مجموعه مقالات برگزیده برای چاپ و ارائه همایش ملی ادب مقاومت و هنر (رده بندی: مولفه‌های پایداری) به کوشش دکتر سید محمد رضی مصطفوی نیا و نظارت علمی: دکتر احمد محمدی نژاد پاشاکی (قم- تابستان ۱۳۹۴) به همت کمیته علمی بنیان پویا پژوه اندیشه و دانشگاه آزاد اسلامی قم در ۲ جلد، (در مجموع ۱۴۲۳ صفحه) تنظیم شده است که برخی از آنها برای چاپ در مجله اسکاپوس در روند داوری و انتشار است. در ذیل چکیده‌ها جلد ۲ تقدیم می گردد؛ هرگونه بهره برداری از این آثار با ذکر منبع مجاز است.

بررسی ساحت و محتوا در شعر طنز انقلاب اسلامی ایران

معصومه طاهری
غلامرضا کافی

چکیده

شعر انقلاب شعری جامعه‌گرا و مردمداراست و طنز وظیفه‌ی جامعه‌اندیشی و بصیرت‌افزایی افراد را دارد و طنز انقلاب نوعی ادبی‌است که با به‌کاربردن شگردهای مختلف و کارکردهای متفاوت و در عین حال طبعی ملایم، همچنین متعهد و مسئول نسبت به اهداف انقلاب، سعی‌می‌کند بدی‌ها و ناراستی‌های موجود در جامعه را گوشزد‌کند و مردم و جامعه را به یک بصیرت و تنبه اجتماعی- سیاسی برساند. این پژوهش با هدف شناسایی و بررسی زاویه‌های مختلف طنز در شعر انقلاب و کارکرد معناگرایانه‌ی آن، به عنوان یکی از مؤلفه‌های اصلی شعر انقلاب، در بازه‌ی زمانی انقلاب اسلامی ایران، آثار اغلب شاعران طنزپرداز، کتاب‌ها، مجله‌ها و مقاله‌های در پیوند را از نظر گذرانده و دریافته‌است که طنز سیاسی و اجتماعی، طعن و هجو بیگانگان، خطاهای سیاسی اصحاب قدرت داخلی و سوء‌رفتارهای افراد جامعه نظیر ریاورزی و دروغگویی، دست مایه‌ی اصلی شاعران ظریف طنزپرداز انقلاب بوده‌است.  نیز مشخص‌گردید که شعر طنز انقلاب، شعر طنز اجتماعی است تا سیاسی و شاعران طنزپرداز انقلاب با به‌کار‌گرفتن محتواهای تازه، نو و بدیع و مسائل روز چون جنگ و دفاع‌مقدس، تهاجم‌فرهنگی، انرژی‌هسته‌ای، تحریم‌اقتصادی و… که جامعه با آن‌ها درگیر و مواجه‌است اشعار طنز خود را غنی و پربارکرده‌اند که با شیوه‌ی تحلیل محتوا، ساحت و محتوای شعر طنز انقلاب اسلامی ایران، تا حد شایسته‌ای بررسی و روشن‌گردیده-است.

واژگان کلیدی : طنز، طنزپرداز، طنزسرایی، شعر طنز، ساحت و محتوای شعر طنز انقلاب، پایداری.

بررسی درونمایه‌های ادبیات پایداری فلسطین «با تکیه بر اشعار زینب حبش و فدوی طوقان»

یوسف طاهری

چکیده

ادبیّات پایداری از مهمترین سنگرهای فرهنگی ملّت‌های تحت سلطه است. ادبیّات پایداری به ویژه شعر در فلسطین ارزش‌های ادبی، فکری و تجارب هنری ویژه‌ای را در آثار شاعران این کشور به جای نهاده است که نه تنها در مجموعه شعر معاصر عربی قابل اعتنا و بررسی است، بلکه می‌تواند الگویی برای ادبیات متعهّد و مقاوم سایر ملل باشد. پژوهش حاضر بر آن است که به روش توصیفی- تحلیلی به مقایسه و تشریح درونمایه‌های پایداری در اشعار دو شاعر معاصر فلسطینی یعنی «زینب حبش» و «فدوی طوقان» بپردازد و بیش از پیش زوایای پنهان و ناگشوده ادبیّات پایداری فلسطین را بنمایاند. یافته‌های این جستار نشان می‌دهد که حاکمیّت استبداد از جمله عوامل اصلی بروز عناصر پایداری در شعر زینب حبش و فدوی طوقان است. ستایش آزادی‌خواهان و جان باختگان، ترسیم استبداد حاکم بر کشور فلسطین، عشق به وطن و امید به آینده‌ای روشن، از مهم‌ترین درونمایه‌های اشعار این دو شاعر فلسطینی است.

واژگان کلیدی :  ادبیات پایداری، فلسطین، زینب حبش، فدوی طوقان.

بررسی بارقه‌های ادبیات پایداری در اشعار جواد جمیل

یوسف طاهری

چکیده

ادبیات پایداری، یکی از انواع ادبی است که تحت تأثیر  شرایطی چـون استبداد داخلی و یا هجوم خارجی شکل می‌گیرد. در این نوع از ادبیات تجربه‌های  ملتی  مقاوم و مبارز بـرای کسب آزادی و دفع استبداد و همچنین رهایی سرزمین، فرهنگ و سنت خود از بیگانگان با زبان شـعر و هنر به تصویر کشیده می‌شود؛ در این میان  ادبیّات پایداری در عراق که واکنشی به حاکمیّت استبداد است، ارزش‌های ادبی، فکری و تجارب هنری ویژه‌ای را در آثار شاعران این کشور به جای نهاده است که نه تنها در مجموعه شعر معاصر عربی قابل اعتنا و بررسی است، بلکه می‌تواند الگویی برای ادبیات متعهد سایر ملل نیز باشد. پژوهش حاضر بر آن است که به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی بارقه‌های ادبیات پایداری در اشعار جواد جمیل شاعر معاصر عراقی بپردازد. یافته‌های این پژوهش حاکی از این است که جواد جمیل در اشعارش بسیار هنرمندانه درونمایه‌هایی چون: سرزمین، مردم، قیام علیه بیداد، انگیزه های شیعی مبارزه، ستایش آزادی‌خواهان و جان باختگان و امید به آینده ای روشن را، منعکس نموده است.

واژگان کلیدی :  ادبیات پایداری، عراق، جواد جمیل. مقاومت.

جلوه های مقاومت در آثار طنز احمد شفیق بهجت

محمد طایفه خانی
فواد عاشوری زاده

چکیده

احمد بهجت (۱۹۳۲-۲۰۱۱ )‌ نویسنده مصری از پیشگامان طنز در نثر عربی است . او به عنوان نویسنده و روزنامه نگار و سردبیر مجله رادیو و تلویزیون با رنج و درد ملت و اوضاع نابسامان جهان آشنا است . وی به عنوان یک ناقد اجتماعی و سیاسی به انتقاد از وضع موجود ملت و ضعف آن ها در برابر سلطه جویان درآثار طنز خود پرداخته است  . هدف از این مقاله بیان و ارائه جلوه های مقاومت در آثار طنز احمد بهجت است که ابتدا به شرح مختصری از طنز و مقاومت و زندگی سیاسی ،‌اجتماعی و ادبی بهجت می پردازد .سپس مضامین مقاومت را که از مطالعه آثار طنز او استخراج شده ،‌ارائه می شود و به بیان دیدگاه های او در این مورد پرداخته می شود تا ضمن معرفی وی ، حساسیت او را به عنوان یک ادیب طنز پرداز عرب ، نسبت به مسائل جهان عرب نشان می دهد و نقش آثار طنز وی را در بیدارسازی ملت برای حفظ عزت و کرامت خود  بیان می نماید وجلوه های مقاومت وپایداری را بصورت مستقیم و یا غیر مستقیم بیان می کند.

واژگان کلیدی : طنز ، مقاومت ،‌بهجت ، آثار .

بررسی تطبیقی اشعار غلامرضا رحمدل و عباس کی منش (مشفق کاشانی) در زمینه ادبیات پایداری

نسیم عبداله زاده

چکیده

ادبیات پایداری یعنی فکر و فرهنگی که به دفاع از حق و نفی از باطل می پردازد. غلامرضا رحمدل و مشفق کاشانی دو شاعر ادبیات پایداری ایران هستند، که  این نوشتار به بررسی تطبیقی اشعار ایشان در زمینه ادبیات پایداری خواهد پرداخت. این مقاله می کوشد تا تطبیق شعر این دو شاعر در زمینه ادبیات پایداری را بررسی نماید . یکی از عناصر مهمی که در  آثار غلامرضا رحمدل و مشفق کاشانی مشاهده می گردد، راز و نیاز با خداوند متعال است . همچنین استفاده از اسطوره های پایداری را می توان یکی دیگر از خصوصیات اشعار ایشان دانست که در این مقاله بررسی خواهد شد.

