از منظر ابوالعباس مبرّد

در کتاب «الكامل في اللغة والأدب»

مهدي شاهرخ^1*، علي بابايي دم‌طسوج ² 

1. استاديار گروه زبان و ادبيات عربي دانشگاه مازندران، مدرس زبان و ادبيات عربي دانشگاه ياسوج

ایمیل نویسنده مسئول: m.shahrokh@umz.ac.ir

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای ارائه

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.121

چکيده

ابو العباس مبرّد لغوي و نحوي برجسته ‏عربي در سده ‏سوم هجري، از جمله بزرگاني است که در کتاب خود، «الكامل في اللغة و الأدب» در استدلال‌‌ها و بيان مسائل نغز، از خطبه‌ها، حکمت‌ها و کلمات قصار اميرالمؤمنين در ذيل اصطلاحِ «سخنان حکيمانه» و «سخن حکيمان» استفاده مي‌کند و شيوايي سخنان حضرت(ع) را مورد تعريف و تمجيد قرار مي‌دهد. اين مقاله درصدد آن است با تکيه بر شيوه ‏وصفي و تحليلي و با بررسي کمي و کيفي کاربرد سخنان امام(‏ع) در الکامل، به بررسي آن دسته از سخنان امام علي(‏ع) در کتاب الکامل مبرّد بپردازد که ايشان به مدح‌وثناي فصاحت و بلاغت کلام امام(‏ع) پرداخته‌اند. نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد که فصاحت و بلاغت سخنان اميرمؤمنان(ع) دو بالی هستند که مبرّد را براي اقناع مخاطب در رسيدن به سرمنزل مقصود کمک مي‌رسانند. در اين راستا، متناسب بودن و سازگاري کلام با مقتضاي حال مخاطب از مهم‌ترين دلايل اوج‌گيري فصاحت و بلاغت سخنان امام علي(‏ع) است که مبرّد را وادار کرده تا در کتاب خود، بدان استناد کرده و از آن‌ها بهره کافي را ببرد و آن‌ها را مورد تعريف و تمجيد قرار دهد. نيز علاوه بر جنبه‌هاي ظاهري و لفظي کلام امام علي(‏ع)، دلالت‌هاي معنايي و مفهومي و بلاغت ايجاز از جمله مهم‌ترين ويژگي‌هاي شيوايي سخنان گهربار آن امام هُمام(ع) است که مبرّد کتاب خود را بدان آراسته است.

واژگان کليدي: فصاحت، بلاغت، امام علي(‏ع)، مبرّد، الکامل.

جهان بینی امام علی (ع) در مسأله «شوق به مرگ»

با روش معنایابی توصیفی

زهره شریعت ناصری

1. دکتری مدرسی معارف(قرآن و متون اسلامی)، مدرس دانشگاه گیلان

ایمیل نویسنده مسئول: z.shariatnaseri@yahoo.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای ارائه

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.122

چکیده

نگاه معناشناختی به متن و تحلیل معنایی واژگان آن، یکی از راههای دست یابی به دقایق معنا و پی بردن به مقصود گوینده و جهان اوست. این مقاله با تحلیل معناشناختی همنشین های معنادار و پر بسامد واژه شوق و تقابل معنایی آن، به جهان بینی امام علی ع در یکی از متعلقات شوق(شوق به مرگ) دست یافته است. نتیجه هم نشینی و تقابل معنایی نشان داده است که شوق مدنظر امام به هر چیزی تعلق نگرفته، بلکه به امور مطلوب و محبوبِ پایدار تعلق یافته است. متعلق شوق از دید امام از سطح مورد انتظار بالاتر رفته و به امری تعلق یافته که مورد خواست همگان نیست. شوق به مرگ اساسا با چند گونه شناخت مرتبط است و تا شناخت متعلق شوق واقع نشود، شوق به بار نمی نشیند.نتیجه شوق، تلاشی است که به عمل(صالح) منتهی می شود.

واژگان کلیدی: معناشناسی، شوق مرگ، جانشینی و همنشینی، نهج البلاغه، تفسیر.

جایگاه نظارت مردمی در منظر حضرت علی (ع)

در امنیت جامعه اسلامی

سمیه شعبانی¹، رضا تاج آبادی^2*

1. کارشناسی ارشد رشته حقوق عمومی 2. کارشناس ارشد کتابداری و اطلاع رسانی معاونت آموزش مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی

ایمیل نویسنده مسئول: tajabadireza@yahoo.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.62

چکیده

نظارت در سيره علوي با اتكاء به مباني قرآني و سيره نبوي، مسئوليتي ديني و در ذيل فريضه امر به معروف و نهي از منكر است كه خود از ظرفيت هاي بزرگ و گسترده نظام اسلامي در اصلاح سياسي و اجتماعي در كليه حوزه هاي فردي و جمعي به شمار مي رود.

تبیین و بررسی اهمیت نظارت مردمی و امر به معروف و نهی از منکر در منظر حضرت علی (ع) در سلامت جامعه اسلامی  می باشد .نتایج تحقیق حاکی از آن است که در نظام سياسي علوي، نظارت بيروني بر قاعده اساسي نظارت دروني استوار است، اما هم زمان به اين حد نيز كفايت نشده و علاوه بر تأكيد بر ضرورت خود كنترلي رهبران و كارگزاران سياسي، از سازوكارهاي متنوع، متطور و مترقي در بازرسي و نظارت همگاني استفاده شده است. از بررسی و تتبع از سیره فردی و اجتماعی امیر المومنین (ع) به روشنی می توان استنباط کرد که از جمله مولفه های دستیابی  به سعادت و سعادت بخشی  و سلامت در جامعه اسلامی، نظارت دقیق و همه جانبه بر تمامی امور است .

واژگان کلیدی: نظارت همگانی، امر به معروف و نهی از منکر، ارتقاء سلامت اداری، سیره علوی .

گستره اعتدال از منظر امام علی(ع) در نهج البلاغه

ملیحه شفیع زاده ¹

1. طلبه مقطع سطح دو، حوزه علمیه امام صادق(ع) شهرستان شاهرود

ایمیل نویسنده مسئول: SHAFI@GMAIL.COM

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.124

چکیده

در تعالیم قرآن و احادیث از دین اسلام و مسلمان، به عنوان دین اعتدال و امت وسط نام برده شده است که این امر اهمیت اعتدال و میانه روی را در تمامی امور جامعه اسلامی را متذکر می شود، امری که بسیار مورد غفلت قرار گرفته است. اعتدال و میانه روی، همان گونه که از نامش پیداست، به معنای پیمودن و گزینش راه میانه و وسط و عدم تمایل به دو طرف افراط و تفریط می باشد. اصل اعتدال، که در قرآن کریم به آن عنایت فراوانی شده است، در زندگی پر برکت پیامبر اکرم (ص) و ائمه هدی (علیهم السلام) و در کلیه اعمال و رفتارشان به روشنی دیده می شود. آنان هرگز در هیچ امری از اعتدال و میانه روی خارج نشدند. در این نوشتار میانه روی و اعتدال از منظر روایات و سخنان امام علی(ع) مورد بحث و بررسی قرار گرفته است تا در ضمن بیان لغوی و اصطلاحی و مفهوم آن، به استناد آیات کریمه قرآن و سخنان گرانبهای امام علی(ع)، اهمیت و ارزش آن و نقش آن در زندگی فردی و اجتماعی و سیرتکاملی انسان در نیل به شخصیت مطلوب ایمانی مورد بررسی و کنکاش قرار گیرد و نقش آن در رسیدن به کمالات انسانی و تداوم نعمت ها تبیین شود.

واژگان کلیدی: اعتدال، میانه روی، تفریط، افراط

بررسی معناشناختی واژه آب در کلام امام علی (ع)؛

براساس نظریه داده بنیاد و الگوی استروس و کوربین

عباسعلی شکاردوست^1*، فاطمه اکبری آواز²

1. دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی، گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه بیرجند.

دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی، گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه بیرجند

ایمیل نویسنده مسئول: abbasali.shekardoost@birjand.ac.ir

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای ارائه

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.125

چکیده

نهج‌البلاغه حاوی سخنان امیرالمؤمنین علی (ع) با آموزه‌های اجتماعی گسترده‌ای است که از واژه آب در آن به عنوان یک مفهوم چندوجهی بهره گرفته شده است. لذا هدف پژوهش حاضر کشف و ارائه معانی واژه آب در نهج‌البلاغه است. این مطالعه با روش کیفی و با رویکرد نظریه داده بنیاد و بر اساس الگوی استروس و کوربین به سرانجام رسیده است. روش تحلیلی این الگو استقرائی است، به این معنا که داده های پژوهش با طی مسیری سه مرحله‌ای با عناوین کدگذاری باز، محوری و گزینشی منجر به استخراج مقولات نهائی می شود. تحلیل معناشناختی واژه آب نشان داد که این کلمه در نهج‌البلاغه شش مقوله مبناییِ آفرینش و منشأ عالم وجود، اهل‌بیت و ائمه اطهار، صفات و التذاذ غیرمشروع دنیوی، معرفت الهی و غیر الهی، زدوده و زایل شدن و قرب الهی و لقاءالله را دربر می‌گیرد. بنابر نتایج پژوهش حاضر، معنی و مفهوم آب با نگاهی قرآنی و روایی در نهج‌البلاغه ابتدا در کلان‌ترین نوع نگرش بیان‌شده‌ و سپس به ترسیم غایتمندی زندگی اجتماعی انسان، راه‌ها و موانع تحقق آن و دوری و نزدیکی به این هدف غایی پرداخته شده است.

واژگان کلیدی: امام علی (ع)، نهج‌البلاغه، مفهوم آب، روش کیفی، رویکرد داده بنیاد.

تحلیل گفتمان انتقادی خطبه 114 نهج البلاغه؛

مطالعه موردی لایه بلاغت

کلثوم شیبک¹

1. دانش آموخته کارشناسی ارشد الهیات گرایش علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهید باهنر کرمان

ایمیل نویسنده مسئول: k.sheybak15@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.126

چکیده

 یکی از مباحث پردامنه در حوزه ادبیات و متون دینی مبحث سبک‌شناسی است. سبک‌شناسی دانش تحلیل و تفسیر بیان‌ها و شکل‌های متفاوت سخن است که از این دانش در روش‌های نقد ادبی مدرن و تاریخ ادبی استفاده می‌گردد. با گذر زمان سبک‌شناسی همانند دیگر دانش‌ها گسترش یافت به‌گونه‌ای که امروزه سبک‌شناسی دارای رویکردهای گوناگونی است که هر یک از نظریه‌ها و مکتب‌ها روش جداگانه و سازگار با اهداف خود را برای تحلیل متن و نظام‌های نوشتاری انتخاب می‌کنند. یکی از این رویکردها سبک‌شناسی گفتمانی است. فایده‌ی رویکرد تحلیل گفتمان این است که سبک شناس را قادر می‌سازد تا زبان را در قلمروهای فراتر ازجمله مانند پیوستارمعنایی، پیوستار دستوری، بافت و کنش گفتاری مورد بررسی قرار دهد تا به فهم دقیق‌تری از متن برسد. در این پژوهش خطبه 114 نهج‌البلاغه با روش توصیفی – تحلیلی و رویکرد سبک‌شناسی گفتمانی موردبررسی قرارگرفته است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که بین تمام اجزای خطبه هماهنگی و انسجام خاصی وجود دارد به‌گونه‌ای که سراسر متن در پی بیان کردن یک ایدئولوژی واحد می‌باشد.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، سبک شناسی، گفتمان انتقادی، لایه بلاغت

بررسی خطبه شقشقیه بر اساس نظریه کارگفت آستین و سرل

فاطمه شیرزاده طاقانکی ¹        

1. دانش اموخته دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه الزهرا (س)

ایمیل نویسنده مسئول: shirzadeh1364@yahoo.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.127

چکیده

نظریه کارگفت یا کنش گفتاری، نظریه ای است که برای تحلیل گفتمان و به منظور دریافت هدف و قصد گوینده به کارمی رود. این نظریه، اولین بار توسط آستین مطرح شد وسرل آن را تکامل بخشید. سرل کارگفت ها را به پنج دسته اظهاری، تعهدی، ترغیبی، اعلامی وعاطفی تقسیم نمود. علاوه بر آن معنا را به دو بخش صریح وضمنی تقسیم کرد. بررسی خطبه شقشقیه براساس کارگفت سرل، نشان می دهد که کارگفت های اظهاری – در معنای صریح- وکارگفت های عاطفی – در معنای ضمنی – با نکته ی غیربیانی هجو بیشترین تعداد را در این خطبه داشته ودر نهایت کارگفت تعهدی نیز به کار رفته است اما کارگفت‌های اعلامی و ترغیبی به هیچ وجه به کار نرفته است. تطابق بافت موقعیتی خطبه با انواع کارگفتهای به کار رفته در متن و بسامد آنها، نشان از قدرت بالای مخاطب شناسی و درک آن حضرت از بافت موقعیتی است. روش استفاده شده در این مقاله، توصیفی – تحلیلی است .

واژگان کلیدی: کارگفت، آستین، سرل، امام علی (ع)، خطبه ی شقشقیه.

.

عوامل مؤثر بر تربیت مبتنی بر نامه 31 نهج البلاغه

فاطمه صابری¹

1. دانشجوی کارشناسی ارشد نهج البلاغه گرایش تربیت و اخلاق فردی و اجتماعی دانشگاه اصفهان، طلبه سطح 3 رشته تعلیم و تربیت جامعه الزهرای قم

ایمیل نویسنده مسئول: f.saberi311@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.128

چکیده

واژه‌ی تربيـت بـر پـرورش استعداد‌هاي انساني يعني فراهم کردن زمينه‌ی رشد استعداد‌هاي آدمي دلالت مي‌کنـد. انسان تنها در پرتـو تربيـت صـحيح اسـت کـه بـه عنـوان موجودي هدفمند و انديشه‌ورز به اهداف و آرمان‌هاي خود دست می‌يابد. پژوهش حاضر به دنبال بررسی این نکته‌ی مهم بوده است که عوامل مؤثر بر تربیت را شناسایی کرده لذا جهت نیل به این هدف با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی این موضوع در نهج‌البلاغه، پرداخته شده است. از جمله نتایج این پژوهش، عوامل پیشینی مؤثر بر تربیت: فطرت و وراثت و عوامل پسینی مؤثر بر تربیت: محیط خانواده، ایمان و اعتقاد به خدا، محیط دوستان و همسالان، محیط اجتماع، سختی‌ها و شداید، کار، اراده‌ی انسان  می‌باشد که اراده بیشترین تأثیر را بر روی فرزند دارد.

واژگان کلیدی: امام علی(ع)، نامه31 نهج البلاغه، تربیت اخلاقی، نهج البلاغه.

هدایت و مشورت  الگویی در نهج البلاغه

عباس صادقي¹، مريم بابائی^2*

1. دانشيار دانشگاه گيلان
2. كارشناس ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه گیلان

ایمیل نویسنده مسئول: maryambabaeikh@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.129

چکیده

ارزش و اهمیت والای اصل هدایت و مشورت از دیدگاه اسلام، اهمیت ویژگی های هدایت و مشورت را در اسلام آشکار می سازد، مشاور در حقیقت رکن اصلی نیل به حقائق و واقعیات و جلوگیری از خطا واشتباه و تثبیت محور حرکت انسان ها به سوی نیازمندی‌های فردی واجتماعی و معنوی به شمار می رود. نهج‌البلاغه ‌هادی سعادت دنیوی و اخروی بشر در زمینه‌های مختلف فردی و اجتماعی از جمله ضرورت هدایت و مشورت در جامعه و تاکیدکننده بر ویژگی های مشورت دهنده است. هدف در این نوشتار بیان جایگاه هدایت و مشورت در زندگی فردی و اجتماعی با استناد به نهج‌البلاغه است. به نظر امیر مؤمنان(ع) هیچ پشـتيباني موثرتر و استوارتر از مشورت وجـود نـدارد. هـیچ خردمنـدي از مشـاوره ورايزنـي بـا خردمنـدان، خيرخواهـان، عالمان، صاحبان تجربه، اهل احتياط، پارسايان وعاقلان، بی نیاز نیست. بايدها ونبایدها در مشورت دهنده، از مباحث مهم در شـور و مشـورت اسـت؛ صفاتي : مانند تجربه، دانشمندی، آگاهی به امور، عاقل بودن، مهربانی، خیرخواهی، رازداری، ایمان و تقوا از بايدهايي هستند كه هم شايسته و هم بایسته است درمشـورت دهنده وجود داشته باشد.

واژگان کلیدی: هدایت، مشورت، نهج‎البلاغه

خانواده الگویی در نهج‎البلاغه

عباس صادقي¹، فاطمه حسيني دولت‌آبادي²، مريم بابائی³

1. دانشيار دانشگاه گيلان 2. استاديار دانشگاه گيلان
2. كارشناس ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه گیلان

ایمیل نویسنده مسئول: maryambabaeikh@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.130

چکیده

خانواده، واحدي اجتماعي با ابعاد گوناگون است که به دليل اهميت و جايگاه ويژه‌اش از قدیم مورد توجه بوده است. در منابع اسلامي اعم از آيات و روايات خانواده از جايگاه والا و بسيار ارزشمندي برخوردار گشته است. در متون اسلامی و آموزه‏های دینی نیز دستورات سازنده‏ای در رابطه با تعامل همسران و امور خانواده وارد شده است. علاوه بر این، در تمام ادیان الهی نیز به خانواده توجه ویژه شده و برای هدایت آن، قوانینی وضع گردیده است. در آموزه‏های اسلامی به دلیل اینکه آخرین و کامل‏ترین دین الهی است، توصیه‏ها، دستورالعمل‏ها و قوانین محکم، جامع و فراوانی در رابطه با خانواده بیان گردیده است. در نگاه تعالیم سازنده اسلام، خانواده کانونی مقدس، مبارک و مورد رضایت حق تعالی تلقی شده و مورد ستایش و تمجید خداوند متعال قرار گرفته است. این مقاله با هدف تبیین جایگاه خانواده در آموزه‏های امام علی (ع) تدوین یافته است. بنابراين با توجه به گستره زوايا و رويكردهاي مختلف خانواده و مباحث آن، در اين مقاله سعي شده به عوامل متعادل و تحكيم بخش خانواده با تمسك به كلمات و سلوك امام علي(ع) و بیانات آن حضرت در نهج‌البلاغه مورد بحث و تبيين واقع گردد.

   واژگان کلیدی: خانواده، الگوی رفتری، نهج‎البلاغه.