واژگان کلیدی : بررسی تطبیقی، غلامرضا رحمدل، مشفق کاشانی، ادبیات پایداری، شعر مقاومت  .

بررسی بارقه‌های ادبیات پایدای در اشعار عبدالوهاب البیاتی

مالک عبدی
یوسف طاهری

چکیده

پایداری و مقاومت از جمله مضامینی است که نویسندگان و شاعران بزرگ در هنگام جنگ و دفاع به آن پرداخته‌اند. ادبیات پایداری عراق نیز از این قاعده مستثنی نبوده و یکی از دغدغه‌های شاعران این مرز و بوم در دوره‌ی معاصر استفاده از مضامین ادبیات پایداری برای بیان احساسات خود و سایر هموطنانشان بوده است. در همین راستا پژوهش حاضر بر آن است که به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی جلوه‌های پایداری در اشعار عبدالوهاب البیاتی، شاعر معاصر عراقی بپردازد و بیش از پیش زوایای پنهان و ناگشوده ادبیّات  پایداری عراق را بنمایاند. یافته‌های این پژوهش حاکی از این است که استبداد و ظلم از جمله عوامل اصلی بروز عناصر پایداری در اشعار عبدالوهاب البیاتی است، قیام علیه بیداد، ترسیم افق‌های روشن آینده، هجو حاکمان نیز از مهم‌ترین مضامین اشعار شاعر مورد نظر است.

واژگان کلیدی : ادبیات پایداری، عراق، عبدالوهاب البیاتی، مقاومت.

بازتاب رنگ در دوبیتی‌های انقلاب اسلامی

عاطی عبیات
حاتم سعیدی مهر

چکیده

امروزه یکی از مهمترین عناصر در بروز خلاقیت های هنری به کارگیری رنگ است.شاعران به عنوان زیباشناسان جهان هستی از رنگ ها در تصاویر شعری خود استفاده کرده اند..گاه هم از آن در جهت تبیین مفاهیم انتزاعی و ذهنی و فضای نمادین اشعارخود بهره جسته‌اند بحث و بررسی عمیق و دقیق شعر معاصر انقلاب نشان می‌دهد که شاعران از آثار روانی و فیزیولژیک رنگ‌ها آگاهی داشته وتمام سعی خود را برای استفاده از پتانسیل های موجود در رنگها برای خلق تصاویر هنری بکار گماشتند.شاعران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با رویکردی همه‌جانبه به سوی دین وبا تأثیر از قرآن و فرهنگ عاشورا یی و استفاده از مفاهیم رنگ‌ها به توصیف رشادتها و ایثارگرهای جوانان انقلابی در میدان جنگ پرداخته‌اند که عمده‌ترین هدف آنان در استفاده از چنین مفاهیمی علاوه بر باروی فضای هنری، تمجید از ایثارگریها، از خودگذشتگیها، صداقت، صفا و صمیمیّت، الگو سازی برای جوانان انقلابی بوده است. بنابراین بدیهی است که بیشترین بسترهای کاربرد رنگ‌ها و ساخت تصاویر در دوبیتی‌های انقلاب اسلامی از بن‌مایه‌های دینی و فرهنگی مایه می‌گیرد این پژوهش که برمحور تحلیلی توصیفی استوار است:درصدد تحلیل و بررسی بسامدترین رنگها در دوبیتی‌های انقلاب اسلامی بوده است واز این رهگذر به تبین جلوه های هنری ونمادین رنگها ازیک سو، .از طرفی دیگر به نقش آنها در شکل گیری وخلق تصاویر فنی دارای بار روان شناختی ودلالتهای اجتماعی ودینی است، پرداخته است.

واژگان کلیدی : شعر انقلاب اسلامی، دوبیتی، رنگ، تحلیل، جلوه های نمادین.

بازتاب ادبیات مقاومت درشعر عبدالرحیم محمود شاعرمقاومت فلسطین

خیریه عچرش
زهرا سادات تقوی

چکیده

پایداری ،واکنش طبیعی و ذاتی انسان در برابر نیروهایی است که او را به چالش می کشند و موقعیت ، منافع و ارزش های اورا به خطر می اندازند.شرایط خاص سیاسی و اجتماعی معاصر فلسطین ،سبب ظهور  شاعرانی شد که مهمترین مضامین شعری آن ها،تشویق و ایستادگی در برابر ظلم و ستم و مهمترین دغدغه شان ، مبارزه با رژیم غاصب و بیدادگر صهونیست است. عبدالرحیم محمود یکی از شاعران بنام ومبارز این سرزمین است که اشعارش آکنده ازدرد و اندوه  ناشی از تصرف وطن وظلم و تجاوز رژیم ستمگر صهونیست است. وی بخش قابل توجهی ازاشعار خود را به توصیف دلاوری‌ها مردانه ی سرزمین خود در عرصه ی پایداری و مقاومت اختصاص داده است. و اشعارش بازتابی از گونه های مختلف این نوع  ادبیات میباشد.این پژوهش بر آن است که با روش توصیفی- تحلیلی به ترسیم و بررسی جلوه های مختلف ادبیات پایداری و بازتاب آن در شعر عبدالرحیم محمود بپردازد. در این مقاله ، ادب مقاومت یا پایداری در موضوعات ذیل مورد نقد و تحلیل قرار گرفته است:

۱-وطن دوستی ۲-شهید و شهادت ۳-دعوت به جهاد و مبارزه ۴-ستایش آزادی و آزادگی

واژگان کلیدی :  ادبیات پایداری، شعر،عبدالرحیم محمود، فلسطین .

غازی القصیبی شاعراً مقاوماً

نعیم عموری

الملخّص

الشاعر المعاصر غازی القصیبی له مجموعات شعریه متعدده وأدب مقاوم رائع یدافع فیه عن القضیه الفلسطینه وخاصه فی قصیدته«الشهداء» والتی تکون محل دراسه و بحث فی هذه المقاله، خطاب الشاعر فی قصیدته هذه خطاب رفض حیث یُعرّج علی المفهوم القرآنی بأنّ الشهداء أحیاء حیث یخاطب الشهداء:

انـتحرتم ؟! نحن الذین انتحرنا     بـحـیاه ٍ أمـواتـها أحـیـاءُ

أیـها الـقوم نـحن مـتنا فهیا            نـستمع مـا یقول فـینا الـرثاءُ

فالشاعر یتحدث و بضجر عن عاطفه صادقه جیّاشه تجاه الشهداء الأحرار الذین استشهدوا فی فلسطین دفاعا عنها، تهدف هذه المقاله دراسه أصول أدب المقاوم فی أشعار غازی القصیبی و تسعی لکشف ظاهره الرفض فی أشعاره؛ رفض الواقع المشین، رفض الضعف العربی أمام الصهاینه وذلک بمنهج توصیفی-تحلیلی.

الکلمات الرئسیه: أدب المقاومه، الشعر، عازی القصیبی، الرفض.

الطاهر بوشوشی أدیبا مقاوماً

نعیم عموری

الملخّص

الأدب الجزائری المعاصر اتجه نحو الأدب المقاوم وذاک بسبب الاستعمار الفرنسی والذی أدّی إلی نهضه الشعب الجزائری الأعزل وقیام الثوره ونیل الاستقلال، الشعب الجزائری قدّم شهداء وسالت دماء حتی نال حریّته وقام فی ثورته أدباء وشعراء عُرفوا بشعراء المقاومه الجزائریه ومنهم الشاعر الطاهر بوشوشی، والذی اتجّه إلی الشعر المقاوم وذلک بأسلوب الشعر القصصی المقاوم، وفی هذه المقاله ندرس قصیده«السماء» والتی نظمها فی إطار قصصی مقاوم رائع، فبالحقّ تُعدُّ هذه القصیده من أروع أنواع الشعر القصصی المقاوم حیث نظمها فی قالب الشعر الحرّ ویتحدّث فیها عن لسان طفل لا یعرف معنی الموت ولا الشهاده وهو یسأل عن غیبه أبیه وأخیه وأنهما فی السماء ثمّ یحنّ إلی السماء أی: إلی الشهاده، فهذه القصیده المؤثّره تهزّ المشاعر وتجلب العواطف کی تتعاطف مع موقفها الشعری وأعطی البوشوشی الأدب الملتزم المقاوم حقّه فی إنشاده هذه الرائعه الجمیله حیث لا یخمد لها أثر لا تطفو جذوتها بمرور الزمن. الهدف من هذا البحث التعرّف علی شاعر مغمور وهو الطاهر بوشوشی ودراسه أدبه المقاوم ومن النتائج المهمه فی هذا البحث هو الاستمراریه فی المقاومه مهما کلّف الأمر وأیضاً دراسه الشعر القصصی المقاوم. منهج هذا البحث توصیفی-تحلیلی.

الکلمات الرئسیه :الشعر، المقاومه، الجزائر، الطاهر بوشوشی.

الشعر السیاسی الساخر المقاوم عند أحمد مطر

نعیم عموری

الملخّص

تطوّر الشعر السیاسی الساخر المقاوم فی الآونه الأخیره و ذلک بسبب الثورات القائمه فی مختلف الشعوب و التی جاءت کصاعقه علی رؤوس الطغاه  وقد أخذ الشعر السیاسی المعاصر منحی المقاومه لکن بأسلوب ساخر مُرٍّ لاذعٍ عند الشعراء الذین عاشوا مراره الظلم و الاضطهاد ولهذا تغلغلت السخریه فی طیّات الشعر السیاسی عند هؤلاء الشعراء و خاصّه عند أحمد مطر والذی یرسم علی شفتی المتلقّی ضحکه مُرّه لاذعه یرید بها بیان أمر واقع، لکن بأسلوب تمتزج فیه الواقعیه بالرمزیه؛ حیث تنشأ من الوضع المتردّی ومن شدّه الواقع المُرّ الذی یعیشه الشعب تحت وطأه نظام البعث الحاکم، والذی قتل الآلاف من الشعب الأعزل المنادی بالحریه و الکرامه، فی هذا البحث نکشف عن الأوجاع التی صرخ و أَنَّ منها أحمد مطر وذلک بالتطرّق إلی غایاته لأنّ الهدف من الشعر السیاسی الساخر هو بیان الظلم الواقع علی الشعب العراقی والهدف من الضحکه المُرّه هی التأمل علی الواقع المریر الذی یعیشه الشعب وأسلوب مطر الشعری لا یقترب من الفکاهه بل استخدم السخریه اللاذعه فی شعره السیاسی وسأتطرّق إلیه بمنهج توصیفی-تحلیلی.

الکلمات الرئسیه : الشعر السیاسی، السخریه، الفکاهه، أحمد مطر.

بازتاب مقاومت در اشعار بشاره الخوری

عبدالاحد غیبی
صفورا نظری

چکیده

ادبیات و جامعه ارتباطی مستقیم با یکدیگر دارند، گاه مسائل اجتماعی دست مایه و خمیر مایهی آفرینشهای ادبی است، و گاه آثار ادبی به نوبه‌ی خود در تحولات اجتماعی موثر هستند. انقلاب‌ها، ادبیات را از سیطره‌ی حاکمان مستبد و گروه اشرافی میرهاند و به میان جامعه می‌برد و در مقابل، ادبیات صدای راستین انعکاس خواسته‌ها و مطالبات مردم و توده‌ها میگردد. این رابطهی دوسویه در ادب مقاومت، رنگ بیشتری به خود میگیرد، و ادب مقاومت نیز به نوبهی خود در تهییج احساسات توده‌های مردم و سوق دادن آن‌ها به سوی ستم سوزی و بیگانه ستیزی نقش مؤثری ایفا میکند. مقاومت در اشعار بشاره الخوری مسیحی صرف مقاومت در برابر متجاوز خارجی نیست بلکه اشعار او به انعکاس مقاومت در برابر زیاده خواهی حاکمان ظالم زمانه‌اش نیز می‌پردازد. او که در زمان استبداد حمیدی می‌زیسته می‌دید که چگونه حاکمان مستبد مردم را به بردگی گرفته‌اند و مردم از ظلم و بی‌عدالتی رنج می‌برند ازاین‌رو طیف وسیعی از اشعارش به مقاومت در برابر این ظالمان اختصاص یافته است، و از آنجایی که شاعر به اتحاد اعراب معتقد بوده است به ستایش مقاومت و رهبران مقاومت دیگر کشورهای عربی نیز در شعرش پرداخته است امری که سبب شد مسئله فلسطین از آغاز توجه او را به خود جلب کند و او اشعار زیبایی در ستایش مقاومت فلسطین و همدردی با آنان بسراید. و همین توجه و دقت به دردهای انسان و قریحه شعری بی‌نظیر اوست که او را لایق لقب امیر الشعرائی بعد از احمد شوقی می‌کند.

واژگان کلیدی: مقاومت، ادبیات، فلسطین، بیگانه ستیزی، استبداد.

جهاد و مقاومت در شعر عبدالرحیم محمود شاعر شهید فلسطین

عبدالاحد غیبی
حیدری کهلی

چکیده:

عبدالرحیم محمود شاعر فلسطینی ملقب به شاعر شهید، با برافروخته شدن شعله‌های انقلاب در سال ۱۹۳۶ تعلیم و آموزش را رها کرده و به صف مبارزان وجهادگران پیوست. او همواره به سرودن اشعار حماسی می‌پرداخت و مردمش را به جهاد برای احقاق حقوق از دست رفته‌شان دعوت می‌نمود. جهاد او،  تطبیق عملی با کلمات و کلامش، تعبیری صادقانه از عقایدش بود. شاعر تا زمان شهادتش از فعالان عرصه‌ی سیاست، اجتماع و شعر بود. او شاعری وطنی است و شعرش نمونه ای از ملی گرایی و جهاد صادقانه می باشد. شاعر در ارتباط با بیشتر مسائل سیاسی روزگارش به شعر و سخن‌پردازی پرداخته است. مهمترین اثر شعری عبدالرحیم، قصیده ای است که در حضور شاهزاده‌ی سعودی «امیر سعود بن فیصل» هنگام دیدار از فلسطین سرود و در آن به صراحت از وضع موجود و سکوت حاکمان عرب انتقاد نمود. از شعرهای او که مربوط به مسایل سیاسی وقت می‌باشد می‌توان به قصیده‌ای اشاره کرد که در خصوص پیمان بالفور سروده است. غالب مضامین شعری شاعر را دعوت به جهاد و پایداری در مقابل تجاوز بیگانگان بویژه انگلیس و اسرائیل تشکیل می دهد.  این پژوهش بر آن است تا به بررسی  و تحلیل مضامین جهاد و پایداری در اشعار  این شاعر شهید فلسطینی بپردازد.

واژگان کلیدی: شهادت، سیاست، فلسطین، عبدالرحیم محمود.

بازتاب شکست ژوئن۱۹۶۷م در شعر مقاومت عرب

سید حسن فاتحی
سید محمود قتالی
یحیی سپهرتاج

چکیده

خاورمیانه از دیرباز کانون تحولات در زمینه‌های مختلف سیاسی،اجتماعی و فرهنگی بوده است که شعاع و گستره‌ی تأثیرگذاری آن فراتر از مرزهای آسیا و آفریقا بوده و دامنه‌ی آن به قاره‌ی اروپا و حتی آمریکا هم کشانده شده است.بی‌تردید کشورهای عربی نیز از این تحولات گسترده در امان نمانده و تأثیر این تحولات به ویژه در دوران معاصر، منشأ انقلاب‌های متعددی در سطح کشورهای عربی شده است.   شکست ژوئن ۱۹۶۷ اعراب از رژیم صهیونیستی موجب تحقیر اعراب و در هم شکستن اعتبار و حیثیت آنان شد را می‌توان نقطه‌ی عطفی در تاریخ ملت‌های عربی دانست. این شکست بر اعراب بسیار گران آمد، لذا بسیاری در دنیای عرب، در پی تبیین علل و عوامل شکست برآمده و به بازنگری در سیاست‌ها، ساختار حاکمیت و… فرا خواندند تا از این طریق ،اعتبار بر باد رفته را بازیافته و مجد و عظمت اعراب را احیا کنند.  با توجه به پیوند عمیق جوامع عرب با  ادبیات آن و انعکاس پدیده‌های مختلف اجتماعی،فرهنگی،سیاسی در شعر به ویژه در ادبیات معاصر، این مقاله درصدد آن است تا به سراغ قشر فرهیخته‌ی عرب یعنی شاعران رفته و با کنکاش در شعرشان، به دنبال راه‌حل‌هایی باشد که آنان برای برون‌رفت از این بحران ایجاد شده ارائه نموده‌اند تا شاید اندکی از جراحت‌های وارد شده بر پیکره بزرگ جهان عرب را التیام بخشیده و با بیدار سازی مردم و سوق دادن جامعه در مسیر تعالی و ترقی ،آبروی از دست رفته خود را بازگردانند.

واژگان کلیدی: شعر- مقاومت – شکست ژوئن ۱۹۶۷م – ایدئولوژی اسلامی – ملی‌گرایی.

ندای مقاومت و بیداری ملی در اشعار مصطفی غلایینی

فاروق نعمتی

چکیده

شاعر و نویسنده لبنانی، مصطفی غلایینی (ف۱۹۴۴) از بارزترین روشنفکران دینی و مصلحان اجتماعی در دوره‌ی معاصر است. او علاوه بر پژوهش در مسائل اسلامی، وارد حوزه‌ی ادبیات و شعر شد. وی دیوانی از خود به یادگار نهاد که به روشنی، اندیشه‌ها و آراء سیاسی- اجتماعی‌اش را بازتاب می‌دهد. او توجه ویژه‌ای به جوانان داشت، و بیشتر قصائد خود را خطاب به فرزندان وطن آغاز می‌کند و آنان را به فراگیری دانش، بینش درست سیاسی، استعمارستیزی و تلاش برای آزادی وطن و رسیدن به عزت و کمال انسانی تشویق می‌نمود. او به دلیل افکار ضد استعماری‌اش، بارها زندانی و تبعید گردید؛ ولی هیچگاه از مبارزه‌ باز نایستاد. این مقاله، شعر بیداری او را وارسی می‌نماید.