تاثیر قناعت در سبک زندگی اسلامی از دیدگاه نهج البلاغه

زهرا صدیقی¹

1. دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن مجید دانشکده علوم فرآنی ملایر

ایمیل نویسنده مسئول: zahra.sedighi1372@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.131

چکیده

نهج البلاغه یکی از بهترین الگوها در بحث سبک زندگی اسلامی وحتی شیعیان آن حضرت است در این پژوهش با بررسی تمامی خطبه ها،نامه ها و حکمت های نهج البلاغه به کاوشی در سبک زندگی اسلامی در زمینه قناعت پرداخته شده است و ارزش و اهمیت و جایگاه آن مشخص شده است. قناعت در زندگی یعنی اکتفا کردن به حد متعارف زندگی و پرهیز از تجمل گرایی است. امروزه بسیاری در زندگی دچار توقع بیش از حد و تجملگرایی و الگو گیری از سبک زندگی غربی ها شده که کم کم سبک زندگی ایرانی را دستخوش تغییرات کرده است؛ تغییراتی که هرچه زمان برایش جلوتر می رود، سرعت این تغییرات نیز بیش‌تر می‌شود و انسان را به فساد و تباهی می‌کشاند.

واژگان کلیدی: قناعت، میانه روی، سبک زندگی، نهج البلاغه

تأملی بر مضامین حکمت‏آمیز علوی در شعر متنبی و صفی الدین الحلّی

فرشته صفاری^1*، سمیه صالحی پور²

1. دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی 2. دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی

ایمیل نویسنده مسئول: fe_saffari@yahoo.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.132

چکیده

انسان با توجه به نیاز فطری خود از دیرباز در جستجوی یک الگوی زندگی امید‏بخش و حیات آفرین بوده است. برنامه‏ای جامع، کامل و منطقی که به نیاز‏های او توجه ویژه داشته و در مسیر تحقق سعادت راهنمای او باشد. در آیین آسمانی اسلام در قالب کتب مقدس به این نیاز‏ها پاسخ گفته شده و بی‏شک نهج البلاغه و سِحر کلمات قصار حضرت امیر، دریایی وسیع و پرگوهر است که آدمی را به هر آن‏چه می‏پرسد و می‏کاود رهنمون می‏سازد. در اشعار دو شاعر عرب‏زبان متنبی و صفی الدین الحلی نمونه‏ای از الهامات ظریف از فرهنگ وحیانی و کلام علوی رخ می‏نماید که ارزش کلام آن دو را مضاعف ساخته و جنبه‏ی تعلیمی آن را ارتقا می‏بخشد. دو شاعر با استناد به کلام الهی به بخش‏هایی وسیع از علم اخلاق اشاره داشته‏اند که علاوه بر جنبه‏ی آموزشی از حیث زیبایی‏شناسی نیز با برخورداری از آرایه‏های کلامی بر نفوذ کلامشان و اعتبار مضامینشان افزوده است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفته به قصد اشاعه‏ی کلام حضرت امیر(ع) با انتخاب دو شاعر از دو دوره‏ی مختلف به بررسی اشعار آنان و گوشه‏ای از اقتباسات آنان از کلام علوی پرداخته و تحلیل مختصری از آن ارائه می‌دهد.

واژگان کلیدی: بررسی، مضامین، حکمت علوی، شعر، متنبی، صفی الدین الحلی

بررسی استعاره‌های مفهومی به‌عنوانِ عامل انسجام و هم‌افزاییِ معنایی در نهج‌البلاغه؛ با نظر به کلان‌استعاره‌ی «خلافت به‌مثابه‌ی شتر ماده»

در خطبه‌ی شقشقیه

علی صفایی سنگری^1*، سیده مریم اسداللهی دانشجوی ²

1. دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه گیلان 2. دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه گیلان

ایمیل نویسنده مسئول: safayi.ali@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای ارائه

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.221

چکیده

نهج‌البلاغه به‌عنوانِ یکی از متون ارزنده و دینیِ مسلمانان و خطبه‌ی شقشقیه به‌عنوانِ یکی از مهم‌ترین خطبه‌های این کتاب ارزشمند، همواره مورد توجه پژوهش‌گران و محققان قرار گرفته است. حوزه‌ی مذهب به مفهوم‌سازی استعاری بسیار وابسته است؛ زیرا استعاره به عنوانِ ابزاری شناختی، درک یک مفهوم (به‌خصوص یک مفهوم انتزاعی) را براساسِ مفهومی ملموس‌تر ممکن می‌سازد. پژوهشِ حاضر با روش توصیفی ـــ تحلیلی، در چارچوب نظریه‌ی استعاره‌ی مفهومی، با در نظر گرفتنِ یکی از ‌‌کلان‌استعاره‌های خطبه‌ی شقشقیه یعنی کلان‌استعاره‌ی «خلافت به‌مثابه‌ی شتر» و ‌‌خرد‌استعاره‌های پیرامون آن، استعاره‌ی مفهومی را به‌عنوانِ عامل انسجام متن معرفی ‌‌می‌کند و نیز هم‌افزاییِ معنایی را در این واکاوی‌ها و بررسی‌ها نتیجه ‌‌می‌گیرد. از مقایسه‌ی بسامد و نوع استعاره‌های مفهومی در ‌نهج‌البلاغه، ‌‌می‌توان نتیجه گرفت که تعامل زیستی اَعراب با حیوانات، بر زبان و فرهنگ آنان بسیار اثر گذاشته است.

واژگان کلیدی: نهج‌البلاغه، استعاره‌ی مفهومی، زبان‌شناسی شناختی، هم‌افزایی

بررسی مصلحت‌اندیشی و مصلحت‌سنجی در حکومت

از نظر امیرالمؤمنین(ع)

فاطمه صفائیان نسب^1*، زهرا حسینی²

1. دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم- دانشکده علوم قرآنی مشهد
2. دانشجوی کارشناسی ارشد تفسیرقرآن دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم- دانشکده علوم قرآنی مشهد

ایمیل نویسنده مسئول: safaeianf@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.133

چکیده

بشر همواره برای تأمین نیازهای خود به قوانین و مقرراتی احتیاج دارد که در مجموعه‌ای قدرتمند به نام حکومت پیاده‌سازی می‌شود. اهداف حکومت‌ها در چهارچوب قواعدی دنبال می‌شود که به زعم آن‌ها دارای مصالحی است. این پژوهش با هدف بررسی مصلحت‌اندیشی و مصلحت‌سنجی در حکومت با نگاهی به آموزه‌های نهج‌البلاغه به روش تحلیلی- توصیفی سامان یافته است. هر یک از قواعد برای مصلحت‌اندیشی و مصلحت‌سنجی به هدف حفظ دین، بقای حکومت و حفظ منافع مردم صورت می‌گیرد. از جمله این اصول و قواعد می‌توان از اصل جاذبه و دافعه، دین‌گرایی، دین‌زدایی، نفی سبیل، وحدت، همگرایی و اصل تعامل نام برد که بنابر ذات مختص هر حکومت از آن استفاده می‌شود. از بین اصول مطرح شده نفی سبیل و دین‌گرایی مختص حکومت‌های الهی و اصل دین‌زدایی مخصوص حکومت‌های غیر‌الهی است.

واژگان کلیدی: مصلحت‌اندیشی، حکومت، مصلحت‌سنجی، نهج‌البلاغه، امیرالمؤمنین(ع).

بررسی تحلیلی برخی تقابل‌های دوگانه زبانی در نهج‌البلاغه

جمال طالبی قره‌قشلاقی¹، آذر کاظم علیلو²

1. استادیار گروه زبان عربی دانشگاه فرهنگیان 2. کارشناس ارشد ادبیات عربی ودبیر آموزش وپرورش ارومیه

ایمیل نویسنده مسئول: Jamal_talebii@yahoo.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.134

چکیده

تقابل‌های دوگانه زبانی از مهم‌ترین مباحث حوزه‌ی زبان‌شناسی است که ساختارگرایان بر اساس آن به تحلیل متون ادبی می‌پردازند. تقابل‌های دوگانه به عنوان یکی از مؤلفه‌های زیباشناختی آثار ادبی نقش مهمی در انسجام ساختاری متون نیز ایفا می‌کنند. حضور تقابل‌های دوگانه در نهج‌البلاغه و کاربست مفاهیم متضادّ یکی از ویژگی‌های سبک‌شناختی آن است، به گونه‌ای که بیش از 300 بار مفاهیم ومقوله‌های ضدّ هم در آن به کار رفته است. در پژوهش حاضر که رویکرد تحلیلی توصیفی دارد، تقابل‌های دوگانه زبانی ذیل هفت عنوان مورد بررسی قرار گرفته است. مهم‌ترین یافته پژوهش این است که امام (ع) برای بیان دیدگاه‌های فکری، عقیدتی، سیاسی و… خود به مخاطب، از تقابل‌های دوگانه بهره جسته است؛ زیرا بر اساس نظریه تقابلی زبان، ذهن در مواجهه با یک مدلول از تصور شهرت یکی به تصوّر شهرت دیگری منتقل می‌شود. ضمن اینکه، امام (ع) با کاربرد تقابل‌های زبانی به دنبال برجسته‌سازی مفاهیم مورد نظر خویش بودند، تا ضمن تأکید بر منویّات خویش، بر عمق تأثیرگذاری کلام خویش نیز بیفزایند.

واژگان کلیدی: نهج‌البلاغه، امام علی (ع)، زبان‌شناسی، تقابل زبانی.

بررسی انواع بینامتنی قرآنی در نهج البلاغه

لیلا طالعی¹

1. سطح 2 حوزه علمیه فاطمیه صومعه سرا

ایمیل نویسنده مسئول: safayi.ali@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.135

چکیده

«بینامتنيت» به معنای شکل­گيری یک متن جدید از خلال متون پيشین می­باشد که مهم­ترین و اساسی­ترین نتایج، مفاهیم و پیامدهای آن­ها را بازگو می­کند. هرچند که نظریه­ی «بینامتنیت» در دوره­ی معاصر بیشتر مورد توجه ناقدان قرار گرفت، امّا اين امر دلیلی بر عدم رابطه­ی بینامتنی ميان متون قدیمی نیست. در زمینه­ی رابطه­ی بینامتنی متون مختلف با قرآن کریم باید گفت قرآن کريم به عنوان کامل­ترین و ارزشمندترین منبعی که نويسندگان و ادیبان (به­ويژه مسلمان) اقتباس و الهام گرفتن از آن را افتخاری بزرگ برای خود می­دانند، همواره از جنبه­های گوناگون اعجاز علمی، مسائل روان­شناسی، امور حقوقی و قضایی و نيز آموزه­های اخلاقی، مورد توجّه قرار گرفته است. در پژوهش حاضر سعی شده که پس از تعریف و ذکر اقسام و قوانین «بينامتنيت»، گونه­های مختلف این تکنیک ازجمله بينامتنی واژگانی، محتوایی، شخصیت­ها و… میان قرآن کريم و نهج البلاغه استخراج گشته و تقرّب و همسویی این دو گنجينه­ی عظیم دینی از نظر بينامتنی واژگان، ترکیبات و مضمون که در خطبه­های نهج البلاغه نمود فراوانی دارد، بیش از پيش آشکار شود.

واژگان کليدی: قرآن کريم، نهج البلاغه، بينامتنيت، اقتباس.

معرفی خدای جهان‌آفرین در کلام امیرالمؤمنین (ع)

عبدالحسن طالعی¹

1. دانش‌آموخته ارشد تفسیر و علوم قرآنی دانشکده ‌الهیات دانشگاه قم

ایمیل نویسنده مسئول: taleihasan43@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.136

چکیده

بهترین مسیر شناخت خدای متعال، فرستادگان برگزیده و حجت‌های او بر بندگان‌اند. همانان که دانش سرشار خود را از منبع دانش بیکران الهی اخذ کرده‌اند. نهج البلاغه قطره‌ای است از بیکران‌دریای دانش علوی؛ و این مقاله نمی از آن یم جوشان؛ که برخی نکته‌های کوتاه اما نغز و گویا را در شناخت خدای متعال متذکر می‌سازد؛ همچون تجزیه‌ناپذیری و وصف‌ناپذیری، مُشار واقع نشدن، راه نداشتن عقل در شناخت خداوندِ شناخته‌شده، وحدانیت خدای متعال، تباین خالق و خلق، و مباینت موصوف و صفت، ازلیت و خالقیت خدای جهانیان آن‌هم به خلقت ابداعی، عدم محدودیت خداوند. و با همه‌ی اینها، معرفت خدای سبحان واقع‌شدنی است نه ناممکن.

واژگان کلیدی: معرفت خدا، توحید، امام علی (ع)

بررسی ویژگی زمامداران حکومت اسلامی والگوی تکریم مردم

در ارتباط با حاکمان در کلام امام علی(ع)

سمانه طهماسبی^1*، حمید صالحی²

1. دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی 2. دانشیار علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی

ایمیل نویسنده مسئول: samaneh.tahmasbi1368@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.138

چکیده

یکی از مهمترین مسائل در امر حکومت داری، ویژگی های حاکمان و زمامداران آن است چرا که رشد و تعالی یک جامعه و یا انحطاط و سرنگونی آن، نتیجه و معلول عملکرد ایشان می باشد. ازطرفی فرآیند حکومت از مولفه های متنوع وگوناگونی پدید آمده است که یکی از این مولفه ها چگونگی برقراری ارتباط متقابل مردم با حاکم است. اگر این ارتباط صادقانه، صریح  و دوسویه باشد زمینه مشارکت حداکثری برای آبادانی جامعه را در پی خواهد داشت. ضرورت این پژوهش در آن است که با استناد به فرمایشات امام علی(ع) ضمن توصیف ویژگی زمامداران حکومت اسلامی، اهمیت جایگاه ارتباط بین مردم وحاکم، چگونگی ارتباط مطلوب را تحلیل کند. این مقاله با روش توصیفی –تحلیلی به دنبال پاسخ به این سوال است که ویژگی زمامداران حکومت اسلامی والگوی تکریم مردم در ارتباط با حاکمان در کلام امام علی(ع) کدامند؟ فلسفه حکومت از منظر امام علی(ع) احیای حق، انهدام باطل و رساندن انسان از خاک به خداست و این آرمان والا جز با حکومت صالحان تحقق نمی یابد.

واژگان کلیدی: زمامداران، حکومت اسلامی، مردم، حاکمان، امام علی(ع)

.

زیبایی شناسی فرم و محتوا در صفحه آرایی نسخه خطی نهج البلاغه دوره صفوی محفوظ در کتابخانه ملی

حسین عابددوست¹

1. استادیار گروه گرافیک، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

ایمیل نویسنده مسئول: habeddost@guilan.ac.ir

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای سخنرانی

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.139

چکیده

      نسخه خطی نهج‌البلاغه دوره صفوی از نفایس خطی گنجینه اسناد کتابخانه ملی است، شیوه‌ی اجرای سنتی این اثر، حاکی از دانش بصری خوشنویس و خلاقیت‌های منحصر به فرد آن در مدیریت متن نوشتاری است. تحقیق حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که تذهیب و نوشتار در نسخه خطی نهج البلاغه متعلق به دوره صفوی چه فضای بصری و معناشناختی را در مخاطب ایجاد می‌کند و چه مبانی و اصول بصری در ایجاد این فضای حسی تاثیر گذارند. هدف از تحقیق تبیین جنبه‌های معنایی و بصری تاثیرگذار صفحه‌آرایی نسخه خطی نهج البلاغه به عنوان بخشی از گرافیک سنتی دوره اسلامی است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی است، روش گردآوری مطالب کتابخانه‌ای، از طریق فیش‌برداری و تصویرخوانی است. بر اساس مطالعات انجام شده می‌توان نتیجه گرفت: خلق این اثر خطی توسط خوشنویس شیعه با عشق به زیبایی و اشراق به حقایق وجود الهی و تزکیه نفس همراه است و هماهنگی میان تذهیب و نوشتار در انتقال معنای حسی آرامش‌بخش در برخی صفحات وجود دارد. تمهیدات بصری، انتقال معانی ویژه مانند هماهنگی و آرامش، حرکت بصری و جوشش، ریتم و ضرباهنگ، تیرگی و روشنی، دوری و نزدیکی، تضاد و تباین را به دنبال دارد. کاتب این اثر، اصول سازماندهی تصویر مانند هماهنگی، تضاد، تعادل، تسلط، حرکت و تناسب، را برای انتقال معنای حسی، جلب نظر و هدایت بصری مخاطب به کار برده است.

واژگان کلیدی: جلوه‌های بصری و معنایی، صفحه‌آرایی، نهج البلاغه، کتابخانه ملی

بررسی فضای سیاسی و علمی دوره سید رضی در تدوین نهج البلاغه

علیرضا عابدی فیروزجایی ¹

1. دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآنی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکده علوم قرآنی آمل

ایمیل نویسنده مسئول: ali_111abedi@yahoo.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.140

چکیده

ابوالحسن محمدبن الحسین الموسوی (۳۵۹-۴۰۶)، معروف به سیدرضی  در مدت کوتاه زندگی، تاثیر بسیار ژرف و عمیقی در ثبت و نگارش یکی از مهم ترین کتب شیعه یعنی نهج البلاغه داشته است. این پژوهش با بررسی فضای سیاسی و علمی دوره سیدرضی در تدوین نهج البلاغه سعی می کند پاسخگوی این سوال باشد که در این دوره چه اتفاقی افتاده است که اندیشمندان جهان توانستند رنسانس علمی پدید آورند و تا سالیان متمادی جهان اسلام نتواند در دوره ها و سده‌های آتی براین بلندای علمی دست یابد. روش پژوهش به صورت گردآوری کتابخانه ای تدوین یافته است. داده ها به روش توصیفی و تحلیلی، تجزیه و تحلیل گردیده اند. 

واژه گان کلیدی:  نهج البلاغه، سیدرضی، فضای سیاسی و علمی

روانشناسی رفتاری خوارج در نهج البلاغه

محمد رضا عامریان¹، حکیمه سلیمانیان^2* 

1. مدیرگروه معارف دانشگاه علوم پزشکی شاهرود
2. طلبه سطح دو حوزه علمیه امام جعفر صادق (ع) شهرستان شاهرود

ایمیل نویسنده مسئول: imamsadegh.shahrood@yahoo.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.141

چکیده

خوارج نخستین فرقه متحجر و جامد الفکری بودند که در صدر اسلام پیدا شدند؛ از لحاظ شخصیتی ویژگی ها و رفتارهای خاص خود را داشتند که می توان منشا این رفتارها را از منظر روانشناسی عدم علم و اگاهی کافی از دین و بکار نبستن قوه ی تعقل برای استنباط نتیجه دانست همچنین دفاع بدون دلیل از اعتقادات باطل و نپذیرفتن تغییر و تحول در افکارشان موجب می شد در مقابل هر فردی که مخالف افکار انها باشد سرسختانه بایستند آنها با داشتن روحیه لذت جویی و هوا پرستی در لایه های زیرین شخصیت خود می‌خواستند از طریق دین، دنیای خویش را آباد کنند بنابراین تمامی رفتارهای خود را در راستای این هدف تفسیر و توجیه می کردند ونیز با تنگ نظری و خود برتربینی خویشتن را بی نیاز از سخنان حق دیگران می دانستند لذا دارای گنجایش و ظرف پذیرش حقایق نبودند در نتیجه محکم ترین دلایل اثری در وجودشان نمی گذاشت. این پژوهش بر آن است تا به روش توصیفی تحلیلی به رفتار شناسی خوارج بپردازد.