واژگان کلیدی : بیداری اسلامی، بیداری علمی، بیداری سیاسی، شعر مصطفی غلایینی.

پیشگویی در حمله حیدری باذل مشهدی

ثریا فرضی حوری
رامین محرمی

چکیده

پیشگویی سخن گفتن از آینده‌ای دور یا نزدیک و یکی از عناصر مهم حماسه است که در انواع حماسه اعم از ملی و مذهبی و … نمود فراوان دارد. این مقاله به منظور بررسی و دسته بندی پیشگویی‌های حمله حیدری باذل مشهدی و به روش کتابخانه‌ای نگاشته شده است. ابتدا حماسه حمله حیدری باذل مورد بررسی قرار گرفت و پس از یادداشت برداری های لازم، با مراجعه به کتاب‌ها و مقالات مرتبط به تشریح مسائل پرداخته شد. هدف از پرداختن به این مبحث نیز روشن ساختن گوشه‌ای از زوایای ناشناخته کتاب حمله حیدری بود چرا که تحقیقات جامع و کاملی در مورد این حماسه صورت نگرفته است. پیشگویی حمله حیدری شامل نجوم و ستاره‌شناسی، خواب و خواب‌گزاری، براعت استهلال، ماوراء طبیعی، پیشگویی راهب و کاهن، پیشگویی شهریار، فال زدن و کتاب‌های پیشینیان است. این دسته از پیشگویی‌ها به دو گروه پیشگویی شاعر برای مخاطبان و پیشگویی شخصیت‌های داستانی از حوادث آینده تقسیم می‌شوند. البته در ضمن این پیشگویی‌ها، پیشگویی گروه الهی و شیطانی نیز مورد بررسی قرار گرفته که هر کدام در خدمت گروهی قرار دارند ولی در همه موارد پیروزی با اهل حق است.

واژگان کلیدی: حماسه،  پیشگویی، حمله حیدری، باذل مشهدی.

جلوه های ادبیات پایداری و مقاومت در اشعار قیصر امین پور

ابراهیم فلاح
کبری آل رضا امیری

چکیده

روح و جان آدمی، بدی را نمی پذیرد و این عدم پذیرش بیداد و ناروا را ، به شکل های مختلفی چون اعتراض ، پرخاش، رویارویی و جنگ نشان می دهد . هنگامی که روح مقابله و جنگ با مظاهر زشتی و شرّ ، در قابل کلمات جان می گیرد ادب مقاومت و پایداری پابه عرصه ی ظهور می گذارد .

قیصر امین پور که به علت نزدیکی جنگ به زادگاهش دزفول آن را خوب درک کرده است . سعی داشته تا علاوه بر سرودن ابعاد مختلف این جنگ ، از انحراف در آرمان شهیدان و به وجود آمدن تضادهای معنوی و ارزشی هشدار بدهد :پژوهش حاضر بر محور این پرسش قرار دارد که جلوه  های ادبیات پایداری و مقاومت در اشعار امین پور چیست ؟ و در چه مضامینی مطرح شده است ؟ این پژوهش با عنوان « جلوه های ادبیات پایداری و مقاومت در اشعار قیصر امین پور» در صدد است که با روش تحلیلی و توصیفی  و شیوه جمع آوری  اطلاعات به شیوه ی فیش نگاری جلوه های ادبیات پایداری را در اشعار امین پور مورد بررسی و مداقه قرار دهد ، یافته های این پژوهش بیانگر آن است که امین پور به دنیایی بدون جنگ با پیروزی بر جنگ می اندیشد.

واژگان کلیدی :  امین پور، مقاومت ، ادبیات ، شعر ، مبارزه.

جلوه های ادبیات پایداری و مقاومت در اشعار دکتر انوار

ابراهیم فلاح

چکیده

ادبیات پر آوازه ی پایداری یا مقاومت در طول تاریخ و تبار ملت ها همواره عرصه اعتبار و ایثار نام آوران و صحنه سلحشوری ها، شور آفرینی ها و از جان گذشتگی دلاوران بوده است . شاعران و نویسندگان حوزه ی ادب پایداری انسان های بی تفاوتی نسبت به اجتماع نیستند. آنها به وطن به دیده ناموس خود می نگرند و با تمام قوا و با اسلحه ی زبان به دفاع از آن برمی خیزند. شماری از شاعران به نوبه خودبا شعر سرایی و روایت پردازی رویدادهای جنگ به دفاع از ماهیت شرافت مندانه و سلحشورانه آن پرداخته اند و سهم خود را بدین گونه ایفا کرده اند . این پژوهش با عنوان « جلوه های ادبیات پایداری و مقاومت در اشعار دکتر انوار» در صدد است که ابتدا به شرح مختصری از زندگی این شاعر ذولسانین پرداخته سپس مظاهر مقاومت را در قصیده ی عربی «خوزستان» تبیین و تحلیل نماید . نتیجه حاصل از تحقیق نشان می دهد که اشعار دکتر انوار دارای درون مایه های شهادت قهرمانان، تهدید دشمن، مقاومت و پایداری رزمندگان، ترغیب و تشویق برای پایداری، فرهنگ عاشورایی و … است.

واژگان کلیدی : ادبیات پایداری ، دکتر انوار، مقاومت ، شهادت، رزمندگان .

بازتاب بحران فلسطین و جنگ ۱۹۶۷  در نمایش‌نامه «حفله السمر من أجل ۵ حزیران»

خدیجه فولادی دوراهانی
حسین ایمانیان

چکیده

پایداری و مقاومت یک مفهوم عام در فرهنگ همه ملت‌هاست و هیچ ملتی را نمی‌بینیم که فرهنگ و ادبیاتش از این مفهوم تهی باشد. ادبیات نیز با همه قالب‌های متنوعش، گاه زبان گویای ملتی قرار می‌گیرد که از سر ظلم متجاوزان به ستوه آمده‌اند و به ابزاری برای ستیز با متجاوزان تبدیل می‌شود. یکی از مهم‌ترین سرچشمه های الهام‌بخش شاعران و نویسندگان معاصر عرب به طور کلی و ادیبان فلسطینی‌تبار به شکل ویژه، موضوع فلسطین و درگیری با اسرائیل بر سر منطقه اشغالی و آوراگی‌ها و رنج‌ها و پیامد‌های ناشی از آن است. سعدالله ونوس از نمایش‌نامه نویسان معروف سوریه است که بیش‌تر نمایش‌نامه هایش، رنگ و بوی سیاسی و ایدئولوژیک دارد؛ دغدغه همیشگی او پرداختن به مسائلی است که مردمان روشن‌فکر عرب را آزار داده است و از این میان موضوع انسانی و فرامنطقه‌ای فلسطین، از جایگاهی اساسی برخوردار است. در جستار پیش رو به بازتاب مسئله فلسطین و جنگ ۵ ژوئن ۱۹۶۷میلادی در یکی از نمایش‌نامه های سعد الله ونوس با نام «حفله السمر من أجل ۵ حزیران» می‌پردازیم. نمایش‌نامه یادشده یکی از موفق‌ترین تجربه های نمایش‌نامه‌نویسی عربی در حوزه ادبیات پایداری است و به دلیل ساختارشکنی‌های نویسنده چه در بیان مفاهیم مهم و چه توجه به ساختار دیگرگونه، از دیگر آثار هم‌نوع خود متمایز است.

واژگان کلیدی: ادبیات مقاومت، فلسطین، سعدالله ونوس، جنگ ۱۹۶۷م، حفله السمر من أجل ۵ حزیران.

مضامین مقاومت در اشعار توفیق زیّاد

علی فیلی

چکیده

توفیق زیّاد یکی از سه شاعر بزرگ ادبیات مقاومت فلسطین است که با شعرش ظلم و ستم علیه مردم فلسطین را به گوش جهانیان رساند. او همه‌ی آثارش را به ادبیات مقاومت اختصاص داده است. از یک طرف مهم‌ترین موضوعات مقاومت را می‌توان در آثار او یافت و از سوی دیگر او را می‌توان به عنوان مخترع بسیاری از موضوعات مقاومت دانست. از طریق مطالعه‌ی موضوعات اصلی مانند: ضد استعمار بودن، حقوق بشر، جهان شمولی و برخی از مفاهیم دیگری از مقاومت که در شعر او ظاهر می‌شود، تأثیر آن بر ادبیات مقاومت بیشتر روشن می‌شود.

واژگان کلیدی :  توفیق زیّاد، فلسطین، مضامین مقاومت.

نهضت مشروطه و جلوه های ادبیات پایداری در سروده های ملک الشعرای بهار

بهنام قاسمی
سمیه موسی پور

چکیده

ادبیات پایداری ، نوعی از ادبیات متعهّد و ملتزم که از طرف مردم و پیشروان فکری جامعه در برابر آنچه حیات معنوی و مادّی آن ها را تهدید می کند بوجود می آید. که ملتزم به آموزه های دینی و تعالیم قرانی است و مردم ، تحوّلات اجتماعی و پیشروان فکری جامعه در آن نقش دارد . ادبیات پایداری در طول تاریخ و در کشاکش تهاجم قدرت ها و تدافع جوامع سلطه ناپذیر، همواره به مثابه ابزار و سلاحی بازدارنده رخ نموده و موجبات احیاء ، تداوم و بقای فرهنگی جوامع مورد هجوم یا تحت سلطه را فراهم آورده است . ادبیات پایداری با توجّه به شرایط و مقتضیات هر دوره تاریخی جلوه آن و نحوه بروز و ظهورش می تواند متفاوت با دوره ی دیگر باشد چنان که در یک برهه تاریخی نوع ادب معترض ، افشاگر و هشدار دهنده و در دوره ای دیگر نوع ادب عارفانه و زاهدانه و در روزگاری دیگر ادب سوگ و مرثیه را در مجموعه ادبیات پایداری به حساب می آوریم طبق نقل و قول ژان پل سارتر در مورد ادبیات ملتزم غرض از ادبیات ، تلاش و مبارزه است . تلاش و مبارزه برای میل به آگاهی برای تحرّی حقیقت وبرای آزادی انسان . یکی از دغدغه های اصلی نویسندگان و شاعران این نوع ادبیات ، بی هویتی نسلی است که رفاه غربت آن ها را از درد و رنج ملّت خویش غافل کرده است از این روست که می کوشند با طرح نماد های اسطوره ای ملّی و تاریخی ، عرق وطن دوستی و دفاع از آب و خاک و تلاش برای رسیدن به وضع مطلوب ( به جای تن دادن به وضع موجود ) را در افراد ایجاد کنند.

واژگان کلیدی: نهضت مشروطه ، جلوه ، ادبیات پایداری ، سروده های ملک الشعرای بهار.

جستاری برمضامین عاشورائی در ادبیات مقاومت فارسی وعربی

محمدرضا قنبری سلحشور
مریم جلالی نژاد

چکیده

حماسه عاشورا از غنی ترین ذخیره های فکری و احساسی شیعه است. بی شک ادبیات پایداری و مقاومت ریشه در حماسه شگفت و عظیم کربلا و عاشورا دارد. نهضت عاشورا الهام بخش انقلابیون و حرکتهای اسلامی است و انقلاب پر شکوه ایران، پرتوی از عاشورا و انقلاب عظیم الهی آن است.  جرقه های انقلاب اسلامی ایران ، بر پایداری جوانان فلسطینی و حزب الله لبنان و دلاور مردان و رشید زنان مسلمان جنوب لبنان روحی تازه دمید.مضامین پایداری چون شهادت، ظلم ستیزی، وطن، مضامین عاشورائی و …. در ادبیات عربی و فارسی ، روان هر انسان آزاده را نوازش می دهد.ادیبان و شاعران با الهام از حماسه حسینی تصاویر زیبایی را خلق کردند.

در این مقاله سعی  برآن شده است که  با روش توصیفی –تحلیلی، نمادهای پایداری در چندی از نمونه های شعری برخی  شاعران عرب و فارسی زبان که اشعارشان ، تجلی گاه حماسه جاوید عاشورا است، بررسی شود.

واژگان کلیدی: عاشورا ، شهادت ، ادبیات ، پایداری.

سیمای ادبیات مقاومت و استعمارستیزی در سروده های احمد محرم

علی قهرمانی
محمد رضا اسلامی
سعید نیسی

چکیده

ادب مقاومت، دعوت‌کننده به قیام، ایستادگی و ایثار، صبر در برابر مشکلات و جوشش و خروش در برابر ظلم و ستم تا طلوع فجر آزادی است. ادبیات پایداری در شعر و نثر بر گرفته از سختی ها و رنج هایی است که در اندیشه ها نوید آزادی را به یکدیگر می دهند. احمد محرم یکی از شاعران معاصر و مبارز مصری است که با بیان شیوا و زبان برنده خود توانست از مقاصد و اهداف شوم و پلید استعمارگران ظالم در سروده های خود پرده بردارد، او با داشتن اندیشه ای ناب و با هوشیاری ژرف، هدف خود را در این سروده ها پایان دادن ادامه استعمارگران سلطه گر ظالم را در ذهن خود پرورانده بود. احمد محرم در سروده های خود به مواردی همچون ظلم و ستم استعمار گران به ملتهای ضعیف و غارت کردن منابع و ثروتهای این ملتها و دعوت و لزوم مبارزه و ایستادگی در مقابل استعمارگران و زمان بیداری از خواب طولانی غفلت و هوشیار شدن، تبیین اهداف شوم و پلید استعمار گران، طلب یاری خداوند در پیروزی در برابر استعمارگران و دعوت کردن مردم به قرآن و لزوم بکارگیری دستورات کتاب الهی که مظهر قدرت و جهاد در مقابل متجاوزان و لزروم اتحاد و همبستگی اشاره کرده است. هدف و کوشش این نگارندگان، به نمایش گذاشتن مؤلفه های ادبیات پایداری و مقاومت و استعمارستیزی در سروده های احمد محرم با روش توصیفی و تحلیلی می باشد.

واژگان کلیدی: احمد محرم، ادبیات مقاومت، استعمار ستیزی، ایستادگی.

تجلی شهید و شهادت در ادبیات مقاومت ( مطالعه موردی در نفحات شعریه نادر نظام طهرانی )

حسن کاظمی سهلوانی

پهن دشت ادبیات جولانگاه اندیشه های بشر در مقابل عوامل درونی و بیرونی است که همراه با تخیل و عاطفه بصورت کلام و به منظور سعادت انسان در قالب های نظم و نثر بروز می یابد .  کلام ادبیانه اگر در هدف سعادت انسان با عنصری مقدس و حرکت آفرین رهایی بخش به نام شهادت و شهید عجین گردد قدامتی فرازمانی و فرامکانی یافته و به خلود و جاودانگی می رسد . چرا که شهید عزیز است و عزت آفرین ، و سخن گفتن از او نیز عزت بخش است .   ادبیات مقاومت بر محور شهید و شهادت ادبیاتی چند سویه است هم به نوعی ادبیات تعلیمی و هم حماسی ، اجتماعی ، میهنی و در یک افق جامع نگر ادبیاتی جامع در تمامی زمینه های محتوا ، سبک ، موسیقی ، تصویر و … که بیانگر موضوعاتی چون « ایثار و از خود گذشتگی » « مبارزه و استکبار ستیزی » « تهییج و شور آفرینی » « تصویر صحنه های غرور آفرین و ایثار» «رثاء» و … می باشد .

این مقاله بر آن است که واژگان کلیدیشهید و شهادت را در سروده های آقای دکتر نادر نظام طهرانی در مجموعه ی « نفحات شعریه» به بررسی بپردازد .

واژگان کلیدی: شعر معاصر عربی ، شهید و شهادت ، ادبیات مقاومت ، نادر نظام طهرانی، ادبیات متعهد.

بررسی جایگاه  طنز در شعر دفاع مقدس

شراره کامرانی
حمیدرضا شکارسری

چکیده

جنگ پدیده ای اجتناب ناپذیر است.اما در کنار تمام ویرانی های منبعث از آن ، جنگ موجد ظرفیت ها و پتانسیل های زیبایی و زیبا شناسانه نیز هست.در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران ، شاعرها نیز به عنوان قشری حساس از هنرمندان ، بازکشف و بازگویی این ظرفیت ها را بر عهده داشته اند . بخشی از اشعار مربوط به جنگ در قالب طنز ارائه شده اند . نوع بیان طنز در شعر دفاع مقدس دارای سیری بطئی است اما به هرحال وجود دارد . این تحقیق با این فرض که طنز می تواند در مشارکتی فعال ، مفاهیم مورد نظر را در شعر دفاع مقدس به مخاطب انتقال دهد ،با تلفیق دیدگاه های ادبی و جامعه شناختی مولفین، نمونه هایی از اشعار شاعران جنگ و دفاع مقدس را در حوزه طنز مورد واکاوی قرار داده است و به این نتیجه رسیده است که  از آن جا که شوخی و مطایبه جزیی از زندگی انسان است و طرفین درگیرجنگ، انسان هستند ، میل به طنازی از مناظر مختلف روان شناختی، جامعه شناختی، زبان شناختی و … حتی در جنگ همراه انسان است و بنا بر شواهد متعددی از جریان شعر طنز معاصر در حوزه جنگ،  طنز می تواند ابزاری برای انتقال مفاهیم ارزشی دفاع مقدس نیز باشد .