واژگان کلیدی: رفتار شناسی، روانشناسی رفتاری، امام علی (ع)

ویژگی موسیقیایی سجع در خطبه بدون نقطه حضرت علی (ع)

لیلا عباسی¹ 

1. طلبه ی سطح دوم حوزه علمیه خواهران استان سمنان

ایمیل نویسنده مسئول: imamsadegh.shahrood@yahoo.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.144

چکیده

یکی از مهم ترین موضوعات مورد بررسی در سبک شناسی، بررسی آوایی و یا موسیقیایی متن ادبی است. از جمله متونی که ارزش بررسی و تحلیل موسیقیایی را دارد، خطبه های نهج البلاغه امیر مؤمنان علی (ع) است. این پژوهش بر آن است تا به روش توصیفی تحلیلی به ویژگی موسیقیایی سجع در خطبه بدون نقطه حضرت علی (ع) بپردازد. سجع یکی از تمهیداتی است که امیر بیان (ع) به کار برده تا به نوعی تناسب بین آهنگ و سخن ایجاد کند و ضمن دور ساختن کلام از نثر عادی، وزن را با  کاربرد هنرمندانه و به جا از این شیوه ی رونق افزای سخن، ایجاد نماید و تصنع را نیز از کلام زدوده است. در این میان خطبه ی بدون نقطه ی ایشان با ستایش پروردگار حکیم، قدیر، قادر و معجزه ی جاویدان او، قرآن، و پیامبر اعظم او، حضرت محمد(ص)، و نکوهش مسلمانان به جهت عدم توجه به این امور مهم همراه با  به کارگیری ماهرانه موسیقی سجع به زیبایی بر دل ها طنین می اندازد و نشانگر اندیشه های بلند امام علی (ع) است.

واژگان کلیدی: حضرت علی (ع)، نهج البلاغه، موسیقی، سجع.

ویژگی‌های مقامات دولتی و کارگزاران حکومتی از منظر نهج‌البلاغه

زینب عباسی‌نژاد¹

1. دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد رشته مترجمی عربی مؤسسه آموزش عالی بنت الهدی

ایمیل نویسنده مسئول: zeinababbasnejad3@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.145

چکیده

از منظر اسلام، اصل وجود یک حکومت در جامعه، اهمیت فراوانی دارد؛ امام علی (ع) در طول دوران حکومت خویش، در انتخاب کارگزاران حکومتی، دقت فراوانی به خرج می‌دادند؛ تا آن‌جا که هنگام نصب یک کارگزار، شیوه حکومت‌داری را به آن‌ها آموزش داده و در صورت دریافت گزارشی از رفتار ناشایست آن‌ها، بلافاصله کارگزار را بازخواست و در برخی مواقع حتی وی را عزل می‌نمودند. در این زمینه می‌توان به عهدنامه مالک اشتر و نامه امام به عثمان بن حنیف اشاره کرد. با تأمل در نهج‌البلاغه به ویژه بخش نامه‌های آن که بیشتر آن را مسائل حکومتی تشکیل می‌دهد، می‌توان به شاخصه‌های مهم مقامات دولتی در یک حکومت اسلامی دست یافت. برخی از این شاخصه‌ها: ایمان و تقوا، ساده‌زیستی و زندگی زاهدانه، رعایت عدالت بین تمامی اقشار جامعه، نداشتن هرگونه فساد مالی از تعرض در بیت‌المال تا موارد جزئی نظیر هم‌سفره شدن با ثروتمندان، کارآمدی و صلاحیت تصدی یک پست حکومتی علاوه بر تقوا، و.. است.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، حکومت، کارگزاران حکومتی، عدالت.

بررسی جایگاه و مسئولیت مردم در تداوم حکومت اسلامی

از منظر نهج البلاغه

كبري عباسي¹

1. کارشناس پرستاری (مراقب سلامت مدارس) استان خراسان جنوبي، بیرجند

ایمیل نویسنده مسئول: kobraabasi91@yahoo.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.146

چکیده

در طول تاریخ، هر کجا حکومتی برقرار شده، نقش مردم در تشکیل و استمرار آن و یا در شکست و سقوط آن کاملاً مشهود و واضح است. اگر ملتی در راه رسیدن به هدف والای انسانی تلاش و کوشش کند، اندیشه ها را بیدار و پایه های ایمان و اعتقادش را محکم نماید و بالاخره از خود لیاقت و شایستگی نشان دهد مددهای الهی او را در راه رسیدن به هدفش پیروز و موفق می نماید. امام علی (ع) رمز پیروزی و موفقیت اقوام و امتهای پیشین را مسئله «اتحاد و همبستگی دلها و الفت و مودت قلبها» بیان می کند. ایشان برای مردم و حکومت حقوق متقابلی را عنوان کرده که اگر مردم و حکومت، حقوق یکدیگر را پاس ندارند، وحدت کلمه از بین می رود و همه را به یاری و کمک برای احقاق حق فرا می‌خواند و در این خصوص حق امام بر مردم این است که در بیعت خویش وفادار باشند و در آشکار و نهان، خیر خواهی را به جای آورند و هر وقت آنها را بخواند اجابت کنند و هر زمان به آنها فرمان دهد اطاعت کنند. ازاین رو بررسی جایگاه و نقش مشارکتی مردم در اداره و تداوم حکومت اسلامی و راهکارهای تحقق آن ضروری است. با توجه به این مسئله، در این مقاله بر آن است تا با روش توصیفی –تحلیلی و با ابزار کتابخانه ای و فیش برداری به مطالعه جایگاه و مسولیت مردم در تداوم حکومت از منظر نهج البلاغه بپردازد.

واژگان کلیدی: مردم، حکومت اسلامی، نهج البلاغه

واکاوی نقش‌ غالب زبانی خطبه‌ی جهاد نهج البلاغه

در پرتو مکتب فرمالیسم روسی

 محمد امیر عبیدی نیا¹، مهتاب رجب زاده^2*

1. عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه
2. دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه

ایمیل نویسنده مسئول: parnia9@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.147

چکیده

میان ساختارهای زبانی هر جامعه و همچنین الگوهای شناختی، فکری و فرهنگی آن رابطه‏ای تنگاتنگ برقرار است؛ به طوری که می‏توان گفت در بسیاری از فرهنگ‏ها، زبان نقش اصلی را در شناخت مقوله‏های مختلف متن برعهده دارد. در واقع در این متن‌ها بدون شناخت زبان، راه به جایی نمی‌توان برد. این نوع مطالعه در ساخت و بافت متن به منظور شناخت فرهنگ زبانی و اجتماعی سابقه‌ی بسیار زیادی ندارد. مکتب صورت گرایی، رویکردی زبان شناسانه است که بر خلاف سایر مکاتب نقدی در دریافت معنای متن به دیدگاههای تاریخی، سیاسی، جامعه شناسی و روان شناسی توجه نمی‌کند؛ بلکه به عبارتی دیگر، این نوع از تحلیل و بررسی معنای متن، جلوه‌ای دیگر از اهمیت به ساختار زبانی متن است؛ زیرا رویکرد فرمالیستی، هدف اصلی و والای متن را سمت و سو دادن به فرهنگِ آن می‏داند که می‌توان آن را همسو با رویکرد شکل دهی در تئوری‌های جامعه زبانی دانست. مقاله‌ی حاضر براساس این رویکرد ( فرمالیستی و شکل دهی) به تحلیل و بررسی خطبه‌ی جهاد می‌پردازد و براساس واکاوی مقوله‌های زبانی، سعی در ایجاد مرکزیت معنایی و ساختارهای غالب خطبه دارد؛ در پایان مقاله نشان داده شده که براساس رویکرد فرمالیستی و شکل دهی، وجه مسلط و غالب خطبه جهاد، به کارگیری سازه‌های زبانی از جمله استعاره‌های مفهومی است.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، خطبه‌ی جهاد، زبان‌شناسی، فرمالیست، وجه غالب زبانی

مهدویت و پیشگویی های آن در نهج البلاغه

خدیجه عجم ¹

1. – طلبه مقطع سطح دو، حوزه علمیه امام جعفرصادق(ع)، شهرستان شاهرود

ایمیل نویسنده مسئول: imamsadegh.shahrood@yahoo.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.148

چکیده

مهدویت و موعودگرایی از جمله مباحثی است که در همه ادیان مورد توجه قرار گرفته است و در دین اسلام به عنوان ضروریات دین مورد توجه قرار گرفته است. و در آیات و روایات معصومین به این امر بسیار اشاره شده است. در عصر امام مهدی (عج) مردم و جامعه به رشد عقلانی می رسند و با ظهور مصلح كل، حضرت مهدي(عج)، عدالت و اصلاح در تمام شئون هستي پديد‌مي آيد و پيشه و انديشه بشري اصلاح‌ مي گردد و عقل انسان ها در هر دو بعد علمي و عملي تعديل ‌مي شود. علاوه بر رشد عقلی اقتصاد شکوفا شده و هر گونه فقر از جامعه رخت می بندد. یکی دیگر از ویژگی های جامعه مهدوی، امنیت می باشد. آگاهی و معرفت از لوازم اصلی تأمین امنیت فرهنگی است. با زنده شدن اسلام و برپایی حکومت الهی، طبیعت بشر به جایگاه اصیل خود ـ مقام خلیفه اللهی ـ واقف می شود. آنگاه فرهنگ غنی اسلامی بر پا می شود و آرامش و طمأنینه فرهنگی و معنوی باز خواهد گشت. جهان در طول تاریخ از ابتدا تا به اکنون منتظر منجی است و ستمدیدگان در انتظار کسی هستند که به یاری آن ها بشتابد و عدل و عدالت را در جامعه حکمفرما کند.

واژگان کلیدی: مهدویت، حضرت مهدی (عج)، نهج البلاغه

بررسی تاثیر ساده زیستی کارگزاران حکومت اسلامی

بر تمدن سازی نوین اسلامی با محوریت نهج البلاغه  

الهه عرب کنگان^1*، حمید کمانکش²

1. دانشجوی کارشناسی ارشد تفسیر وعلوم قرآن دانشکده علوم قرآنی زاهدان
2. استادیار دانشکده علوم قرانی زاهدان

ایمیل نویسنده مسئول: elahe.araabkangan@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.149

چکیده

ﺳﺒﻚ زﻧﺪﮔﻲ، ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ جهت ﮔﻴﺮی‌ﻫﺎي ارزﺷﻲ، ﻫﻨﺠﺎرﻫـﺎ، ﺧﻮاﺳـﺘﻪ‌ﻫـﺎ، ﺗﻤـﺎﻳﻼت و ﺷﻴﻮه رﻓﺘﺎر و در ﻛﻞ وﺿﻌﻴﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ. یکی از الزامات شکل گیری سبک زندگی اسلامی ایرانی، تحقق الگوی ساده زیستی است. این مقاله به روش توصیفی و تحلیلی و با مراجعه محوری به نهج البلاغه و بهره گیری از اسناد تاریخی و روایی، به تبیین ساده زیستی و مصادیق آن بالاخص در زندگی مولا علی (ع)  پرداخته و تاثیر این سبک از زندگی را بر تحقق تمدن نوین اسلامی مورد مداقه قرار می‌گیرد. نتایج بیانگر این است که یکی از عوامل اصلی تحقق تمدن در نهج البلاغه، ساده زیستی و زهد در زندگی کارگزاران و رهبران جامعه اسلامی و نمود آن در زندگی احاد مردم است که تاثیرات عمیقی درجامعه از جمله تثبیت حکومت وعزت نفس، شجاعت وپایداری حق درمقابل باطل و…. به دنبال خواهد داشت. 

واژگان کلیدی: سبک زندگی ایرانی اسلامی، تمدن اسلامی، نهج البلاغه، حضرت علی (ع)

جایگاه عفو و مدارا در سبک زندگی کارگزاران حکومت  اسلامی

و تاثیرآن بر تمدن سازی با محوریت نهج البلاغه

الهه عرب کنگان¹

1. دانشجوی کارشناسی ارشد تفسیر وعلوم قرآن دانشکده علوم قرآنی زاهدان

ایمیل نویسنده مسئول: elahe.araabkangan@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.150

چکیده

سبک زندگی هر فرد بر اساس باورها و ارزشهای درونی اش شکل می گیرد و مباحث اخلاقی، نقش مهمی در زندگی افراد دارد. در جامعه کنونی گذشت، تاثیر زیادی در از بین بردن تنشها و درگیریها داشته و از ارزشهای والای انسانی پذیرفته شده است. این مقاله به روش توصیفی و تحلیلی و با مراجعه محوری به نهج البلاغه و بهره‌گیری از اسناد تاریخی و روایی، نخست به تعریف و تبیین عفو و مدارا پرداخته است و سپس در تبیین جایگاه فردی و اجتماعی عفو و مدارا در سبک زندگی کارگزاران  اسلامی و تاثیر آن بر تمدن‌سازی همت گمارده و نتایج بیانگر آن است که گذشت و مدارا در زندگی فردی و اجتماعی اهمیت فراوانی دارد و با الگوگیری از سیره معصومین و بالاخص حضرت علی(ع) در نهج البلاغه که حاصل آن، تسامح و مدارا با تمام امتها و فرهنگها می باشد، ارزش و جایگاه آن در تمدن سازی، بیشتر نمایان می گردد.

واژگان کلیدی:  سبک زندگی، کارگزاران، تمدن اسلامی، نهج البلاغه

  قرآن در نهج البلاغه با محوریت خطبه یک

 طاهره عربعامری ¹

1. طلبه سطح 2 حوزه علمیه امام جعفر صادق (ع) شاهرود

ایمیل نویسنده مسئول: imamsadegh.shahrood@yahoo.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.151

چکیده

قرآن کریم اولین و مهمترین منبع معارف اسلامی است و به عنوان برترین پیام خداوند است که همیشه مورد توجه علما و قرآن پژوهان بوده است.بزرگترین مفسر قرآن امام علی (ع) است که در خطبه های فراوانی به نقش و جایگاه قرآن توجه داشته است و اهمیت خاصی برای قرآن قائل است و در بسیاری از سخنان خود قرآن را با اوصاف گوناگونی بیان کرده است.از جمله: قرآن کتاب نور، مصباح هدایت، قرآن ریسمان محکم الهی، قرآن سرچشمه علم و حکمت و…و در خطبه یک نهج البلاغه هم انواع محتویات را بیان کرده است از جمله احکام عملی که شامل حلال و حرام و مباح و مصنوع و…می شود و همچنین علوم قرآن مثل ناسخ و منسوخ و محکم و متشابه و عام و خاص و مطلق و مقید و…را مورد توجه قرار داده است.

واژگان کلیدی: قر آن، نهج البلاغه، خطبه یک

راهبردهای امام علی (ع) برای برون رفت از چالش‌های عصر خلافت؛ بررسی خطبه‌های مرتبط با ناکثین، قاسطین و مارقین

مائده علیپور¹

1. دانش آموخته کارشناسی ارشد ادبیات عرب دانشگاه الزهرا

ایمیل نویسنده مسئول: maedealipour1370@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.153

چکیده

از 19 ذی الحجه 35 قمری تا21 رمضان سال 40 هجری علی بن ابی طالب بر کرسی خلافت تکیه زد. در چهار سال و نه ماه حکومت امام علی (ع)، سه جریان ناکثین، قاسطین و مارقین به مخالفت با حکومت ایشان اقدام کردند. ناکثین به سردمداری طلحه بن عبیدالله، زبیر بن عوام و عایشه بنت ابی بکر، قاسطین با تلاش حاکم یاغی شام معاویه بن ابوسفیان و مارقین خارج شدگان از صف یاران امام علی (ع) بودند. تفاوت رویکرد هرکدام از این سه جریان موجب شد تا امام علی (ع) برای برون رفت از چالش های بوجود آمده توسط هر جریان، راهبرد مختص به خود را اعمال نماید. تفاوت راهبردها به دلیل شناخت درست امام نسبت به چهره های شاخص هر جریان و خواسته های ایشان بود. با بررسی خطبه های حضرت درباره ناکثین، قاسطین و مارقین همچنین تحلیل سیر تاریخی حوادث،  راهبردهای مشترک امام،  تلاش برای روشنگری چرایی بروز فتنه ها، فرصت دادن به نیروهای متخاصم برای اندیشیدن به عواقب رفتار خویش، آغاز نکردن نبرد، تحریض نیروها با عواملی چون تذکر ثواب جهاد در راه خدا، لزوم برطرف کردن اختلاف امت و تمسک به پیش بینی رسول خدا شناخته شد. 

واژگان کلیدی: جمل، صفین، نهروان، دوران خلافت امام علی (ع)

التحولات الإسلوبية وأثرها في التماسك النصّي في نهج البلاغة؛

الحذف أنموذجا

محمد ياسين عليوي الشكري ¹

1. جامعة الكوفة – كلية التربية للبنات

البريد الإلكتروني للمؤلف المسؤول:: Mohammady.alshkrey@uokufa.edu.iq

نوع القبول: مقال مختار للنشر

كود القبول: Ac, CNL, 110.154

الملخص

الحذف ظاهرة من ظواهر التحولات الإسلوبية التي تطرأ على التراكيب التي وردت في كلام أمير المؤمنين علي بن أبي طالب (ع) في كلامه بخطبه ورسائله ووصاياه، وجاء البحث لتحديد أثرها في التماسك النصي لكلامه بأنماطه التي تعددت، ولقد اعتمدت تسمية –  التحولات الاسلوبية –  في ضوء ما أراه من تقارب بين مباحث علم المعاني وما نص عليه النحو التوليدي من عناصر التحويل. لأن التحويليين جعلوا الترتيب أول عنصر من عناصر التحويل. في حين أن علماء العرب من النحاة والبلاغيين درسوا الترتيب تحت عنوان التقديم والتأخير، فهو عنصر مهم من عناصر النحو الدلالي. على أن الحذف هو عنصر آخر ومهم من عناصر التحويل.

الکلمات الرئیسة: الإسلوبية، التماسك النصّي، نهج البلاغة، الحذف.