واژگان کلیدی: طنز – شعر –  جنگ – دفاع مقدس – شعر طنز دفاع مقدس – جامعه شناسی طنز.

مظاهر الوطنیه فی شعر تمیم البرغوثی (قصیده”فی القدس” نموذجاً)

غلامرضا کریمی فرد
زهرا سهرابی کیا
رؤیا محمدی

الملخص

الوطنیه فی مفهومها الشامل تعنی حب الوطن والعمل على تماسک وحدته والولاء المطلق والانتماء الصادق له والاستعداد للتضحیه من أجله والعمل على رفعه شأنه ومکانته بین الأمم ولیس شعوراً مؤقتاً یظهر فی حالات الرفاه والرخاء بل هو شعور متجذر یتجلى بصوره أکبر فی حالات الشده والضیق وفی الحالات التی تستوجب التلاحم والتماسک الوطنی وإظهار الولاء للوطن وعبر هذه الظاهره ظهر عدد من الشعراء یعرفون بشعراء المقاومه؛ من هولاء تمیم البرغوثی الذی اشتهر بقصائده الوطنیه والثوریه هذا البحث یهدف عبر المنهج التوصیفی التحلیلی إلی دراسه إحدی قصائد البرغوثی التی تمثل اتجاهاته فی مجال الوطنیه وهی قصیده”فی القدس”، ویرسم مدی وطنیته الصادقه فی هذه القصیده، ومحاولاً للکشف عن رؤیته الخاصه لمواقفه والکشف عن الوسائل التعبیریه والفنیه التی استعان بها لنقل تجربته الذاتیه ومواقفه الشعوریه والفکریه. وأخیراً وصل البحث إلی أنّ تمیم البرغوثی التزم فی قصیدته هذه بالدفاع عن حقوق الإنسان وترویج القیم الإنسانیه النبیله کالحریه والعداله الاجتماعیه ومحاربه الظلم والاستبداد ویدعو دائماً إلی المقاومه والثوره والکفاح من أجل الحصول علی الکرامه الانسانیه وإزاله الاستبداد والظلم بألوانه المختلفه وهذا التعامل لم یزده إلا تشبثاً بأرضه وتمسکاً بوطنه لاسیما مدینته “القدس”.

الکلمات الرئسیه: أدب المقاومه، الاتجاه الوطنی والقومی، القدس، تمیم البرغوثی.

شعر المقاومه فی دیوان أبی طالب

محمد کلامی
سیدمحمدباقر مهدوی
نوشین قارونی

الملخص

أدب المقاومه هو الأدب المعبر عن العمل من أجـل تفجیر الطاقات الواجبه للمواجهه . هکذا قالوا فی تعریفه کما قالوا فی تعریفه أیضاً: هو الادب المعبر عن الذات الواعیه بهویتها والمتطلعه الى الحریه فی مواجهه الاخر المعتدی .

إذا کان هذا هو أَدب المقاومه فان شعر المُقاوَمَه یُعد قسماً من أدب المقاومه إلا أنه القسم الأبرز والاکثر تأجیجاً للنضال واثاره للمشاعر . فلئن کان أدب المقاومه یعمل من أجل تفجیر الطاقات الواجبه للمواجهه کما عرفنا فلا ریب أن شعر المقاومه أقوى تفجیرا وتحریکاً للاحاسیس والضمائر .

کلمات الرئیسه: شعر المقاومه، دیوان ابی طالب

هنر پرهیز از اسراف مؤلفه ای  از اقتصاد مقاومتی در ادبیات قرآن

مریم آقاحسینی
معصومه صیامی
طیبه طاعتی مرفه
نصرت کمیلی

چکیده

دراین مقاله سعی شده به این پرسش که “برای جلوگیری از اسراف چه باید کرد و چه راهکارهای عملی انجام نشده ای وجود دارد” مثلاً راهکار هایی چون   بازیافت پوشاک ، ایجاد مخازن برای پسمانده های ساختمانی ، مجهز کردن اتومبیل ها به مدیریت سوخت ، نظارت بر کیفیت نانوایی ها و اختراع دستگاه برنج شمار و… پاسخ داده شود ؛ چرا که شواهد نشان می دهد منابع با ارزش ، امروزه به گونه ایی بس نا بخردانه صرف می شود اما این منابع را می توان به گونه ایی مدیریت شده به کار برد که حتی به چرخ اقتصاد هم کمک کند . چرا که اسراف و تبذیر آفتی است که اگر دامنگیر ملتی شود خلاصی از آن بس دشوار است .  مقاله پیشرو پرهیز از اسراف را به عنوان مؤلفه ایی از اقتصاد مقاومتی  در ادبیات قرآن معرفی کرده است ؛ چرا که پرهیز از اسراف در آیات و روایات موضوعی مهم تلقی شده است .  علاوه بر آن اهمیت این موضوع را می توان در سخنان مقام معظم رهبری و شاعران ادب مقاومت چون حمید سبزواری ، سمیح قاسم ، محمود دروش ، موسی بیدج ، دکتر مجتبی رحماندوست و… دید .

واژگان کلیدی: اقتصاد مقاومتی ، ادبیات قرآن ، پرهیز از اسراف ، راهکار ها.

بررسی ارتباط آیات قرآنی و شخصیات دینی با اشعار پایداری فاروق جویده

سمیه کونانی
نرگس دیناری‌گله‌دار
زهرا کونانی
نیلوفر گراوندنیا

چکیده

قرآن کریم به عنوان ارزشمندترین میراث دینی همواره در طول تاریخ مرجع اصلی الهام همه‌ی شاعران قرار گرفته است. حضور مضامین دینی نشان از حضور آشکار عنصر اساسی اسلام در فرهنگ ادبیات پایداری می‌باشد. فاروق جویده شاعر ادب پایداری معاصر مصر ازجمله شاعرانی است که شعرش تبلور اندیشه‌های الهی و دین اسلام است. او در اشعارش از الفاظ، تعابیر و مفاهیم  قرآنی در جهت اهداف مقاومت، بیان اوضاع نابسامان سیاسی و مشکلات داخلی جهان عرب و رویکرد ستیزه-جویانه‌ی خود علیه استعمارگران داخلی و خارجی استفاده کرده است. یکی دیگر از اسلوب و عناصر شعری فاروق جویده، الهام از شخصیت‌های دینی و نمادهای مصداق مقاومت در قرآن کریم می‌باشد که وی برای دفاع از آرمانهای ملتش و دیگر کشورهای عربی، از آنها به عنوان نماد یک نجات‌بخش و منجی یاد می‌کند و در این راستا از آنها طلب یاری و امید پیروزی دارد.

تحقیق حاضر، به روش تحلیلی- توصیفی و مطالعه‌ی مجموعه‌ی شعری فاروق جویده، به بررسی ارتباط آیات قرآنی و شخصیات دینی با اشعار پایداری فاروق جویده می‌پردازد. یافته‌‌های پژوهش نشان می‌دهد که این شاعر برای دفاع از حقوق ملت انقلابی مصر در مقابل استعمارگران ظالم و حس تعهد و تعلق خاطر به سرزمین و امید به آینده‌ای روشن، از آیات قرآن کریم و شخصیات دینی مدد جسته است.

واژگان کلیدی : قرآن کریم، ادبیات پایداری، شعر معاصر مصر، فاروق جویده.

بررسی جلو ه های  ادب پایداری  در شعر سیف فرغانی

مریم کیانی پور

چکیده

سیف فرغانی از جمله صوفیان عارفی است که علاوه بر پرداختن به درون و صاف کردن نفس از بدی های به مسائل بیرونی و اجتماعی نیز نظر دارد .او شاعری  مبارز است که سرشتش  ، بدی را برنمی‌تابد، از این‌رو مهاجرت، مبارزه و اعتراض را به ماندن و سکوت کردن ترجیح می دهد .شعر او ، شعر مقاومت است و سروده هایش  مشحون از فریادهای  اعتراض در برابر ظلم و بیداد حاکمان مغول است . اصلی ترین محور های شعر سیف شامل:  دعوت به مبارزه، ترسیم چهره ی بیدادگران، ستایش آزادی و آزادگی ، دعوت به پایداری و مقاومت ، نمودن افق های روشن پیروزی با تکیه بر ایمان و توکل به خداوند ،انعکاس مظلومیت مردم ، به تصویر کشیدن واقعه کربلا و مقاومت امام حسین ( ع ) است .

واژگان کلیدی : سیف ، مقاومت ، فریاد ، اعتراض ، ظلم و ستم .

مظاهرأدب المقاومه فی شعر سعدی یوسف

حسین کیانی
صدیقه دریا نورد

الملخص

أدب المقاومه هو الأدب المعبر عن الذات الواعیه بهویتها، و المتطلعه إلی الحریه فی المواجهه الآخر العدوانی، علی أن یضع الکاتب او الشاعرنصب عینیه جماعته و أمته، و محافظ علی کل ما تحفظه من قیم العلیا. ولیس متطلعا الی الحریه بمعنی الخلاص الفردی. یحاول هذاالبحث أن یلقی الضوء علی شعر الشاعر العراقی المعاصر سعدی یوسف الذی یعتبر أحد الشعراء المقاومه البارزین فی العصر الحاضر و لیس فی العراق فحسب بل علی المستوى العربی و العالمی. و تسعى هذه الدراسه إلی بیان مظاهر أدب المقاومه فی شعر هذا الشاعر العراقی مستعیناً بالنهج الوصفی و التحلیلی. ولقد ظهرت هذه المظاهر جلیا فی شعرسعدی یوسف. وصلت هذه الدراسه إلى أنّ سعدی یوسف من أبرز شعراء أدب المقاومه فی العصر الحاضر و هو من الشعراء الذین وقفوا أمام الظلم والاستبداد وعانقوا الهموم الإنسانیه النابعه من الوطن.

الکلمات الرئسیه: الأدب المعاصر، أدب المقاومه، الشعر العراقی، سعدی یوسف   .

مظاهر أدب المقاومه فی قصص علی حجازی القصیره

حسین کیانی
زینب أنصاری

الملخص

أدب المقاومه یطلق علی مجموعه من الآثار الأدبیه التی یتحدث عن المظالم التی حلّت بشعب فی زمن ما، و یسعی الأدیب فیه إلی ترسیم هذه المظالم فی صوره فنیه القصه هی شکل من أشکال أدب المقاومه، حیث یستخدم الأدیب نثره فی خدمه وطنه و یجعل قلمه أسلحهً یشّن بها علی العدو المحتل. و یوقظ الوعی الوطنی لدی الشعوب.علی حجازی‌ هو القاصّ اللبنانی الذی زاول المقاومه و ألّف قصصاً عده فی مجال أدب المقاومه. تسعی هذه المقاله إلی دراسه مظاهر و مؤشرات أدب المقاومه فی مجموعات الکاتب القصصیه «وفاء الزیتون»، «النُّعاس و أمیر العواصف»، «القبضه و الأرض» و«العیون الغاربه» و للوصول إلی هذا الهدف قامت الدراسه باستخراج مظاهر المقاومه فیها معتمده علی المنهج الوصفی – التحلیلی. و أخیراً وصلت المقاله إلی أن أهم المظاهر المستخدمه فی هذه المجموعات الأربعه، هی الدعوه إلی الصمود، و مکافحه الظلم، و حب الوطن، و کشف القناع عن وجه العدو الصهیونی، و التضحیه و الاستشهاد، والتفاؤل و الأمل بالمستقبل، و تکریم المجاهدین و الفدائین، و الاهتمام بفلسطین و بالمذابح و المجازر التی قد تعرض بها الشعب المقاوم، و الدعوه إلی التوحد و التضامن. و قد یستفید الکاتب من الرموز السلبیه و الإیجابیه و الرموز التراثیه و الأسطوریه لبیان غرضه.

الکلمات الرئیسیه: أدب المقاومه، القصه القصیره، الأدب اللبنانی، علی حجازی.

نمود‌‌های ادب پایداری در اشعار یوسف الخال

حسن گودرزی لمراسکی
سیده ربابه کاظم  زاده

چکیده

ادبیات مقاومت ادبیاتی است که به شرح مبارزه، پایداری، از جان گذشتگی و درد و رنج مردم مبارز برای به دست آوردن آزادی و استقلال می‌پردازد و به این دلیل جایگاهی خاص در میان ملت‌ها دارد. ادبیات پایداری صدای فریاد مظلومیت ستم‌دیدگانی است که به وسیله‌ی ادبای عرصه مقاومت به تصویر کشیده می‌شود تا از این طریق، پایداری ملتی زیر ستم را به گوش جهانیان برسانند. یکی از آن‌ها، یوسف الخال شاعر معاصر لبنانی است که این مقاله بر آن است تا با روش تحلیل محتوا، جلوه‌های مقاومت و پایداری را در اشعار او بررسی نموده و بیان کند که یوسف الخال متعهدی است که تعهد خود را در قالب عشق به میهن ابراز می‌کند و حتی حاضر است برای دفاع از آن جانش را فدا کند. وی با درد و رنج مردم آشناست و شاهد اوضاع نابسامان سرزمین‌های عربی و اشغال فلسطین بود؛ از سران کشورهای عربی به خاطر کوتاهی‌شان در این وقایع انتقاد کرده و به آنان هشدار می‌دهد که باید در چنین وضعیتی بیدار و آگاه باشند. او با دعوت به همدلی و اتحاد، از مردم و حاکمان می‌خواهد برای رسیدن به عزت، استقلال و رهایی کامل از چنگال استعمار و رژیم اسرائیل بکوشند، زیرا تنها راه رسیدن به آزادی مبارزه یکپارچه علیه ظلم است.

واژگان کلیدی : ادبیات پایداری، یوسف الخال و لبنان.

ناصرخسرو و ادبیات پایداری

محمد مجوزی
علیرضا کمان باز
زهره انصاری

چکیده

ادبیات پایداری، با تأکید بر ایستادگی و صلابت و پرهیز از تسلیم در برابر عوامل درونی و بیرونی، تجلّی مبارزۀ اندیشۀ بشر با ستم و تجاوز به حریم ارزشهای فردی و اجتماعی اوست و این نوع ادبی، به عنوان یکی از بارزترین جلوه های ادبیات است که همواره در جهت نیل به حقیقت و تحقّق جامعه ای آرمانی گام بر می دارد. ناصرخسرو قبادیانی از جمله شاعرانی است که مؤلفه‌های ادبیات پایداری را در اشعارش می‌توان یافت. در پژوهش حاضر با به کارگیری شیوه توصیفی – تحلیلی سعی شده است تا در قالب؛ ظلم ستیزی، مبارزه با نفس، نوستالژی بازگشت به زادگاه و پیروزی موعود، به عنوان مهمترین مؤلفه‌های ادبیات پایداری در اشعار این شاعر مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد. نتیجه این پژوهش حاکی از آن است که هدف اساسی ناصرخسرو از انعکاس مؤلفه‌های پایداری، توصیف گرایش قومی به صلح و عدالت محوری و بازتاب نابرابری ها و نابسامانی های روزگارش بوده است.

واژگان کلیدی: ادبیات پایداری، مؤلفه‌های پایداری، آزادی، ناصرخسرو.

بازتاب ادبیات پایداری، انقلاب اسلامی و تفکر بسیجی در اشعار استاد شهریار

محمد مجوزی
علیرضا کمان باز
علیرضا پورخسرو

چکیده

استاد شهریار یکی از شاعران معاصری است که به اوضاع سیاسی خود توجه خاصی داشته است و در دیوان اشعارش موارد زیادی را می‌توان یافت که به مسایل سیاسی، ادبیات پایداری و تفکرات فرهنگی از جمله بسیج پرداخته است و از توجه به این مسائل غافل نبوده است. استاد شهریار در دوران حیات خویش تهاجمات علیه ایران را درک کرده است و ایشان همواره عاشق ایران و انقلاب اسلامی بودند و با سرودن اشعار انقلابی به جنگ با این مستکبران می‌پردازند و با این کار مظلومیت مردم ایران و فشارهای سیاسی زیادی که از سوی بیگانگان بر آن‌ها تحمیل می‌شد را نشان می‌دهد.از مهمترین مؤلفه‌های پایداری در اشعار شهریار می‌توان به دعوت به مبارزه و جهاد، ستایش آزادگی، نوستالژی بازگشت به زادگاه و پیروزی موعود اشاره کرد. استاد شهریار با پرداختن به این مولفه‌ها، سعی می‌کند به توصیف گرایش قومی به صلح و عدالت محوری بپردازد.

واژگان کلیدی: ادبیات پایداری، انقلاب اسلامی، بسیج، شهریار.

درآمدی بر ادبیات پایداری در کشور های اسلامی

علی مرتضائی

چکیده

ادبیات پایداری نمونه موفق ادبیات متعهد است که صدای رسای مظلومیت را در گوش جهانیان طنین انداز میکند.ادبیات پایداری گرچه در نیمه دوم قرن بیستم نمود پیداکرداما این مساله منحصربه این دوره ونیز منحصربه ملت خاصی نمی شود چرا که این نوع ادبی  به دلیل دارا بودن مضامینی هم چون مقاومت،آزادی،داشتن هویت،استقلال وآگاهی همواره مورد توجه بوده است.در صدر اسلام نیز از زمان بعثت پیامبر اکرم(ص)ومطرح شدن دین مبین اسلام دشمنان به مخالفت و آذار پیامبر روی اوردند که در این دوره کسانی هم چون حسان بن ثابت که از جمله شعرای نضال دینی به شمار می رفت به دفاع از پیامبر و دین اسلام در قالب شعر پرداخت وپیامبر را در این امر یاری نمود.اما با توجه به موقیعت جهان کنونی این نوع ادبی در کشور های خاصی هم چون فلسطین که از دیر باز مورد ظلم و ستم واقع شده ونیز کشور اسلامی ایران پس از انقلاب مورد هجوم کشور های بیگانه قرار گرفت ،بیشتر نمود پیدا کرد. در این مجال کوتاه نگارنده با روش توصیفی-تحلیلی این نوع ادبی را در ایران و فلسطین مورد بررسی قرار می دهد.