بکارگیری زبان هنر اسلامی و روش‌های مناسب در امر آموزش فعال پیرامون الگوی بصری در نهج البلاغه

افشین عموزاده لیچایی¹

1. عضو هیات علمی و استادیار دانشگاه گیلان

ایمیل نویسنده مسئول: Dr.amoozadeh@guilan.ac.ir

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.156

چکیده

هدف این پژوهش بررسی شکلی از یک نظریه درباره ایده تا اجرا است که به کمک هنرهای بصری قابل شکل گیری در نهج البلاغه است و همچنین میزان آگاهی ما از ایده تا اجرا و عوامل موثر بر ان در بین هنرمندان در حوزه هنرهای بصری است که دیدگاه های مختلف در رابطه با چارچوب نظری انتخاب و فرضیات تحقیق که شامل وجود رابطه بین عناصر تاثیرگذار روی هنرهای دیداری مانند نقاشی، گرافیک یا معماری می باشد و روش تحقیق متنی از نوع پیمایش است تکنیک جمع آوری داده های مربوط به هر جزئی که توضیح داده می شود. رابطه ایده و اجرا و نسبت آن با واقعیت همواره موضوع مورد توجه اندیشمندانی بوده است که فرایند ادراکی انشان را مد نظر داشته اند. به طور کلی پس از ظهور تفکر متافیزیکی در جهان و طرح مسئله جایگاه ایده تا رسیدن به اجرا، حضور نداشتن واقعیت اجرا نزد ایشان به عنوان فاعل یک عمل هنری پذیرفته شده است و به تدریج شناخت شناسی بر هستی شناسی اجرا مقدم گشت و بازنمایی ایده نوعی ضرورت به شمار می رود. همزمان با این تغییر در نوع ادراک واقعیت معنای هنر در تعریف این نظریه دستخوش تغییراتی گردید. در این مقاله بازنمایی اجرا با توجه به اینکه اجرا نوعی شیوه ی بیان هنری است برای هنرهای بصری از منظر انگاره های چون گنبد، نور، رنگ، کاشی کاری و فرمها و حالات مختلف مورد تجسمی را در نهج البلاغه مورد بررسی قرار می دهد

واژگان کلیدی: عناصر بصری، بازنمایی زیبایی، تجسمی،نهج البلاغه.

مضامین مشترک تعلیمی و اخلاقی در نهج البلاغه و بوستان سعدی

مریم عمی ¹

1. کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی

ایمیل نویسنده مسئول: m2014.amey@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.157

چکیده

     تأثیرپذیری از متون دینی و اسلامی توسط ادیبان و شاعران در ادبیات و فرهنگ ایران ‌زمین، امری انکارناپذیر است، به گونه‌ای که کمتر شاعر و نویسنده‌ای را می‌توان یافت که این صبغة دینی واسلامی در کلامش نفوذ نکرده باشد. در این میان، کتاب نهج البلاغه تأثیری بسیار عمیق در شعر و نثر فارسی داشته است؛ به طوری که بسیاری از شاعران فارسی‌زبان تلاش نموده‌اند از تعالیم وآموزه‌های اخلاقی و حِکمی آن جهت پیشبرد اشعارشان بهره‌مند شوند. سعدی شیرازی از جمله شاعرانی است که در کتاب بوستان خویش از نهج البلاغه تأثیر پذیرفته است و این میزان تأثیرپذیری تا حدی است که او را مـی‌توان یکی از مرّبیان دست‌پرورده مکتب اسلام نامید. با اندکی تأمل در کتاب بوستان سعدی این نکته مهم قابل توجه است که سعدی در کلام و اشعار خویش از سخنان ارزشمند امام علی (ع) در نهج البلاغه بهره برده است و به واسطه آن توانسته شالوده کتاب بوستان را بر صبغه حکیمانه و اخلاقی بنا نهد.

واژگان کلیدی: مضامین اخلاقی، ادبیات تعلیمی، نهج البلاغه، بوستان، امام علی (ع)، سعدی.

سبک زندگی سالم از دیدگاه امام علی(ع) به عنوان الگوی جامعه بشریت  و تبلور آن در اشعار حکیم فردوسی

فهیمه غلامی زارع زاده¹

1. کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان

ایمیل نویسنده مسئول: fahimehg@roccketmail.cpm

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.158

چکیده

این مقاله مولفه های سبک زندگی اسلامی و سالم در سخنان امام علی (ع) و بازتاب آن در اشعار حکیم فردوسی را بیان نموده است. هدف کلی این پژوهش بررسی سبک زندگی اسلامی از دیدگاه امام علی (ع) و بازتاب آن در شاهنامه حکیم فردوسی است. مطالعه بر روی سخنان و شیوه زندگی بزرگان دینی و فرهنگی  و یافتن اموری که به زندگی محسوب است نسل امروز را بدون تقلید صرف از غرب با ارزشها و ضد ارزشها آشنا می کند. با بررسی تطبیقی اشعار شاهنامه حکیم فردوسی با سخنان امام علی(ع) به روشنی می توان دریافت، فردوسی از مضامین شاخص و ارزشمند اخلاقی و اجتماعی از جمله: توصیه به نیکی، بخشش، راستی، میانه روی در مصرف، کسب علم و دانش، کار و تلاش، اهمیت راستی و درستی، دوست یابی و اهمیت آن  و… از قرآن و معصومین(ع) به خصوص امام علی (ع) در ارتباط با سبک زندگی  سالم الهام گرفته است. اگر سبک زندگی از الگوهای اسلامی استخراج گردد و براساس آن فعالیت های جامعه شکل بگیرد، هماهنگی کامل بین معارف دینی و شیوه زندگی به وجود خواهد آمد  که می تواند کمک موثری در بهبود سبک زندگی باشند و زندگی ها از سمت الگوهای غربی به سوی سبک زندگی ایرانی-  اسلامی یا اخلاق دینی سوق می یابد.

واژگان کلیدی: امام علی(ع)، نهج البلاغه،  فردوسی، شاهنامه، سبک زندگی سالم

ارتباط بینامتنی خطبه اشباح با آیات قرآن کریم

سید سجاد غلامی^1*، راضیه اکبری²

1. استادیار گروه الهیات دانشگاه یاسوج 2. کارشناس ارشد ادبیات عربی

ایمیل نویسنده مسئول: s.s.gholami1986@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.159

چکیده

نهج البلاغه از مهمترین ادله روایی در خصوص فضیلت امام علی (ع) است. دانشمندان شیعه و دیگر ادیان در طول تاریخ از جنبه‌های مختلفی درباره آن بحث و گفت‌وگو کرده‌اند، یکی از جنبه‌های که زیاد بدان پرداخته نشده است، ارتیاط بینامتنی متن نهج البلاغه با قرآن کریم است. این جستار درصدد است با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با پرداختن به قواعد روابط بینامتنی بین خطبه اشباح و آیات قرآن کریم، به تحلیل بین آنها بپردازد. پس از تحلیل و ارزیابی روابط بینامتنی، این نتیجه به دست آمد که  مفهوم خطبه اشباح به شکل پنهان در دیگر آیات قرآن کریم دیده می‌شود؛ در واقع بیشتر از نوع نفی جزئی است و بر اساس قواعد روابط بینامتنی، این ارتباط‌ها در چهار شکل رابطه کامل ترکیبی، رابطه واژگانی، رابطه شخصیتی و بینامتنی اسماء سور قرآنی بیان شده است.

واژگان کلیدی: قرآن کریم، نهج البلاغه، خطبه اشباح، روابط بیامتنی.

بررسی مؤلفه همدلی در اندیشه امام علی(ع) از منظر نهج البلاغه

بهاره غنی فر ¹

1. طلبه سطح 3 حوزه علمیه

ایمیل نویسنده مسئول: s.amirmahdi@chmail.ir

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.160

چکیده

همدلی و وحدت مسلمین یکی از مسائل بسیار مهم و اساسی است، که در کلام خدا و معصومین(علیهم السلام) بر آن تأکید فراوان نموده‌اند. در بسیاری از فرازهای نهج البلاغه این موضوع به زیبایی مطرح و تبیین شده و امام علی(ع) برای همدلی آثار فردی و اجتماعی فروانی را بیان می کنند. همدلی تاثیر شگفتی بر ارتقای بعد معنوی انسان دارد تا جایی که امیرالمومنین(ع) آن را یکی از بهترین وسیله های توسل و تقرب به خداوند معرفی می کنند و از آن به عنوان بالاترین نعمت های خداوند بر مسلمین یاد می کنند که قابل ارزش گذاری نیست، چون از هر ارزشی بالاتر هست. از جمله آثار همدلی می توان به یکی از بهترین توشه ها برای آخرت، فریادرسی در روزهای سخت، کفاره گناهان بزرگ و عاملی برای کاهش تنش در جامعه اشاره کرد. محقق در نوشتار حاضر به صورت توصیفی-تحلیلی آثار همدلی در نهج البلاغه بیان و تاثیر آن را در آن در فرد و جامعه بررسی کرده است.

واژگان کلیدی: همدلی، وحدت، امام علی(ع)، نهج البلاغه.

بررسی خصائص قرآن کریم در نهج البلاغه

 جمال فرزند وحی¹، مصطفی میرزائی^2*، علی رضا امیری³

1. استادیار، دانشگاه رازي 2. كارشناسي ارشد دانشگاه رازي 3. كارشناسي ارشد دانشگاه رازي

ایمیل نویسنده مسئول: mostafa_mirzaee5481@yahoo.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.161

چكيده     

در نگاه امیر مؤمنان علی(ع) قرآن نسخه ای است جامع، که از نیازهای بشر برای رسیدن به سرمنزل مقصود، هیچ چیزی را فرو گذار نکرده است. حضرت در موارد متعدد و به شیوه‌های بلیغ و فصیح به ترسیم این ویژگیها پرداخته است.  اين پژوهش در صدد است، خصائص و ویژگی های قرآن کریم در نهج البلاغه” مطابقت با فطرت، وجوه پذیری، تبیان بودن، عدم نقص در بیان، اعوجاج ناپذیری، منطوق بودن، تازه و نو بودن، نورانیت عاری از ظلمت، آرامش خاطر، ناصح بودن، و…” را با استعانت از دیدگاه شارحان با هدف تعمیق اوصاف و مفاهیم قرآن تبیین و تشریح نماید؛ که به یقین از نتایج تحقیق قابل دریافت است، که از مسیر نهج البلاغه، قرآن را می توان شناخت و درک پیام های قرآنی و دستورات وحی آسان و نهادینه خواهد شد. این مهم نشان پر اهمیتی بر تبیین گری نهج البلاغه علی(ع) از کلام پرنغز و ملکوتی کلام الله مجید می باشد. این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی و شیوه کتابخانه ای مورد بررسی قرار گرفته و منتج به نتیجه میگردد.

     واژگان کلیدی: قرآن، نهج‌البلاغه، شرایع، تبیان، صامت وناطق، لایه های معنائی.

نقدی بر ترجمه‌ی محمد دشتی از نامه‌های نهج البلاغه در چهار حوزه

فن ترجمه، فهم و تفسیر، درسایی و ویرایشی

حسین فلاح زاده ابرقویی¹

1. طلبه حوزه علمیه قم و دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم رضوی

ایمیل نویسنده مسئول: fallah313@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.166

چکیده

دشواری‌هایی چون تفاوت ساختار زبان‌ها، تفاوت زبان معیار و زبان استعاری و شعری، بار معنایی واژه ها و عدم رسایی ترجمه بعضی از واژه ها از یک سو و سوی دیگر وجود مثل‌ها و اشعار، تفاوت زبان معیار و زبان استعاری و شعری، فصاحت و بلاغت فوق العاده‌ی متن، تلمیح های متعدد، در عبارات نهج البلاغه و اختلاف نُسخه‌ها، باعث شده ترجمه‌ی نهج البلاغه کاری بسیار دشوار تلقی گشته و ترجمه‌هایی متفاوت از نهج البلاغه، عرضه گردد. با دقت در ترجمه مرحوم دشتی از نهج البلاغه مواردی از جمله افتادگی در ترجمه، تفسیرهای ناصواب، نارسایی ترجمه تعقید لفظی برخی واژه ها و نیز اشکالات صرفی و نحوی و بلاغی ملاحظه می شدند و این در حالی است که نمی توان از عدم رعایت قواعد املایی و دستور زبان فارسی در ترجمه برخی عبارات ایشان چشم پوشی کرد. پژوهش حاضر با هدف تببین معایب مذکور در ترجمه «نامه» های نهج البلاغه پرداخته و بدیهی است این اشکال به ترجمه نامه ها منحصر نمی گردد. در یک قالب کلی معایب مذکور در چهار حوزه ویرایشی، ترجمه، فهم و تفسیر نارسایی برخی عبارات قابل احصا است. این پژوهه با هدف تبیین معایب مذکور در ترجمه مرحوم دشتی از نامه های مهج البلاغه و پرهیز دادن مترجمان از تکرار این موارد، با روش کتابخانه ای بر فرجام رسیده، با این رویکرد که با رفع معایب فهمی هر چه نزدیک‌تر به مقصود امیر مومنان از عبارات عرشی نهج البلاغه صورت پذیرد.

واژگان کلیدی: نقد ترجمه، نامه‌ها، نهج البلاغه، ترجمه دشتی

شاخصه های تمدن اسلامی از دیدگاه نهج البلاغه

مهدی قاسم پور^1*، سمانه فراهانی²

1. دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی قم 2. کارشناس علوم تربیتی

ایمیل نویسنده مسئول: mahdiqhasempour@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.169

چکیده

تمدن به عنوان یک مقوله ی اجتماعی از دیر باز توجه اندیشمندان و رهبران جوامع را به خود جلب کرده و هر کدام طبق تفکرات و جهان بینی خود به این موضوع پرداخته اند. هر اندازه اندیشه های تمدن ساز از ژرفای ایدئولوژی بیشتری برخوردار باشند، تمدن حاصل از آن نیز دوام، استحکام و جامعیت بیشتری خواهد یافت. اسلام به عنوان آخرین و کامل ترین دین الهی و به واسطه ی ظرفیت های والای خود، می تواند الگوی مناسبی از تمدن را تحت عنوان تمدن اسلامی به جهانیان ارائه نماید. حضرت علی (ع) در کتاب سترگ نهج البلاغه به زیبایی مولفه ها و شاخصه های تحقق تمدن اسلامی را ترسیم کرده و رموز انحطاط و اوج گرفتن آن را با رسا ترین عبارات بیان می کند. در این پژوهش با عنوان شاخصه های تمدن اسلامی از دیدگاه نهج البلاغه که به شیوه ی توصیفی – تحلیلی صورت پذیرفته، تلاش شده است تا به واکاوی و بررسی اندیشه های تمدن ساز حضرت علی (ع) در نهج البلاغه پرداخته شود. از نتایج این تحقیق می توان به فرآیند تحقق تمدن اسلامی در اندیشه حضرت علی (ع) در نهج البلاغه طبق سه اصل کلی منظومه ی معرفتی اسلام، منظومه ی ارزشی اسلام و مجموعه ی احکام و دستورات الهی و تقویت جامعه به عنوان عنصر زمینه ساز این فرآیند اشاره کرد.

واژگان کلیدی:  تمدن اسلامی، امام علی(ع)، نهج البلاغه.

عوامل همکاری بین مردم و حکومت از دیدگاه نهج البلاغه

مژگان قربانی¹ 

1. طلبه سطح 2، حوزه علمیه فاطمیه(س) شهرستان صومعه سرا

ایمیل نویسنده مسئول: M.ghorbane.1365@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.170

چکیده

این مقاله بر آن است که عوامل و راهکارهای جلب همکاری و مشارکت بین مردم و حکومت را بر اساس گفتار امیر المومنان علی (ع) روشن سازد. دستاورد این پژوهش آن است که از دید امام(ع) دولت و حکومت و اِعمال قدرت فائقه در پرتو حکمرانی، هدف نیستند، بلکه ابزاری برای نیل افراد جامعه به اهداف متعالی مادی و معنوی می باشند. مهمترین نظریه پردازیها در باب آرمانهای حکومت، در آرای حضرت به چشم می خورد، ضمن آنکه سمت و سوی معنوی این آرمانها، وجه برتری آن نسبت به سایر آرا و آرمانهای مشابه است.  مردم در دید حضرت، نقش بسزایی در رسیدن حکومت به اهداف عالی خود ایفا می کنند و برای ایجاد دوباره این حس فراموش شده و بیداری از خواب غفلت و اهمیت دادن به این موضوع که فتنه گران از این فراموشی ها سوء استفاده ها خواهند کرد بسیار موثر است.

واژگان کلیدی: حکومت اسلامی، مردم، امام علی (ع)

جلوه های توحید افعالی در تعلیل های نهج البلاغه

فاطمه قربانی لاکتراشانی¹، ابراهیم فلاح ²

1. دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
2. استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد ساری، ساری، ایران

ایمیل نویسنده مسئول: f.qrb2017@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.171

چکیده

از اسلوب های بلاغی مستعمل در نهج البلاغه، تعلیل می باشد که به مفهوم وصف موضوعی با بالاترین درجه تناسب می پردازد و تقریر و تایید آن را مسبب می گردد. توحید ذاتی، صفاتی و افعالی، به ادعای اندیشمندان بلاغی، برای اولین بار در نهج البلاغه مطرح گردیده است. مقاله حاضر به روش توصیفی _ تحلیلی و با نگره تعلیل، به بررسی توحید افعالی در کلام امام علی(ع) در نهج البلاغه پرداخته است. نگاهِ تعلیل روش موثری در تفهیم موضوعات اعتقادی و معرفتی می باشد. این روش در تبیین مطالب توحیدی در نوع خود بی نظیر و منحصر به فرد بوده و بی شک به عنوان مناسب ترین روش در ارائه مفاهیم کلامی معرفی می گردد. با بررسی روایات نهج البلاغه این نکته قابل استنتاج است که از تعلیل های مطرح در علم بلاغت، تعلیل های توصیفی بیشترین کاربرد را در مقوله توحید افعالی داشته و عناوینی چون آفرینش مخلوقات بدون نیاز به فکر و اندیشه، تعیین حد و مرز برای پدیدههای عالم، رحمت پروردگار، تعیین آزمایش ‌هایی برای بندگان، وجوب احکام و تکالیف بر بندگان، ارسال رسل و تعیین جانشینی اهل بیت بعد از رسول خدا(ص) از مهم ترین نمونه‌های آن می باشد که به شکل تعلیلی مورد توجه نهج البلاغه قرار گرفته است.

واژگان کلیدی: امام علی(ع)، نهج البلاغه، توحید افعال، تعلیل، توصیف

شادکامی از منظر نهج البلاغه

سمیرا قیاسوند ¹

1. کارشناسی ارشد شیعه شناسی – گرایش جامعه شناسی دانشگاه یزد

ایمیل نویسنده مسئول: Smira.ghyasvand@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.172

چکیده

امروزه روش های گوناگونی برای ایجاد شادی و نشاط پیشنهاد می شود که بسیاری از آنها یا تاثیر کمی بر شادی دارند یا تاثیر آنها بر شادی کوتاه مدت است. پیروان ادیان الهی معتقدند که تنها این ادیان توانسته اند برنامه کاملی برای زندگی انسان ارائه دهند که ضمن پاسخگویی به نیازهای مختلف بشر با فطرت او نیز کاملا سازگار بوده و ضامن سعادت واقعی او در دنیا و آخرت باشد؛ بویژه مسلمانان بنا بر گفته کتاب آسمانی خود قرآن، چنین باوری را در مورد اسلام دارند. هدف این مقاله معرفی دیدگاه حضرت علی(ع )، در مورد روشهای ایجاد شادی و نشاط در قالب محتوای نهج البلاغه می باشد. نوشته حاضر با روش توصیفی – اسنادی سعی دارد علل شادکامی را بررسی کند.

واژگان کلیدی:  شادی، نسبت شادی و دین، نهج البلاغه                      

ترجمه استعاره‌های مفهوم دنیا در نهج البلاغه

مرضیه سادات کدخدایی^1*، علی بشیری²

1. دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان
2. استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان

ایمیل نویسنده مسئول: marziehkadkhodaie@yahoo.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.174

چکیده

نهج البلاغه کتابی است که در کنار قرآن کریم هدایتگر انسان در طول زندگی می‌باشد. امام علی(ع) از فصیح‌ترین و بلیغ‌ترین اسلوب‌های بیانی در این کتاب استفاده کرده که ترجمه آنها دقت بالایی را می‌طلبد و استفاده از روش مناسب می‌تواند در انتقال مفاهیم به خوانند مؤثر باشد. استعاره از جمله این اسالیب است که به وفور در نهج البلاغه به کار رفته و روشهای مختلفی در ترجمه آن استفاده ‌شده است. در این پژوهش روش‌های ترجمه استعاره‌های دنیا در خطبه‌ها و نامه‌های نهج البلاغه، در برخی از مشهورترین ترجمه‌های فارسی (آیتی، انصاریان، دشتی، شهیدی، فیض الاسلام و مکارم شیرازی) با این سؤال که اغلب در ترجمه استعاره از چه روشی استفاده شده و وجه تمایز آنها چیست، با روش توصیفی- تحلیلی، مورد مقایسه و تطبیق قرار می‌گیرد. بررسی نشان می‌دهد که مترجم با توجه به سیاق متن و میزان درک مخاطب، از روش‌های پیشنهادی مانند: ترجمه تحت اللفظی، ترجمه معنایی و ترجمه معادل، برای انتقال مفهوم عبارت استعاری به زبان مقصد بهره گرفته است.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، استعاره، دنیا، روش‌های ترجمه.

شایسته سالاری در مدیریت از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه

سمانه کرکه آبادی^1*، نرگس لطفی نمین²

1. ارشد فلسفه و کلام اسلامی، استاد و داور بین المللی 2. طلبه سطح سه تفسیر، حوزه علمیه زینبیه کرج

ایمیل نویسنده مسئول: samaneh.karkehabadi@yahoo.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.175

چکیده

اصل شایسته‌سالاری در مدیریت از مسائل قابل تأمل در عرصه مدیریت اسلامی می‌باشد. به دلیل عدم بر عهده گرفتن این سمت از سوی افراد لایق و سپردن مدیریت در بخش‌های مختلف به افراد ناشایست در جامعه آسیب‌های غیر قابل جبرانی بر پیکره اسلام وارد می‌شود. نگارندگان به دنبال پاسخ به این پرسش: «شایسته‌سالاری در مدیریت از دیدگاه قرآن و نهج‌البلاغه چگونه بیان می‌شود؟» به روش کتابخانه‌ای و توصیفی ـ تحلیلی با هدف کاربردی به این مهم دست یافتند: مدیریت یک امانت الهی و تکلیفی از جانب خداوند است که در اختیار انسان‌های درخور می‌باشد و براساس اصل شایسته‌سالاری در مدیریت اسلامی است که می‌توان جامعه را به سوی تعالی سوق داد طوری که با انتصاب افراد شایسته در سطوح و پست‌های مختلف می‌توان جامعه را از انحطاط حفظ کرد. ضرورت انتخاب مدیر شایسته به جهت دستیابی به مطلوبیت دلخواه در جامعه می‌باشد. از خصلت‌های بارز یک مدیر شایسته عبارتند از: تقوا، حسن سابقه و امانت داری، دانایی و توانایی، تواضع و خضوع، مهربانی و اغماض در خطاها، قاطعیت توأم با نرمش، وفای به عهد و پیمان.

واژگان کلیدی: مدیریت، شایسته‌سالاری، مدیر شایسته، قرآن، نهج‌البلاغه

تجلّی ارکان زهد در آیینه‌ی خطبه‌های نهج البلاغه

غلامرضا کریمی‌فرد¹، معصومه تنگستانی ^2*

1. دکترای زبان و ادبیات عربی، دانشیار دانشگاه شهید چمران اهواز
2. دکترای زبان و ادبیات عربی، استاد مدعو دانشگاه شهید چمران اهواز

ایمیل نویسنده مسئول: masumetangestani@gmail.com 

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.177

چکیده

علی رغم برداشت‌های متفاوت از زهد و شناخت ارکان، شیوه‌ها و نظام‌های گوناگونی که در مواردی باعث رخنه‌‌هایی بین متشرّعان و عارفان می‌گردد، آنچه مورد اتفاق هر دو دسته است مفهوم اولیه‌ی زهد به معنای ترک دنیاطلبی است. زهد در مکتب امیر مؤمنان، وارستگی و عدم وابستگی قلبی به دنیاست. زهد در دیدگاه علی(ع) دنیاگریزی نیست، بلکه ستیز با بندگی دنیاست. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش تحلیلی – توصیفی نمودهای ارکان زهد را در خطبه‌های نهج البلاغه واکاوی نماید. زهد دربردارنده‌ی ارکانی همچون اعتماد و اطمینان به خدا و اخلاص کامل، ترک جامعه گریزی، شکر و سپاس نعمت‌ها، اجتناب از محرّمات و پرهیز از شبهات، حقیقت‌بینی و حق‌جویی می‌باشد که هر یک از این مؤلّفه‌ها به وضوح و فراوانی در خطبه‌های آن حضرت یافت می‌شود. امام علی (ع) به مناسبت‌های مختلف به معرفی ارکان زهد پرداخته است و این دال بر گستردگی اهمیّت این مفهوم و تأثیر آن در گره‌گشایی معضلات جامعه است.

واژگان کلیدی: امام علی (ع)، نهج البلاغه، خطبه ها‌، زهد، ارکان زهد.

تحلیل متن شناسی خطبه جهاد بر اساس نظریه کنش گفتاری سرل

رضا کریمی¹

1. دانشجوی کارشناسی ارشد رشته نهج‌البلاغه دانشگاه میبد

ایمیل نویسنده مسئول: Reza.karimi1390@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.178

چکیده

       نظریه «کنش گفتاری» یکی از مباحث مهم تحلیل گفتمان در حوزه دانش زبان­شناسی به شمار می رود که در آغاز توسط آستین مطرح شد و پس از او، سرل طبقه­بندی پنج­گانه­ای را برای آن ارائه داد. بررسی و تحلیل متن­شناسی نهج البلاغه براساس این نظریه می تواند یکی از راه­های درک و شناخت بهتر لایه­های پنهان آن باشد. خطبه جهاد نهج البلاغه یکی از شیواترین و رساترین خطبه­های امیرالمؤمنین علی(ع) است که در این مقاله متن آن به عنوان یک گفتمان، براساس نظریه سرل مورد تحلیل و بررسی قرار می­گیرد تا بتوان زیبایی­های گفتاری آن را از این حیث، به منصّه ظهور رساند. با توجه به این موضوع می­توان گفت که مفاد خطبه از عدم اطاعت­پذیری یاران و تلاش امام برای تحریک و تشویق به جهاد حکایت دارد و واکاوی در رسیدن به این مهم، کنش گفتاری ترغیبی بیشترین تأثیر را در فهم خواننده در رسیدن به این مفهوم دارد.

واژگان کلیدی: امام علی(ع)، خطبه جهاد، نظریه کنش گفتاری، کنش عاطفی.

تحلیل بعد حسی – ادراکی گفتمان و نقد ترجمه‌های‌ نهج البلاغه از منظر نشانه معناشناسی؛ مطالعه موردی: ترجمه خطبه 177 سید کاظم ارفع

حبیب کشاورز^1*، مسعود سلمانی حقیقی²

1. استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه سمنان 2. کارشناس ارشد مترجمی زبان عربی. دانشگاه سمنان

ایمیل نویسنده مسئول: hkeshavarz@semnan.ac.ir 

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای سخنرانی

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.179

چکیده

نشانه  –معناشناسی از جمله ابزار های ارزیابی چگونگی تولید و دریافت معنا در تحلیل گفتمان است. امروزه نشانه- معناشناسی حوزه‌هایی فراتر از نشانه‌شناسی کلاسیک و ساخت‌گرا را در برمی‌گیرد. یکی از این حوزه‌ها، اشکال روایی گفتمان است که در قالب نظام‌های گفتمانی آشکار می‌شود و در آن نشانه‌ها، ویژگی نشانه پذیری مجدد می‌یابند و از نشانه‌های معمول و کلیشه‌ای وارد نشانه‌های معمول و نور می‌شوند. متن نهج البلاغه حامل و محمل اصلی گفتمان امام علی(ع) است که بر سطوح مختلف و با ساختارهای زبانی متفاوت شکل گرفته است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، چگونگی شگل‌گیری نظام گفتمانی در خطبه 177 نهج‌البلاغه بر پایه حواس به کمک بُعد حسی‌– ادراکی، بررسی و نشان داده شد چگونه حواس مبنای اصلی شکل‌گیری گفتمان می‌شود و سپس انعکاس این بعد از گفتمان در ترجمه سید کاظم ارفع ارزیابی شد تا صحت و نقص ترجمه نشانه‌–‌معناهای حسی در دالان ترجمه مذکور برای رسیدن به راهروی معنایی، مشخص شود. گفتمان حاکم در این خطبه از نهج البلاغه بازتاب اطلاعات وسیعی از اجتماع آن دوره، نوع گفتمان های رایج، سطح آگاهی و عمل مردم و گروهای موافق و مخالف نظامی سیاسی است.

واژگان کلیدی: نشانه-معناشناسی، نظام گفتمانی، بُعد حسی– ادراکی، خطبه 177 نهج‌البلاغه، ترجمه ارفع.

بررسی ثبت وقایع تاریخ صدر اسلام در ملحمه عیدالغدیر

معصومه کشاورزی¹، بشیر ذوالعلی^2*

1. گروه زبان و ادبیات عربی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
2. گروه زبان و ادبیات عربی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

ایمیل نویسنده مسئول: bashirzolala@yahoo.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.180

چکیده

تاریخ همواره بستری مهمّ برای کسب تجربه و استفاده از نکات ارزشمندی بوده که در آن به وقوع پیوسته است؛ دوران صدر اسلام پُر از حوادث تاریخی می‌باشد که پیامبران و امامان معصوم (ع) با آن روبرو بوده‌اند و این وقایع تاریخی از اهمیّت زیادی برای مسلمانان برخوردار است. بولس سلامه شاعر معاصر لبنانی که در عرصه ادبیات متعهّد جایگاه برجسته‌ای دارد، ملحمه‌ای را با عنوان عیدالغدیر سروده است که این دیوان شعر همچون کتاب تاریخ اسلام دربردارنده‌ی وقایع مهمّ تاریخی صدر اسلام می‌باشد. از مهمترین موضوعاتی است که بولس سلامه  در ملحمه عیدالغدیر به آن اشاره کرده است، مسئله ایمان آوردن امام علی (ع) به پیامبر(ص) می باشد. از این رو محقق در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی اشعاری که شاعر درباره فجر اسلام بیان کرده، پرداخته است.

واژگان کلیدی: وقایع تاریخ اسلام، بولس سلامه، ملحمه عید الغدیر، امام علی (ع).

بررسی مسأله امامت بر محور نهج البلاغه

مهسا کیانی¹

1. طلبه سطح 2، حوزه علمیه فاطمیه (س) شهرستان صومعه سرا

ایمیل نویسنده مسئول: mahsakiyani@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.181

چکیده

موضوع امامت یکی از مسائل مهم و اساسی در جامعه اسلام به ویژه در مکتب تشیع می‌باشد، از اینرو مقاله حاضر در صدد تبین جایگاه اساسی امامت از منظر نهج البلاغه می باشد. نتایج بیانگر این است: موضوع امامت بارها در خطبه های نهج البلاغه بیان شده و امیرالمومنان علی (ع) در چهل خطبه به آن پرداخته است. وجود امام برای بشر همواره و در هر زمان و مکان ضروری بوده و طرح این مساله برنامه جامعی برای پیروان آن قرار می دهد و با توجه به این نکته که مساله امامت از اصول دینی شیعیان بوده مطمئناً مساله‌ای کلامی است اما می‌تواند از جهت فقهی نیز مورد بررسی قرار گیرد. بررسی این مقاله به صورت تحلیلی – توصیفی و به روش کتابخانه ای انجام می پذیرد.

واژگان کلیدی: بررسی امامت، نهج البلاغه، امام علی (ع)

روش‌شناسی ترجمه استعاره‌های مفهومیِ خطبه غرّاء

بر اساس دیدگاه پیترنیومارک؛ بررسی موردی: ترجمه‌های انصاریان، مبشری، فیض الاسلام، زمانی و دشتی

ابوذر گلزارخجسته^1*، مرتضی قائمی²، ناصر قره خانی³

1. دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب دانشگاه بوعلی سینا همدان 2. استاد زبان و ادبیات عرب دانشگاه بوعلی سینا همدان 3. استادیار زبان وادبیات عرب دانشگاه بوعلی سینا همدان

ایمیل نویسنده مسئول: golzar.aboozar@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.182

چکیده

ترجمه یکی از اساسی‌ترین مسائل ادبی دنیای معاصر است، چرا که وظیفه مترجم تنها جایگزینی الفاظ نیست؛ بلکه به عنوان یک عنصر فعال و میانجی گر، سعی در ایجاد هماهنگی بین ادبیات و فرهنگ مبدأ به مقصد دارد. پیترنیومارک، نظریه پرداز آمریکایی در حوزه ترجمه، نظراتی را برای ترجمه استعاره‌ها پیشنهاد کرده است که مورد قبول دنیای ادبی واقع شده است. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و بر اساس دیدگاه نیومارک سعی دارد به بررسی و تحلیل شیوه ترجمهِ استعاره‌های مفهومی در خطبه غرّاءِ نهج البلاغه توسط پنج ترجمه مذکور بپردازد. نتایج تحقیق نشان داد، پرکاربرد‌ترین روش ترجمه استعاره‌های مفهومی، روش تحت اللفظی و در مواردی همراه با توضیح است زیرا اغلب استعاره‌ها از نوع ابتکاری بوده و ترجمه فیض الاسلام از میان ترجمه‌های مذکور به دیدگاه نیومارک نزدیک تر و بر اساس آن موفق‌تر بوده است.

واژگان کلیدی: ترجمه استعاره مفهومی، نهج البلاغه، خطبه غرّاء، نقد ترجمه، پیتر نیومارک.

شرایط و آثار همدلی و مواسات از دیدگاه نهج‌البلاغه

فاطمه گوشه‌نشین¹

1. استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه پیام نور

ایمیل نویسنده مسئول: F_goshe@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.183

چکیده

همدلی به معنای درک احساس طرف مقابل و توجه به احوال دیگران از نقطه‌نظر آنان است. مواسات به معنی کمک کردن و یاری رساندن به نیازمندان است. همدلی گام اول و مواسات قدم بعدی در مسیر رفع حاجت نیازمندان است. در یک جامعه موفق و توسعه یافته از بعد انسانی، همدلی و مواسات تنها یک توصیه ساده یا فرعی نیست، بلکه یک اصل اساسی در هر جامعه‌ای است. ائمه معصومین از جمله امام علی(ع)، خود آراسته به صفت همدلی و مواسات بودند و به مسلمانان توصیه کرده‌اند در پی رفع نیازهای اطرافیان باشند. در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی سعی شده به بررسی شرایط و آثار همدلی و مواسات که در نهج البلاغه بدان پرداخته شده، اشاره شود. امام علی(ع) تاکید می‌کند که برای درک و همدلی با دیگران، خود را جای آنان قرار دهیم و به طور دقیق به حرفهایشان گوش دهیم. در مرحله بعدی یعنی مواسات، لازم است عجله کنیم، کمک خود را کوچک بشماریم و آن را پنهان نگه‌داریم. از جمله آثار همدلی و مواسات که در نهج‌البلاغه بدان اشاره شده، حفظ ایمان، پاداش الهی، درک فضایل سرای آخرت، افزایش روزی، شرافت و بزرگی در دنیا، کفاره گناهان بزرگ، دور شدن مرگ ناگهانی می‌باشد

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، امام علی (ع)، همدلی، مواسات

بررسی شاخصه توکل در سبک زندگی

 از منظر امام علی(ع) در نهج‌البلاغه

فاطمه گوشه‌نشین¹

1. استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه پیام نور

ایمیل نویسنده مسئول: F_goshe@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.184

چکیده

سبک زندگی از مفاهیم مهم روان‌شناسی و جامعه‌شناسی است که در دهه‌های اخیر قابلیت طرح در دنیای مدرن و گفتمان تجدد داشته است. امام علی(ع) در کتاب ارزشمند نهج‌البلاغه مطالب مفیدی در این زمینه ارائه داده است که پرکننده خلأهای عمیق فکری، اجتماعی و سیاسی است و پاسخگوی مشکلات گوناگون مسلمانان و جوامع بشری در همه زمانها و مکانها است. توکل واگذاری امور خود به تدبیر وکیل دارای اختیار مطلق و اعتماد بر کفایت کفیل علی الاطلاق ارزق است. توکل پایه ایمان و معیار ارزیابی آن است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به استخراج اثرات مثبت توکل در سبک زندگی از دیدگاه امام علی(ع) پرداخته می‌شود. از منظر امام علی هر کس به خدا توکل کند، از پناه بردن به غیر خدا بی‌نیاز می‌شود. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که امام علی(ع) در سبک زندگی خود به خدا توکل می‌کرد و دل به اغیار نمی‌بست. یکی از موارد مهم توکل از منظر این امام بزرگوار توکل در کسب روزی است. آن حضرت رزق را به دو دسته تقسیم می‌کند: رزقی که انسان در طلب آن است و رزقی که آن در طلب انسان است. روزی نوع اول به تلاش و کوشش انسان بستگی دارد. اما رزق نوع دوم چون در اختیار انسان نیست، بنابراین انسان باید برای برخوردار شدن از آن به خدا توکل کند.

واژه‌های کلیدی: سبک زندگی، امام علی(ع)، نهج‌البلاغه، توکل، رزق

جلوه های ادبی نهج البلاغه در کلام امیرالمؤمنین (ع)

محمد اسماعیل مجلسی¹، فاطمه زینلی پور²

1. مدرس ارشد درس دفاع مقدس استان سیستان و بلوچستان 2. دانشجوی دانشکده علوم قرآنی زاهدان

ایمیل نویسنده مسئول: safayi.ali@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.185

چکیده

کلام علوی را به حق می توان تفسیر و تبیین کلام الهی آن معجزه جاوید پیامبر (ص) بزرگ مربی و استاد صاحب سخن نهج البلاغه نامید و پس از کلام پیامبر (ص) که آراسته به «و ما ینطق عن الهوی اِن هو الا وحی یوحی» است، بر اوج ستیغ قله های اندیشه و بلاغت می‌درخشد و عنقای طبع کس را یارای رسیدن بدان نیست که خود چه زیبا و بلیغ فرمودند: «ینحدر عنی السیل، و لا یرقی الی الطیر»  سیل حکمت و اندیشه تابناک الهی از قلل رفیع علم او جاری و مرغکان اندیشه بشری یارای طیران بر اوج قله های علم بیکران او را ندارند. از جمله مصداقهای بلاغت کلام علوی بهره گیری از صناعات لفظی و کلامی در سخن خاصه ضرب المثلها است، ضرب المثلها دارای دو جنبه لفظی ساختار شناسی و متنی زیبا شناختی است که اگر صرفاً در حد لفظ و ظاهر کلام توقف کنیم از درک کنه معنی و پیام اصلی کلام غافل مانده ایم و این خسرانی است بس بزرگ، برای آنکه سیر از لفظ به معنی داشته باشیم باید ضرب المثل را شناخت و معادل معنائی و مفهومی آنرا در زبان مقصد که حداکثر ظرفیت پیام اصلی لفظ را منتقل کرد به کار برد.

واژگان کلیدی: کلام علوی، اندیشه و بلاغت، ساختار شناسی، زیبا شناختی.

ردّ پای سپهر استحسانی در زندگی منافق؛

با نگاهی به کلام امیرالمؤمنین (ع) و  آراء کرکگور

مریم محبتی¹

1. استادیار گروه معارف دانشگاه کوثر بجنورد

ایمیل نویسنده مسئول: mmohabbati60@kub.ac.ir

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.186

چکیده

معنا و سبک زندگی نزد فرد منافق همچون معنای زندگی نزد فرد استحسانیِ مدنظر کرکگور است. کرکگور سه سپهر «هست بودن» برای تطور ذات آدمیان مطرح کرده است؛ سپهر استحسانی، سپهر اخلاقی و سپهر ایمانی. پایین‌ترین سبک زندگی اختصاص به فرد استحسانی دارد اویی که لحظه و «آن» در تصمیم-گیری‌های او خودنمایی می‌کند و خودمحوری مبنای کردار و رفتارهای اوست. این طرز نگاه در زندگی منافقانه نیز مشهود است. از این‌رو شباهت عجیب منافق با فرد استحسانی و قرابت فکری و عملی این دو، ما را بر آن داشت که با تکیه بر روش توصیفی – تحلیلی، به شناختی جدید از سبک زندگی منافقانه دست یابیم و با کشف بی‌ارزشی معنایی این دو زندگی، از سپهر نفاق و شک و تردید، خارج شده و به دیار یقین و اطمینان و در نهایت ایمان درآییم. ضرورت این برون‌رفت را در پاسخ به این سؤال که سبک زندگی و غایت زندگی این دو فرد چیست، می‌توان یافت زیرا فردانیّت، لذت‌گرایی،دنیاطلبی و رهایی از اصول اعتقادی و ایمانی، که مبانی سبک زندگی این دو فرد است، آدمی را به خسران ابدی دچار می‌سازد و باعث هبوط انسان از مرز انسانیت و اخلاق و ایمان می‌شود.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، کرکگور، سپهر استحسانی، منافق، لذت‌گرایی، بی‌هویتی.

نقد و ارزیابی برخی از ترجمه های فارسی به گویی نهج البلاغه،

بر اساس مدل گارسس

طاهره محسنی¹، خدیجه احمدی بیغش^2*

1. عضو هیئت علمی و استادیار دانشگاه امام صادق (ع) – پردیس خواهران
2. دانشجوی دکترای تفسیر تطبیقی- مجتمع آموزش علوم اسلامی کوثر

ایمیل نویسنده مسئول: safayi.ali@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.187

چکیده

    این پژوهش به شیوه تطبیقی، تحلیلی و توصیفی، در صدد پاسخگویی به این سوال است که ترجمه های فارسی از به گویی نهج البلاغه، با استفاده از سطح دوم الگوی ارزیابی ترجمه گارسس- سطح نحوی واژه شناختی- چگونه ارائه شده است. ارزیابی ترجمه این تعابیر در چهار ترجمه معروف، از ترجمه های تحت اللفظی و تفصیلی فارسی یعنی: ترجمه فیض الاسلام، جعفری، شهیدی و دشتی، خصوصا در کاربرد نمونه های دال بر زوال عقل، بخل و غضب، حاکی از آن است که تفاوت های فرهنگی موجود بین دو زبان فارسی و عربی، معادل یابی در سطح واژگانی و دستوری، از مهمترین چالش های این حوزه بوده و در ترجمه تحت اللفظی، بلاغت ساختار این تعابیر سلب، و با تکیه بر این نوع ترجمه، معنای مورد نظر امیر المومنین علی(ع) پنهان مانده است، و مشابهت های لفظی به زبان فارسی را محدود و کفایت و مقبولیت را کاهش می دهد.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، ارزیابی، به گویی، ترجمه، مدل گارسس.

بررسی صنعت بدیعی جناس در نهج‌البلاغه

مجتبی محمدی مزرعه‌شاهی^1*، فاطمه رئیسی شعار ²

1. استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم (دانشکده علوم قرآنی میبد)
2. کارشناس رشته تربیت معلم قرآن مجید، دانشکده علوم قرآنی میبد

ایمیل نویسنده مسئول: mojtaba63mohammadi@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.190

چکیده

جناس همانندی دو کلمه در لفظ با اختلاف آن‌ها در معناست. جناس از مهم‌ترین عناصر علم بدیع است و به وضوح در نهج‌البلاغه دیده می‌شود. هدف از به کارگیری جناس ایجاد کلام به گونه‌ای است که بر زیبایی فنی آن افزوده شود، و باعث می‌شود که متکلم در تعبیر سخن خود به اوج کمال فنی نایل آید. در کتاب گرانسنگ نهج‌البلاغه صنعت جناس موسیقی داخلی متون ادبی آن را تشکیل می‌دهد، که این موسیقی با تداعی معانی مختلف موجب التذاذ می‌شود و روح و جان شنونده را به تسخیر خود درمی‌آورد و به گسترش تخیل ذهنی او کمک می‌کند. به رغم کارکرد جناس در زیبایی آفرینی، این پدیده ادبی در نهج البلاغه کمتر مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. پژوهش حاضر با بهره گیری از روش توصیفی ـ تحلیلی درصدد است تا جستاری در بررسی و تحلیل انواع جناس در نهج‌البلاغه داشته باشد و با تأمل در کارکرد جناس، نمونه‌هایی از نهج‌البلاغه را به عنوان شاهد مثال گونه‌های جناس می‌آورد تا زیبایی‌های این عنصر بدیع نشان داده شود و اثر این پدیده آوایی در بیان معنا تبیین شود. دستاورد کلی پژوهش آن است که در کلام امام علی (ع) زیبایی شناسی لفظی یا صوری با زیبایی شناسی معنوی و معنایی هم زمان به کار گرفته شده و صنعت جناس نیز از مهم‌ترین صنایع بدیع در این کتاب است که با ایجاد نوعی موسیقی زیبا و طنین انداز سبب تداعی معانی مختلف یک لفظ واحد می شود.

واژگان کلیدی: نهج‌البلاغه، امام علی (ع)، بدیع، محسنات لفظی، جناس 

سبک‌شناسی مجازهای مرسل و عقلی در نهج‌البلاغه

مجتبی محمدی مزرعه‌شاهی¹

1. استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم (دانشکده علوم قرآنی میبد)

ایمیل نویسنده مسئول: mojtaba63mohammadi@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.191

چکیده

یکی از بابهای علم بیان، مبحث مجاز می باشد. مجاز در لغت، به معنای ترک تصریح یک مطلب است، و در اصطلاح آن است که، عبارتی در معنایی غیر از معنای اصلی آن استعمال شود، که البته، اراده ی معنای اصلی آن هم جایز است، چون قرینه ی باز دارنده ای از معنای اصلی وجود ندارد. همچنین، گفته شده که مجاز عبارت است از: ذکر ملزوم و اراده ی لازم، مشروط بر جواز اراده ی ملزوم. نهج البلاغه نیز که مجموعه ای از سخنان ارزشمند امام علی(ع) است، علاوه بر دارا بودن ارزش محتوایی، از نظر ادبی و بلاغی نیز از ارزش بالایی برخوردار می باشد. یکی از مباحث بلاغی که در نهج البلاغه به کار رفته است، و بر ارزش ادبی و بلاغی این کتاب گرانسنگ افزوده است، مبحث مجاز می باشد. حضرت علی (ع) در سخنان خود، برای بیان مقاصدی همچون مدح، ذم، وصف، مبالغه و… از اقسام مجاز به زیبایی استفاده نموده است. بررسی مجاز و نگاهی به اقسام آن در نهج البلاغه، پژوهشگران و مخاطبان را با ارزش ادبی و بلاغی این کتاب آشنا می سازد.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، سبک‌شناسی، مجاز، مجازهای مرسل، مجازهای عقلی

بررسی اوصاف منافقان با نگاهی به بخش دوم خطبه 194 نهج البلاغه

مجتبی محمدی مزرعه شاهی^1*، مریم جوکار ²، فاطمه چاره‌جو³

1. استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم (دانشکده علوم قرآنی میبد)
2. دانشجوی کارشناسی علوم قرآن حدیث(تربیت دبیر) دانشکده علوم قرآنی میبد
3. دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده علوم قرآنی میبد

ایمیل نویسنده مسئول: mojtaba63mohammadi@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.192

چکیده

خطر و آسیب حضور منافقان در اجتماع برای هر جامعه ای از خطر هر دشمن دیگری بیشتر است چرا که شناخت این گروه از افراد آسان نیست و از سوی دیگر دشمنان داخلی هستند و آن‌چنان در تار وپود جامعه نفوذ و بروز دارند که جدا ساختن آن‌ها کار مشکلی است؛ این افراد همواره به حسب ویژگی های شخصیتی خود به دنبال منافع فردی و گروهی خود هستند و با تمام تلاش و توان خود در صحنه ها حضور دارند تا سهم بیشتری را نصیب خود و هم ردیفانشان سازند از دیدگاه منابع معتبر من جمله قرآن و نهج البلاغه این قشر دارای ویژگی‌هایی هستند که به راحتی قابل تشخیص می‌باشند، نوشتار پیش رو که به روش توصیفی و تحلیلی نگاشته شده به صورت مختصر و با نگاهی اجمالی در صدد افشای برخی از صفات دو چهرگان از منظر نهج البلاغه می‌باشد و سعی در شرح روش های حضور منافقان در جامعه، تکنیک های مورد استفاده منافقین برای پیشبرد اهداف خود، شفاف سازی برنامه‌های منافقان و… دارد، چرا که مسلمانان برای شناخت دقیق راه های زندگی در جامعه همواره نیازمند امور مؤثر بر روش های زندگی اند.

واژگان کلیدی:  نهج البلاغه، نفاق، مسلمانان، امام علی (ع)

زیباشناسی باز تعریف دنیا در مضامین نهج البلاغه

احمد محمدی نژاد پاشاکی^1*، سید اسماعیل حسینی اجداد نیاکی²

1. گروه علوم پایه، دانشکده علوم، دانشگاه امام خامنه‌ای، زیباکنار، رشت، ایران
2. دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه گیلان

ایمیل نویسنده مسئول: a.mohamadi.np@gmail.com

نوع پذیرش: برگزیده برای ارائه

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.193

چکیده

زیباشناسی به معنای همخوانیِ چیدمانِ واژگان با انسجام و نیکوییِ کلام، و قرار گرفتن هر بافتی در تارو پودِ شایسته خود است. زیباشناسان می کوشند برای درک زیبایی هنری در وجود آدمی راهی بجویند. از اینرو تعبیرات ایماژگونه امیرالمؤمنین از دنیا، تناظر نامنتظری را خلق کرده، که چشم هر بیننده ای را به خود مسحور و معطوف می کند. امام علی علیه السلام سازه های هنری را از سکون و رکودهایی که متن را به سوی خودکار شدن هدایت می کند، دور کرده و مخاطب را به سمت تأویل های متنوع هدایت می کند. تصویرهای فرازبانیِ نهج البلاغه از دنیا زنجیره ای از معانی غیر منتظره اند که معانی منتظره را پس می زنند و خواننده را به تأمل فرو می برند و حس ناپایداری در رابطه با دنیا را، در جانِ وی می نشانند. نتایج بررسی تصویر شناسی دنیا، حاکی از هفت تصویر شاخص از جمله: سرای راستی، سرای گذر، سراب، تیره سرا و… می باشد. این توصیفات، با درجه های متفاوتی از وضوح، در لایه های ضمنیِ خود، حامل معنایند. گردآورندگان در سطور این مقاله بر آنند که ضمن بررسی تصویر آفرینی دنیا، به تحلیل مرادهای بلاغیِ صور خیال در نهج البلاغه بپردازند.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، زیباشناسی، بازتعریف، صور خیال، دنیا.

نقش حروف در تصویر گرایی با تاکید بر کلمات قصار نهج البلاغه

سید محمد رضی مصطفوی نیا¹

1. دانشیار و هیئت علمی دانشگاه قم

ایمیل نویسنده مسئول: Dr_amostafavinia@yahoo.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.220

چکیده

برهمگان پوشیده نیست که نهج البلاغه بعد از قرآن از بالاترین ارزش بلاغی برخوردار است. جذابیت بلاغی آن سبب شده در طول تاریخ مطمح نظر ادیبان قرار گیرد و از جنبه های مختلف مورد کاوش و تحقیق واقع شود ابعادی همچون عناصر بیانی و خیال و صناعات بدیعیه و…اما در این بین آنچه کمتر ویا بتاتا مورد توجه قرار نگرفته نقش مهم حروف است. به نظر می رسد این مغفولیت ریشه در معنای لغوی حرف داشته باشد که در عربی به معنای (کنار وگوشه) است و در نحو نیز جزو ارکان جمله نیست. همین دو آیتم سبب شده که بلاغیون نیز به نقش آن در ایجاد تصویر توجهی ننمایند. نگارنده در این سطور فقط به یک مورد نقش حروف اشاره می‌کند. چنانکه خواننده ملاحظه می‌کند در خطبه مربوط به قیامت وجهنم، حضرت از حروف فخمه بهره برده است که با معنا تناسب دارد و در وصف بهشت از حروف لینه و نرم استفاده می‌کند. براین اساس نوسینده مقاله، به استخراج حروف در خطبه اول پرداخته و ارتباط تنگاتنگ نوع حروف با تصویر آفرینی موجود در متن را با استفاده از روش توصیفی -تحلیلی بررسی می‌کند ودر این مسیر به اثبات می رساند که از نظر بلاغت حروف، جزء ارکان اصلی جمله است.

واژگان کلیدی: امام علی (ع)، نهج البلاغه، بلاغت، تصویرآفرینی، حروف.

تبیین زیبایی‌شناسی در نهج‌البلاغه با تأکید بر ایجاز و اطناب

جمیله معظمی ¹

1. کارشناس ارشد ادبیات و زبان فارسی

ایمیل نویسنده مسئول: j.moazzami2020@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.194

چکیده

نهج‌البلاغه یکی از متون ارزشمند در زمینه فصاحت و بلاغت است که بعد از «قرآن کریم» به جهت برخورداری از واژگان غنی، تناسب لفظ با معنا و ارائه آن با اسلوب‌های گوناگون بلاغی، به‌عنوان نمونه‌ای بی‌نظیر بلاغی در ادبیات عرب شناخته می‌شود. نهج‌البلاغه در بیان مقصود و ابلاغ پیام خویش با هدف نفوذ و تأثیر بیشتر بر مخاطب، متناسب با اقتضای حال، کلام حضرت را کاه بسیار مؤجر و مختصر و گاه طولانی و به تفصیل بیان نموده است، به گونه‌ای که علی‌رغم مؤجز بودن در غایت استحکام بوده و در آن ردی از زیاده‌گویی، پریشانی و بی‌مایگی نمی‌یابیم. بنابراین «ایجاز» و «اطناب» یکی از مهم‌ترین موضوعات قابل بررسی در نهج‌البلاغه است که خود به دلیل اهمیت آن در هم‌خوانی کلام با مقتضای حال مخاطب و نیز از آن جهت که از گونه‌های مختلف ادای مقصود و بیان معانی ذهنی می‌باشد که گوینده‌ی بلیغ بنا بر مقتضیات از آنها استفاده می‌کند. از آنجایی که کلام امام علی(ع) ایجاز و اطناب را به زیباترین شکل به خدمت گرفته است، شاهد خلق نمونه‌هایی بی‌نظیری از جملات بلاغی با تکیه بر ایجاز و اطناب در نهج‌البلاغه هستیم که با هدف تأثیرگذاری بر مخاطب و القای معنی و مقصود مورد نظر ذکر شده است؛ بر این اساس تلاش گردید تا در این پژوهش با تلفیقی از روش‌های کتابخانه‌ای، اسنادی، تطبیقی و تحلیلی به استخراج نمونه‌هایی از ایجاز و اطناب که در نهج‌البلاغه ذکر شده است، پرداخت.

واژگان کلیدی: نهج‌البلاغه، ایجاز، اطناب، امام علی(ع)، زیبایی‌شناسی

جایگاه قرآن از دیدگاه نهج البلاغه

سمیه معینی فر^1*، مریم سعیدی²

1. سطح 3 حوزه، رشته فقه و اصول، استاد مدرسه علمیه الزهرا (س) استان گلستان، شهرستان آزادشهر
2. طلبه پایه سوم، مدرسه علمیه الزهرا (س) استان گلستان، شهرستان آزادشهر

ایمیل نویسنده مسئول: moeinifar@yahoo.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.195

چکیده

این پژوهش به تحلیل جایگاه قرآن از منظر امام علی (ع) پرداخته است دیدگاهی که  امام علی (ع) از قرآن پیش چشم آدمی مجسم می سازد و مانند همیشه دیدگاهی منحصر به فرد و متعالی است. دیدگاهی خاص از روحی بزرگ و سرشار از علم و انسانیت، همراه با فلسفه آسمانی. لذا با مطالعه این نوشتار این نتایج حاصل می شود: در سراسر نهج البلاغه به مناسبتهای مختلف ویژگی های قرآن را حضرت بیان نموده، ارزش و اهمیت و جایگاه آن را برای مردم برشمرده اند و از قرآن کریم تجلیل کرده اند و بارها مردم را به رعایت حق قرآن و تدبر در آن ترغیب فرموده اند و هدف و سعی ما بر این است در این تحقیق، ارائه ارزش و جایگاه قرآن در نهج البلاغه است و روش مطالعه اسنادی است و داده های مورد نظر با بهره گیری از فیش، از منابع جمع آوری شده است نتایج بدست آمده، مورد تحلیل قرار واژگان کلیدی: جایگاه قرآن، امام علی (ع)، نهج البلاغه.

بررسی و تحلیل انسجامِ واژگانی خطبه‌ 165‌ نهج البلاغه؛

براساس نظریه‌ی مایکل هالیدی و رقیه حسن

عزت ملاابراهیمی^1*، ریحانه حمزه²

1. استاد و هیئت علمی گروه عربی دانشگاه تهران 2. دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تهران

ایمیل نویسنده مسئول: mebrahim@ut.ac.ir

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای ارائه

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.196

چکیده

خطبه ‌165 نهج البلاغه که به خطبه‌ی طاووس شهرت دارد، به آفرینش طاووس و ویژگی‌های ممتاز در خلقت آن می‌پردازد. از آن جهت که امام علی(ع) در این خطبه از عوامل انسجام‌ساز واژگانی بسیاری استفاده نموده خطبه‌ی از انسجام قابل ملاحظه‌ای برخوردار است. بررسی وشناخت عوامل انسجام واژگانی براساس نظریه‌ی مایکل هالیدی و نظریه‌ی مکمل رقیه حسن هدف پژوهش پیش روست، از این جهت پژوهش حاضر کوشیده است عوامل انسجام واژگانی را با شیوه توصیفی-تحلیلی در خطبه‌ 165 نهج البلاغه بررسی و تحلیل نماید. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که عناصر انسجام ساز واژگانی شامل: هم معنایی، تضاد معنایی، تکرار‌ و شمول معنایی در تناسب کامل با معنای خطبه به کار رفته است و همگی در تحقق هرچه بیشتر انسجام واژگانی و تبیین زیبایی آفرینش طاووس نقش آفرین بوده اند.

واژگان کلیدی: خطبه طاووس، نهج البلاغه، انسجام واژگانی، مایکل هالیدی، رقیه حسن.

بررسی ‌تطبیقی– تاریخی جنگ جمل؛

مطالعه موردی ‌اخبارالطوال ‌دینوری‌ و نهج‌‌البلاغه

جمشید منتشلو^1*، علی‌اصغرحسینی²

1. دکترای تاریخ و تمدن ملل اسلامی مدرس دانشگاه فرهنگیان پردیس شهید مدرس، کردستان، ایران
2. عضو هیات علمی گروه معارف دانشگاه فرهنگیان پردیس شهید مدرس، کردستان، ایران

ایمیل نویسنده مسئول: jamshid.mantashloo@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.198

چکیده

موضوع جنگ جمل از جمله اتفاقات مهمی بود که درتاریخ اسلام رخ داده ‌است‌ و این رخداد در اوایل -خلافت و امامت امام ‌علی(ع) شکل گرفته ‌است ‌و بسیاری از مورخان در اوایل ‌اسلام ‌آن را در نوشته‌های خود منعکس ‌کرده‌اند و به بازگویی این واقعه پرداخته‌اند، در این‌ میان ‌یکی ‌از منابعی ‌که به این حادثه بطور مفصل اشاره ‌کرده‌ است، کتاب اخبارالطوال دینوری می‌باشد. این کتاب که در قرن سوم‌ هجری نوشته ‌شده، واقعه جمل را با جزئیات‌ بیشتری توضیح داده ‌است، امام ‌علی (ع) نیز در سخنان‌ و خطبه‌های ‌خود در نهج البلاغه به آن اشاره کرده ‌است، در حالی که نهج‌البلاغه در قرن پنجم هجری توسط سید رضی‌ گردآوری شده ‌است، فاصله زمانی این دو نیز بسیار مهم است‌ و نباید از آن ‌غفلت کرد. پژوهش حاضر با بررسی محتوایی این دو اثر و با روش توصیفی–تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای انجام گرفته ‌است، تا به این سوال پاسخ ‌دهد. به نظر می‌رسد با توجه به اختلاف روایات در کتاب و خطبه‌های امام علی (ع) شباهت‌ها و تفاوت‌هایی باهم داشته باشند.

واژگان کلیدی: امام علی (ع)، دینوری، جنگ جمل، نهج البلاغه.

سیاست اخلاقی از دیدگاه امام علی (ع) و ابن‌مقفّع

با تکیه بر نهج البلاغه والادب الصغیر و الادب الکبیر

آزاده منتظری¹

1. استادیار گروه عربی دانشگاه قم

ایمیل نویسنده مسئول: azade.montazeri@yahoo.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای سخنرانی

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.199

چکیده

نهج البلاغه اثری است که روح زمان و تاریخ را درنوردیده و هیچگاه رنگ کهنگی به خود نگرفته و نخواهد گرفت، در توصیف صاحب و مولای سخن، حضرت امیر مومنان علی (ع) بسیاری گفته اند و شنیده اند؛ اما  سخن اصحاب سخن بی بهره از سخنان علی(ع) گمشده ای دارد. ابن مقفع، مترجم و نویسنده ایرانی تبارِ بنام (146هـ)، صاحب آثار ارزشمندی چون” کلیله و دمنه” و” الادب الصغیر و الادب الکبیر” از جمله آن سخنوران و اندیشمندانی است که این حقیقت را بی عیب ونقص دریافته بود و اندیشه و کلامش با گهرهای ناب دانش و بینش مولای متقیان علی(ع) زینت یافته است. سیاست اخلاقی علی(ع)، امام و خلیفه مسلمین، را می توان از لابلای خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار نهج البلاغه تا حدودی دریافت و بی شک ابن مقفع نیز در ترجمه و تالیف آثارش از آن بی بهره نمانده است. این جستار با تکیه بر شیوه توصیفی- تطبیقی به بررسی سیاست اخلاقی امام علی(ع) وابن مقفع در نهج البلاغه و ادب صغیر و ادب کبیر پرداخته و مؤلفه هایی مانند عدالت، مسؤولیت پذیری، تعلیم و تربیت را در هر دو اثر مورد کنکاش قرار داده است. تعلیم وتربیت، مهمترین وپربسامدترین مؤلفه سیاست اخلاقی در این دو اثر است که شاید بدان جهت است که با تعلیم و تربیت صحیح، سنگ بنای ارزشهای انسانی در روح و جان انسان و به تبع آن جامعه و حکومت گذاشته  می شود و جامعه در مسیر نیک بختی و سعادتمندی قرار می گیرد.

واژگان کلیدی: سیاست اخلاقی، امام علی(ع)، ابن مقفع، نهج البلاغه، الأدب الصغیر و الادب الکبیر

تحوّلِ نگاشت‌های استعاری در ترجمه نهج‌البلاغه از سید جعفر شهیدی

شایسته سادات موسوی^1*، محمود رحیمی²

1. عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان 2. دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی

ایمیل نویسنده مسئول: sh_mousavi@guilan.ac.ir

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای سخنرانی

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.200

چکیده

این نوشتار در نظر دارد به بررسی تطبیقی معنی‌شناسانه استعاره‌های مفهومی در متن نهج‌البلاغه و ترجمه فارسی آن بپردازد. استعاره‌های مفهومی در زبان‌شناسی شناختی، یکی از ابزارهای بنیادین ذهن بشر برای تولید معنی به حساب می‌آیند و استعاره در این معنی بسی فراتر از استعاره‌های ادبی شناخته‌شده در سنت‌های بلاغی‌ است. این تحقیق به بررسی حضور استعاره‌های مفهومی در نهج‌البلاغه (به عنوان متن مبدأ) و چگونگی بروز آنها در ترجمه سید جعفر شهیدی (به عنوان متن مقصد) پرداخته و کوشیده است نشان دهد که استعاره‌های مفهومیِ مبدأ در کدام مواضع در ترجمه بدون تغییر می‌مانند و در کدام مواضع و به چه دلایلی دچار تغییر می‌شوند. بدین منظور خطبه آغازین نهج‌البلاغه به عنوان نمونه انتخاب شده و نتایج تحقیق نشان می‌دهد که برای معنی‌سازی در نهج‌البلاغه به وفور از استعاره‌های مفهومی استفاده شده است؛ در ترجمه شهیدی نیز استعاره مفومی یکی از راهکارهای مکرر معنی‌سازی است ولی نتایج نشان می‌دهد که در ترجمه شهیدی غالباً در مواردی که استعاره کارکرد بلاغی و زیور ادبی دارد، معادل‌های استعاریِ همسان به کار گرفته شده و در مواردی که استعاره مفهومی در ایجاد معنا دخیل است، اما وجهِ بلاغی آن چندان در نظر نیست، شهیدی نگاشت‌های استعاریِ متفاوتی را جایگزین می‌کند تا سایر خصایص بلاغیِ ترجمه‌اش، به ویژه تسجیع را، رعایت کرده باشد.

واژگان کلیدی: نهج‌البلاغه، معنی‌شناسی شناختی، استعاره‌های مفهومی، ترجمه.

زمامداران و مردم در سیره امام علی (ع)

ماجده میاحی¹، زینب حمیدی^2*

1. دانش پژوه سطح2، مدرسه علمیه فاطمیه، شهر ملاثانی 2. استاد سطح 4، واحد آموزشی الزهراء اهواز

ایمیل نویسنده مسئول: zeynabhamidi95@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.202

چکیده

در این نوشتار زمامداران و مردم در سیره امام علی(ع) مورد بررسی قرار گرفته است. از آنجا که مردم اساسی ترین سرمایه هر حکومتی هستند، خرسندی و یا ناخرسندی آنان نقش مهمی در میزان موفقیت و دسترسی به اهداف حکومت دارد و از طرفی چون زمامداران حکومت، در ارتباط مستقیم با مردم هستند، حسن خلق ایشان در برخورد با مردم و زیردستان نقش بسزایی در جلب رضایت مردم و به تبع آن در پیشبرد اهداف حکومت خواهد داشت. از آنجا که مهمترین عامل دوام یک نظام، حکومت عقل و فرزانگی زمامداران آن است. از این رو امام علی(ع) افزون بر اصلاح نگرش زمامداران به حکومت، می کوشید دیدگاه مردم را به روشنی به اثبات رساند.

کلیدواژه ها: دستورات اخلاقی، زمامداران، حکومت امام علی(ع)، حاکم، مردم.

A Study of Nida’s (1964) Types of Equivalence in Three English Translations of Letters 40 to 60 of Nahj-al-balagha

Samad Mirza Suzani¹, Vida MohammadAlizadeh Khoub^2*

1. Assistant Professor of TEFL, Department of English, Marvdasht Branch, Islamic Azad University, Marvdasht, Iran 2. MA Graduate of Translation Studies, Department of English, Marvdasht Branch, Islamic Azad University, Marvdasht, Iran

Responsible author: vida.alizadehhh@gmail.com

Acceptance type: Abstract

Acceptance code: Ac, CNL, 110.203

Abstract

The main objective of this study is to probe into the issue of equivalency in three translations of Nahj-al-balagha. More specifically, it is aimed to find out if there was any significant difference between dynamic and formal types of equivalence in three Persian to English translations of Nahj-al-balagha­ by Jafari, Seyed Alireza and Mutahari and reveal whether three English translations of­ Nahj­-al- balagha could equally convey the same message or not.­ To accomplish this purpose, Nida’s (1964) model of equivalence is used as the framework of the study. The results demonstrate that considering dynamic and formal types of equivalence, there are significant differences among three English translations. Besides, whereas Jafari’s translation is dynamic, both Seyed Alireza and Mutahari’s translations are more formal in tone. Findings can be of help to the interested readers who intend to do more on the translation of religious texts including Nahj-al-balagha.

Keywords: Nahj-al-balagha, equivalency, Nida’s model, religious texts, formal and dynamic equivalence

اسالیب سخن در نهج البلاغه

معصومه میرزایی¹

1. طلبه سطح 2 مدرسه فاطمیه (سلام الله علیها)

ایمیل نویسنده مسئول: Masom@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.204

چکیده

بدون شک نعمت زبان و گفتار از امتیازات ویژه انسانهاست که خداوند آن را فصل ممیز بین انسان و حیوان قرار داده است. گفتار آدمی نمایانگر کردار و شخصیت اوست؛ یعنی مردم، گفتار انسان را با کردار او مقایسه کرده و صحت گفته هایش را در اعمال وی جستجو می‌کنند. از این رو بسیار حائز اهمیت است که هنگام سخن گفتن نهایت ادب را رعایت نمود. احادیث فراوانی در رابطه با آداب و آفات سخن وجود دارد. در این میان آشنایی با روشها و اسالیب سخن، آن هم از منظر امیرسخن،حضرت علی(ع) تأثیر بسزایی در استفاده از زبان، این نعمت خدادادی دارد؛ چرا که سبب مصون ماندن از خطا و اشتباه هنگام گفت و گو با دیگران شده و نیز موجب می شود که نعمت گفتار تبدیل به نقمت نگردد.

واژگان کلیدی : اسالیب سخن، نهج البلاغه، امام علی (ع)

نقد و بررسي ترجمه‌هاي بخشي از خطبه‌ غراء امام علي (ع)

فاطمه ميرحسيني¹

1. دانشجوي كارشناسي ارشد دانشكده‌ي علوم قرآني ميبد

ایمیل نویسنده مسئول: fatemahmirhosaini@yahoo.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.205

چكيده

نهج البلاغه برگزیده‌ای از سخنان، خطبه‌ها و نامه‌های مولاي متقيان؛ حضرت علی (ع) از فصيح‌ترين و بليغ‌ترين كلام عرب است. نهج البلاغه نيز مانند متون مذهبي ديگر مسلمانان، به زبان عربي است كه به تبع آن در گذر زمان، ترجمه و شروح بسياري برآن نگاشته شده است. كه مي‌توان گفت بعد از قرآن كريم، نهج البلاغه از بيشترين تعداد ترجمه و شرح برخوردار است. در طول قرن‌ها، تلاش‌هاي بسياري توسط مترجمين و علما در ارائه‌ي ترجمه‌ي مطلوب از اين كتاب ارزشمند، صورت گرفته است. اين ترجمه‌ها داراي نقاط ضعف و قوتي هستند كه آنها را از هم متمايز مي كنند. اين جستار به مقايسه، بررسي و نقد چند ترجمه، ذيل بخش اول از خطبه‌ غراء امام (ع) مي‌پردازد و اشتراكات و افتراقات اين ترجمه‌ها را، با تكيه بر كتب لغت به ويژه كتب لغت كهن، مورد بررسي قرار داده، و در پايان ترجمه‌اي منتخب را ارائه خواهد داد.

واژگان کلیدی: نقد ترجمه، نهج البلاغه، خطه غراء

حقوق مدنی از منظر نهج البلاغه

فاطمه ناصح دلبر¹

1. دانشجوی کارشناسی قرآن و حدیث دانشگاه گیلان

ایمیل نویسنده مسئول: nasehfatemeh896@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.206

چکیده

حقوق مدنی به تنظیم روابط افراد جامعه بدون در نظرگرفتن امتیازی نسبت به یکدیگر گفته می شود. امام علی (ع) كه پايه هاي حكومتش روي اصل برابري استوار بود، هيچ گاه اجازه نمي داد كسي به خاطر عوامل ياد شده از حقوق انساني محروم گردد و يا در مقام اجراي قانون، مشمول تبعيض و بي عدالتي واقع شود. امام (ع) در صورت عدم عملکرد به حقوق مدنی و انسانی به مردم جامعه توصیه می کند، که از این ناعدالتی ها از پای ننشینند و حتی سکوت مردم جامعه را تقبیح می کند و خودش را منتقم مظلوم می داند؛ امیرالمومنین (ع) حقوق انسانی و مدنی را  برای تمام  انسان ها صرف نظر از عقیده، پیشینه، تبعیض نژادی در نامه اش به مالک اشتر لازم و ضروری می داند و این ندایش برای همیشه در تاریخ طنین انداز است.

واژگان کلیدی: حقوق مدنی، نهج البلاغه، عدالت، امام علی (ع)

لایه ایدئولوژیک سبک در کلمات قصار نهج البلاغه

هومن ناظمیان¹

1. دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه خوارزمی

ایمیل نویسنده مسئول: nazemian@khu.ac.ir

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای سخنرانی

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.207

چکیده

 کلمات قصاری که از امیر مؤمنان (ع) در نهج البلاغه ذکر شده، گنجینه ای است ارزشمند حاوی معارف الهی که علاوه بر حکمت، موعظه و آموزه‌های اخلاقی از لحاظ ادبی نیز شایان توجه است. اگر چه این بخش از نهج البلاغه از جنبه‌های مختلف توسط محققان مورد بحث و بررسی قرار گرفته ولی جای مباحث سبک شناسی به ويژه لایه‌های ایدئولوژیک سبک در بررسی کلمات قصار، خالی است. این مقاله سعی شده با بهره‌گیری از رویکرد سبک شناسی گفتمانی به بررسی لایه‌های ایدئولوژیک سبک امام علی (ع) در تعدادی از کلمات قصار نهج‌البلاغه بپردازد.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، کلمات قصار، سبک شناسی گفتمانی، لایه ایدئولوژیک

نهج البلاغه و تاثیر آن بر سبک زندگی

محمد جواد نجفی^1*، عبدالحسین طالعی²، منیرالسادات موسی کاظمی³، عارفه جعفری⁴،  فاطمه معصومی مهر⁵

1. دانشیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه قم 2. استادیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه قم
2. دانشجوی کارشناسی ارشد رشته علوم قرآنی و تفسیر دانشگاه قم 4. دانشجوی کارشناسی ارشد رشته علوم قرآنی و تفسیر دانشگاه قم 5. دانشجوی کارشناسی ارشد رشته علوم قرآنی و تفسیر دانشگاه قم    

ایمیل نویسنده مسئول: najafi.4964@yahoo.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.208

چکیده

سبک زندگی و نگرش های گوناگون به آن در قلمرو دانش های جامعه شناسی و روانشناسی و گسترش آن در ادبیات عمومی  پیشینه بلندی ندارد ولی رهیافت و یافته های دانشی در این زمینه بسیار است. رویکرد به سبک زندگی و پشتوانه های نظری و عملی آن در سپهر دین اندیشی هم چندان گسترش نیافته است. این جستار با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی ابعاد عفاف از منظر نهج البلاغه می‌پردازد؛ یافته های این پژوهش نشان می دهد  مفهوم عفت در ادب دینی به ویژه در نهج البلاغه بسی گسترده تر ازآن است که در فرهنگ همگانی  دانسته می شود و نشان گذاری ژرف و فراگیر آن بر درون مایه سبک زندگی، چهره درونی و برونی زندگی را چنان دگرگون خواهد کرد که لایه های اقتصادی، سیاسی وفرهنگی را در پیوندی تنگاتنگ و جدا ناپذیر با جهش درونی انسان در یک ساختار در هم تنیده پیش روی انسان معاصر می نهد.

واژگان کلیدی: ابعاد عفاف، سبک زندگی، نهج البلاغه، امام علی (ع)

توصیف دنیا در نهج البلاغه

فاطمه ندائی کویخی¹

1. دانشجوی کارشناسی علوم قرآن وحدیث دانشگاه گیلان

ایمیل نویسنده مسئول: fatemeh.nedaii@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.222

چکیده

این پژوهش سعی برآن است تا توصیف دنیا از منظر حضرت علی (ع) در نهج البلاغه بررسی کند. در مجموع تعداد ۱۳خطبه از خطبه های حضرت علی(ع) در نهج البلاغه با موضوع دنیا مورد تحقیق قرار گرفت. یافته ها نشان می دهد که از مجموع ۲۳۹خطبه موجود در نهج‌البلاغه ۱۳خطبه حضرت علی(ع) به دنیا اختصاص دارد. دنيا سراي راستي است براي کسي که به راستي با آن درآيد و خانه ي عافيت و سلامتي است براي کسي که به خوبي آن را بفهمد و خانه بي نيازي و توانگري است براي کسي که از آن توشه برگيرد و خانه ي پند است براي کسي که پند پذيرد، دنيا سجده گاه دوستان خدا و محل نماز فرشتگان الهي است.

واژگان کلیدی: حضرت علی (ع)، توصیف دنیا، نهج البلاغه

تحلیل مؤلفه‌های معنایی واژگان حوزه طبیعت در نهج‌البلاغه

با تکیه بر نظریه نشانداری

راضیه نظری¹

1. استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه میبد، میبد ایران

ایمیل نویسنده مسئول: nazari.un76@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای ارائه

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.210

چکیده

مؤلفه‌های معنایی نشان‌دهنده ويژگی‌هاي مفهومی واژه‌ها است و وجوه اشتراک و افتراق آن‌ها را معین می‌کند. کتاب نهج البلاغه، بیان‌نامه دین مبین اسلام و زندگی آرمانی دینی بوده و در آن انبوهی از واژگان متنوع در حوزه‌های متعدد به کار رفته است؛ بنابراین بررسی و مطالعة آن‌ها می‌تواند جنبه‌های بسیاری را از اغراض صاحب این اثر ارزشمند آشکار سازد. پرواضح است که شکل‌گیری و مانایی جامعه اسلامی مبتنی بر اصولی پایدار است. در نهج‌البلاغه محورهای معنایی منش-های متفاوت حکمرانان، صفات افراد و اهمیت مسئولیت‌پذیری اجتماعی، در راستای تأکید بر آن اصول،  بارها بیان شده است. در این کتاب، کاربست واژه‌های نشان‌دار به عنوان یکی از راه‌های بیان مؤثر محورهای یاد شده، تلقی می‌شود. به عنوان مثال از آنجا که طبیعت در زندگی بشر جایگاهی مهم داشته، به وفور از واژه‌های این حوزه استفاده شده است. در این پژوهش که با هدف کشف و تبیین جنبه‌های نشان‌‌داری واژه‌های مورد تحقیق، به رشته نگارش درآمده و مبتنی بر شیوه توصیفی- تحلیلی است، مشخص شد، در کلام امام علی(ع) واژه‌های نشان‌دار حوزه طبیعت در محورهای جانشینی و هم‌نشینی به صورت برابر به کار رفته است و هریک، نقشی یگانه در ایراد غرض معنایی برعهده دارند.

واژگان کلیدی: نهج‌البلاغه، محور‌های معنایی، جامعه اسلامی، نشان‌داری، طبیعت،

تحلیلی سبک‌شناختی از مؤلّفه‌های آوایی نامه سی و یکم نهج‌البلاغه

فاروق نعمتي^1*، زهرا تیموری مفرد²

1. دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه پیام نور
2. دانشجوی کارشناسی ارشد، رشته زبان و ادبیات عربی، دانشگاه پیام نور

ایمیل نویسنده مسئول: safayi.ali@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.211

چکیده

نهج‌البلاغه علیّ بن ابی طالب کتابی بی‌بدیل در نثر ادبیات عرب به شمار می‌رود؛ نقش برجسته موسیقی خطبه‌ها و نامه‌ها در این کتاب گوش هر خواننده‌ای را می‌نوازد. نامه سی و یکم نهج‌البلاغه یکی از بارزترین نامه‌های این کتاب انسان‌ساز، نه فقط از منظر محتوایی بلکه از منظر موسیقایی است. وازگان سحرآمیز، وکاربرد آواهای متناسب با مضمون به یک مختصّه سبک‌ساز در این نامه تبدیل شده است. ساختار آوایی این نامه و تناسب بین دلالت‌های آوایی و انفعالات امیرالمؤمنین (ع) چنان بر روح و روان خواننده تأثیر می‌گذارد که آن را تا سرحدّ شعر ارتقا داده است. مقاله حاضر با رویکرد توصیفی و تحلیلی، و در برخی موارد با بهره‌گیری از روش‌های آماری، به تحلیل و بررسی مؤلّفه‌های عمدهموسیقی آفرین در نامه سی و یکمپرداخته، و از یافته‌های زبان‌شناختی استمداد جسته است. مهم‌ترین نتیجه پژوهش حاضر این است که نامه امام علیّ (ع)به فرزند خویش دارای بافت زبانی بی‌نظیری بوده، و ویژگی‌های آوایی منحصر به فرد واژگان به کار رفته در آن، در کنار سجع، تکرار و دیگر محسّنات لفظی همچون جناس و طباق و نیز ساختار صرفی واژگان منجر به آهنگین شدن آن گشته است.

واژگان کلیدی: علیّ بن ابی طالب (ع)، نهج‌البلاغه، نثر عربی، موسیقی، صوت.

خود سازی در نهج البلاغه

مهدی نیک خواه ذولپیرانی^1*، مریم اصغری چیرانی ²

1. سطح 2 حوزه علمیه 2. سطح 2 حوزه علمیه صومعه سرا

ایمیل نویسنده مسئول: mahdinikkhah7575@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.212

چکیده

انسان موجودی دو بعدی است که هم صلاحیت تعالی، تکامل وهم قابلیت تنزل از مقام انسانیت ورسیدن به پایین ترین درجه دارد. در اینجاست که ضرورت خودسازی ومراقبت از هواهای نفسانی روشن می گردد. از دلایل اصلی بعثت انبیا و اولیای الهی نیز تغییر اخلاق بوده است وهدف انبیا سامان دادن به ناسامانی های اخلاقی انسان هاست. علمای اخلاق درباره مراحل خودسازی نگرش های متفاوتی دارند اما براساس کتاب شریف نهج البلاغه شامل پنج مرحله یعنی، یقظه، توبه، زهد، مراقبه و محاسبه، تقوا است. تقوا آخرین مرحله خودسازی است که به معنای مراقبت وتسلط بر نفس است و باعث می شود انسان متقی با فرض استقرار در محل گناه هم خویشتن را آلوده نسازدـ اگر مراحل خودسازی به تدریج طی شود در نهایت انسان را به صفات متقین می رساند. این نوشتار در صدد است  با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی علل و عوامل تاثیر گذاری خودسازی در نهج البلاغه بپردازد.

 واژگان کلیدی: انسان، خودسازی، تقوا، نهج البلاغه

بررسی جایگاه مهدویت از منظر نهج البلاغه

فاطمه واحدپرست ¹

1. طلبه سطح 2 حوزه علیمه فاطمیه (ص) صومعه سرا

ایمیل نویسنده مسئول: Vahed-@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.213

چکیده

بدون شک نهج البلاغه آینه ای است که سیمای پرفروغ قائم آل محمد (عج) در آن گر چه اندک، ولی زیبا تجلی کرده و همچون جام بلورینی است که زمزم سخنان علوی درباره فرزندش مهدی موعود(ع) در آن پرداخته شده است.  مهدویت یعنی اعتقاد به نهضت حتمی یک رهبر  آسمانی که موعود انبیا و ادیان و دوازدهمین وصی پیغمبر آخرالزمان و منتهی شدن سیر جوامع جهان به سوی جامعه واحد و عدل جهانی و خلافت مومنان شایسته به رهبری ایشان است. نگارنده در صدد است که با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی جایگاه مهدویت از منظر امیرالمومنین امام علی (ع) در نهج البلاغه بپردازد و نیز بحث مهدویت را در علوم مختلفی مانند فلسفه کلام و تفسیر قرآن و…که  قابل بررسی است بپردازد.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، امام علی (ع)، مهدویت، جامعه

بررسی استفاده از فرازهای متداول نهج البلاغه در متون ادب فارسی

سید محمد حسن وحیدی ¹

1. فارغ التحصیل سطح چهارم حوزه علمیه، دانشجوی دکتری تخصصی بیوشیمی بالینی، دانشگاه تربیت مدرس

ایمیل نویسنده مسئول: smhv1353@gmail.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.214

چکیده

کتاب نهج‌البلاغه به عنوان دومین منبع و مصدر اسلامی توسط سید رضی به دنیای بشری عرضه شد. این کتاب مملو از معارف بلند و ارزشمند در موضوعات مختلف توحید، ماوراء الطبیعه، عرفان، عبادت، حکومت و خلافت، موعظه و حکمت و… می‌باشد که از دیر باز در لابلای متون ادبی مورد استفاده بوده‌است. شعرا و نویسندگان در تمام قرون اسلامی با کلام حضرت آشنا بوده و در آثار خود از آن بهره برده‌اند. اما در این بین بعضی از کلمات و جملات حضرت بیشتر مورد توجه قرار داشته و شعرا و نویسندگان در موضوعات مد نظر خود از آن استفاده کرده‌اند که در این مقاله با بررسی میدانی و روش توصیفی ـ تحلیلی با مطالعه، فیش‌برداری و جمع‌بندی از آثار دانشمندانی که در زمینه‌های ادبی از این کتاب استفاده کرده‌اند؛ پرداختیم و به این نتیجه رسیدیم که استفاده بیشتر بعضی از کلمات و جملات در متون متعدد مربوط به ذوق، سلیقه و قریحه نویسنده و شاعر بوده، شاید سنگینی بعضی از کلمات و جملات نهج‌البلاغه و شاید رونویسی از مطالب دیگران و مطالعه آثار آنها سبب شده است که بعضی از فرازها بیشتر مورد توجه قرار گرفته و بخش اعظمی از آن در متون ادب فارسی مهجور و دست نخورده بماند.

واژگان کلیدی: نهج البلاغه، بینامتنیت، ادبیات فارسی، شعر، نثر .

سبک شناسی برجسته سازی در نهج البلاغه؛

مطالعه موردی تقدیم و تأخیر

بهمن هادیلو ¹

1. استادیار زبان و ادبیات عرب و عضو هیات علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

ایمیل نویسنده مسئول: bahman63hadilu@yahoo.com

نوع پذیرش: مقاله – برگزیده برای چاپ

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.215

چکیده

 در سبک شناسی اعمال ادبی صرف نظر از شکل لغوی آنها  به زیبایی شناسی و  ارزش فنی  موجود در آنها، توجه می شود؛ چرا که نخستین ارزش ادب به عنوان هنر  کلامی در شیوه بیان آن در رابطه با مضمون خاص نهفته است. نهج البلاغه به عنوان اثر ادبی ممتازی است که از امام اول شیعیان حضرت علی (ع)به یادگار مانده است و برداشت صحیح از آن بدون درک وتعمق در سبک ویژه آن نا ممکن خواهد بود. یکی از سبک های برجسته سازی  که نهج البلاغه در بیان فکر و ایده از آن بهره جسته تقدیم و تاخیر است، که به نوبه خود سهم زیادی در زیباسازی بلاغی سخن دارد. تقدیم و تاخیر به تبادل جایگاه واژگان در جمله می پردازد، که با اهداف مختلف از جمله هدف بلاغی در کلام ایجاد می شود. یافته های پژوهش حاضر حاکی از آن است که تقدیم و تاخیر در نهج البلاغه  در اشکال مختلف تقدیم خبر بر مبتدا، تقدیم مفعول به بر فعل، تقدیم حال بر ذوالحال، تقدیم شبه جمله بر متعلق، تقدیم مفعول مطلق برفعل و تقدیم جواب بر شرط به وفور برجسته شده وبه صورت کاملا آگاهانه  در اغراضی چون اراده حصرو تخصیص، تاکید، تحذیر، توبیخ و مذمت، تخویف، سببیت و تذکیر به کار گرفته شده است. و با توجه به استقراء ناقص انجام شده در این مقاله مشخص گردید که  در تقدیم و تاخیر دو غرض بلاغی تخصیص و تاکید نسبت به اغراض دیگر از بیشترین بسآمد برخوردار هستند.

واژگان کلیدی: سبک شناسی،  بلاغت، برجسته سازی، نهج البلاغه، تقدیم و تأخیر.

ویژگی‌های مؤمنان در وعده ی غلبه بر طاغوت از منظر نهج البلاغه

بهمن هادیلو^1*، وحید بی آزار² 

1. عضو هیات علمی دانشگاه علوم قرآن و معارف قرآن کریم
2. کارشناس ارشد رشته علوم قرآنی مجید، دانشکده علوم قرآنی مراغه

ایمیل نویسنده مسئول: bahman63hadilu@yahoo.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.216

چکیده

با امعان نظر در قرآن کریم به آیاتی بر می خوریم که حاوی وعده هایی است که خداوند به بندگان خود عرضه داشته است که یکی از این وعده ها مربوط به شکست طاغوت توسط مؤمنان است. و تبیین خصوصیات و ویژگی های مؤمنان پیروز بر دشمنان الهی از دیدگاه نهج البلاغه حائز اهمیت است زیرا با شناخت این شاخص ها می توان پیروان و مؤمنان واقعی را از دیگران بازشناخت و با تقویت این ویژگی ها موجب پیشرفت اسلام شد. نویسندگان در این پژوهش کوشیده اند  به روش تحلیلی و توصیفی  به واکاوی این بحث از منظر نهج البلاغه که حاوی فرمایش های ناب امام علی(ع) می باشد بپردازند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که از منظر نهج البلاغه  برای تحقق وعده های غلبه بر طاغوت مؤمنان باید از ویژگی هایی  همچون: پذیرش ولایت خدا، اتحاد و دوری از نفاق، شرک ستیزی، برخوداری از نصرت الهی، ثبات قدم در راه خدا، پیروی نکردن از مفسدان، برائت از کفار، مجاهدت در راه اسلام و اراده تشکیل حکومت جهانی اسلام و اتصال آن به قیام حضرت مهدی(عج) برخوردار باشند و این مفاهیم و صفات از بایسته هایی است که امروزه لازم است مؤمنان برای غلبه بر استکبار جهانی بدان ها مزین گردند.

واژگان کلیدی:  مؤمنان، پیروزی بر طاغوت، نهج البلاغه.

نقش امربه معروف و نهی ازمنکر در امنیت و سلامت اجتماعی

با محوریت نهج البلاغه

بتول سادات هاشمی¹

1. استاد حوزه تاکستان(قزوین) کارشناسی ارشد تفسیر وعلوم قرآن

ایمیل نویسنده مسئول: s12.hashemi@gmail.com

نوع پذیرش: چکیده

کد پذیرش: Ac, CNL, 110.217

چکیده

امر به معروف و نهی از منکر دو فریضه بزرگ و از فروع ده‌گانه دین مبین اسلام محسوب می‌شوند. از دیدگاه امیرالمؤمنین (ع) این دو فریضه جایگاه ممتاز و ویژه‌ای و با فضیلت‌ترین اعمال هستند، زیرا این مسئله همه احکام و مسائل شرعی، اجتماعی، سیاسی، اخلاقی و فرهنگی را شامل می شود. آنچه این مقاله به روش کتابخانه ای، توصیفی و تحلیلی به آن پرداخته است، نقش امر به معروف و نهی ازمنکر در ایجاد امنیت و سلامت جامعه در نهج البلاغه چیست؟ طبق دیدگاه امام علی (ع)، می توان گفت یکی از اثرات مهم این فرضیه، سلامت دین و دنیا که آرامش و سلامت و امنیت بخشی روحی و جسمی به فرد و جامعه است و سبب ایجاد، امنیت داخلی و خارجی، قوام شریعت، گسترش عدالت واصلاح جامعه، سازندگی جامعه اسلامی، استواری نظام اسلامی، پیشگیری از انحرافات، کاهش جرم و جنایت و ارتقای اخلاق جامعه، که همگی در راستای ایجاد امنیت و آرامش افراد اجتماع قرار می گیرد.

واژگان کلیدی: امربه معروف، امنیت اجتماعی، سلامت اجتماعی، نهی از منکر، نهج البلاغه.

حقوق متقابل فرزندان و والدین از  دیدگاه نهج البلاغه

زهره یاوری، طباطبایی

چکیده

    خانواده يك واحد اجتماعي است كه بين اعضاي آن ارتباط تنگاتنگ و همه جانبه برقرار است از اين جهت با بسياري از واحدهاي اجتماعي متفاوت مي باشد. خانواده موفق خانواده ای است که در درجه اول زن و مرد با حقوق متقابل خود و فرزندانشان آشنا شوند و در مرحله‌ی دوم آن حقوق را در برابر یکدیگر به کار گیرد لذا اهمیت وجود يك خانواده سالم و پويا، از آنجایی آغاز می‌گردد که ميان اعضاي آن، رابطه ي انساني و سالم حاكم باشد و این امر در صورتی ممکن می‌شود که مادران و پدران توانا بتوانند دانايي و مهارتهاي لازم را در خصوص تربیت فرزند و رعایت حقوق آنها با مطالعه‌ی منابع دینی از جمله نهج البلاغه امام علی (ع) کسب کنند تا بتوانند خانواده ای سرشار از آرامش  داشته باشند و فرزندانی سالم و کار آمد را تحویل به جامعه دهند و جامعه اسلامی را به سوی رهنمود های الهی و دوری از ناهنجاری ها سوق دهند. چرا که درسایه‌ی چنین خانواده ای تک تک افراد به سعادت و کمال حقیقی خواهند رسید. لذا در این پژوهش محقق سعی نموده است که با بررسی کتب مختلف که حقوق متقابل خانواده را از منظر نهج البلاغه بیان کند.

واژگان کلیدی: خانواده، فرزندان، حقوق متقابل، نهج البلاغه.

 [1] این مقاله برگرفته از طرح پژوهشی مصوب معاونت پژوهشی دانشگاه مازندران، با عنوان بیانگری و پیام‌رسانی متون مذهبی (تصویری و نوشتاری) در سقف نگاره‌های مازندران (مبتنی بر آیات قرآن کریم) می باشد.