واژگان کلیدی :ادبیات پایداری،شعرای نضال دینی،ادبیات پایداری در ایران و فلسطین.

تحلیل عناصر شعر مقاومت در سروده‌های ژاله قائم مقامی و زینب حبش

سمیرا مزرعه فراهانی
سید محمدرضا ابن‌الرسول

چکیده

ادبیات مقاومت چهره‌ای انسانی و جهانی دارد و تلاش‌های یک نسل مبارز را که برای رهایی سرزمین، دین، فرهنگ و سنت‌های خود از چنگال تجاوزگران به حریم ارزش‌های ملی و انسانی به پا خاسته است، برای همگان در بیان فخیم شعری و ادبی ترسیم می‌کند. در همین زمینه آثار شاعران زن معاصر ایران و فلسطین، ژاله قائم مقامی و زینب عبدالسلام عبدالهادی حبش، میراثی ارزشمند در زمینه شعر مقاومت دو سرزمین است. در این پژوهش سعی کرده‌ایم با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی همسانی‌های عناصر شعر اعتراض در آثار این دو شاعر بپردازیم. مهم‌ترین نتایج پژوهش بیانگر این حقیقت است که ترسیم خفقان داخلی و خارجی، اعتراض به خیانتکاران، افول و فراموشی ارزش‌ها، تبعیض و بی‌تفاوتی جامعه جهانی از مهم‌ترین درون ‌مایه‌های این دو شاعر مبارز بوده است.

واژگان کلیدی: مقاومت، ایران، فلسطین، ژاله قائم مقامی، زینب حبش.

جلوه‌های پایداری در اشعار حماسی عماد الدین کاتب اصفهانی

سید مهدی مسبوق
رسول فتحی مظفری

چکیده

آثار ادبی جهان، همواره آئینه تمام نمای سرگذشت‌ها و ایدوئولوژی‌های اقشار ملّت‌ها بوده و هست. در این میان، در برخی آثار ادبی جهان، مفهوم پایداری و صیانت از ارزش‌ها و مبانی اعتقادی، جزء مهم‌ترین و با ارزش‌ترین مضامین شعری به شمار می‌رود. آنچه که به عنوان وجه مشترک بین تمام آثار ادبی در حوزه ادبیات پایداری شناخته شده است، نپذیرفتن ظلم و جور حاصل از شرایط بیرونی و القای روحیه مبارزه و تسلیم ناپذیری در برابر این پدیده شوم می‌باشد. از جمله مصادیق جور و ستمی که در طول تاریخ بر مسلمانان تحمیل شده است، می‌توان به جنگ‌های صلیبی اشاره نمود که در سده‌های ششم و هفتم رخ داد. عماد الدین کاتب اصفهانی، از سرآمدان ادبیات مقاومت در ادب کلاسیک عربی، توانست با پرداختن به عناصری همچون دین، اندیشه‌های جهادی و پر رنگ جلوه دادن ضرورت دفاع از مبانی اعتقادی، رسالت دعوت به مبارزه و باز پس گیری سرزمین‌های اشغال شده را به دوش کشد. از مهم‌ترین مؤلفه‌های پایداری در اشعار او می‌توان به تمرکز بر صبغه‌ی اسلامی بودن نبرد و پایداری، اظهار خوش‌بینی و امید به پیروزی در جنگ، ایجاد اتحاد و همبستگی بین سایر کشورهای اسلامی و الهام گرفتن از قرآن کریم و سیره نبوی و جهاد اصحاب پیامبر(ص) اشاره نمود. در این پژوهش می‌کوشیم که با روشی توصیفی- تحلیلی بن‌مایه‌های پایداری را در اشعار این شاعر مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم.

واژگان کلیدی : ادبیات پایداری، جنگ‌های صلیبی، عماد الدین کاتب اصفهانی.

بن‌مایه‌های پایداری در اشعار ابن‌قُسیم حَموی

سید مهدی مسبوق
سارا اسدی

چکیده

ادبیات مقاومت به عنوان گونه‌ای از ادب حماسی، ضمیر فردی و وجدان اجتماعی را تعالی بخشیده تا مفاهیم اساسی و ماندگار را در زندگی انسان بارور و پوینده کرده و شکوه مبارزه و مقاومت را به مخاطب خود القا کند. این نوع ادبی به هنگام هجوم صلیبیان و ظهور جنگ‌ها و درگیری‌های سرنوشت ساز بین مسلمانان و مسیحیان همگام با مبارزۀ نظامی به مقابله با تجاوز دشمنان خارجی پرداخت. ابن‌قسیم حموی(۵۰۰-۵۴۲هـ/ ۱۱۰۵-۱۱۴۶م) از جمله شاعران متعهدی است که به هنگام وقوع این جنگ‌ها بر مبنای تعهد دینی و ملی خود ناب‌ترین و تأثیر گذارترین اشعار خود را در جهت اهداف مقاومت و ایجاد انگیزه و روحیه‌ی پایداری به منظور مقابله با دشمن متجاوز سرود؛ به‌گونه‌ای که با ابراز سرور و شادمانی از پیروزی مسلمانان و هجو دشمنان و ستایش دلاور مردان عرصۀ نبرد و فراخوانی شخصیت‌های برجسته‌ی ملّی و تاریخی، فضایی حماسی را در اشعار خود ایجاد نموده است.

واژگان کلیدی : شعر، پایداری، ابن‌قسیم حموی.

مکتب اهلبیت علیهم‌السلام خاستگاه ادبیات پایداری

سید محمد رضی مصطفوی‌نیا
فاطمه حلوائی

چکیده

ادب مقاومت یکی از انواع ادبی است که تعهد و التزام به آرمان‌ها،‌ باورها وعقاید از مهم‌ترین شاخصه‌های آن به شمار می‌آید. این شاخه از ادبیات در واقع تعبیری از ایمان، ایثار و ایستادگی مردمانی است که از گاه و بیگاه زندگی تنها دادخواهی و مبارزه با ظلم در خاطرشان جای گرفته است. این گونه‌ی هنری ریشه در اعماق مکتبی دارد که آزادی-خواهی و صلح‌جویی از آرمان‌های والای آن بوده است؛ مکتب اهلبیت علیهم‌السلام که باورها و اعتقاداتش با تار و پود فطرت پاک و ناب انسانی گره خورده و هر آزادمردی را با هر مسلک و منشی مجذوب خود نموده است. نگارنده در این پژوهش بر آن است تا تأثیرگذاری اسوه‌های استقامت و استواری این مدرسه‌ی انسان‌ساز را بر تصویرگری هنرمندان در ادب مقاومت مورد بررسی قرار دهد. در این تحقیق که بر اساس روشی تحلیلی صورت گرفته،‌ می‌توان بسیاری از مولفه‌های ادبیات پایداری همچون استقامت، صبر، ظلم-ستیزی، از جان گذشتن، مبارزات فرهنگی در ابعاد مختلف، مدیریت بحران و انتظار را برگرفته از فرهنگ مبارزاتی اهلبیت دانست که در آثار ادبی نمود و ظهور یافته است.

واژگان کلیدی : اهل‌بیت، ادب مقاومت،‌ پایداری، تعهد و التزام.

«اشغال در فلسطین» و «عملکرد جوامع بین الملل» برابر آن در آثار  «سمیح القاسم»شاعر مقاومت

سید محمدرضی مصطفوی نیا
صدیقه یوسفی چوبینی
علیرضا نادریان لائین

چکیده

شعرمقاومت فلسطین درسرزمین اشغالی،پس از شکست سال۱۹۶۷م،آینده‌ای درخشان و آغازی روشن را نوید می‌داد تا آنجا که مبدل به رمزایستادگی و پایداری شد تا یاس و نا امیدی را مغلوب مقاومت و آزادی سازد. یکی از مهم ترین مضامین و درون‌مایه هایی که شاعر مقاومت فلسطین همت خود را برخلق آن معطوف داشته مسأله «اشغال» درکشور فلسطین است.در این نوشتار سعی برآن است که آثار شاعر بزرگ مقاومت فلسطین«سمیح القاسم» با محوریت«اشغال  و اشغالگری»مورد تحلیل قرار گرفته و دیدگاه شاعر نسبت به عملکرد «جوامع بین المللی و سران کشورهای بزرگ»برابر مسأله اشغال فلسطین بررسی گردد. نگارنده با بررسی زندگی سمیح، دلیل زنده و پویا بودن شعر و تعابیر او از اشغالگری را درشرایط، تجربیات و زندگی پرفراز و نشیب شاعر جستجو کرده و دیدگاه او نسبت به سکوت سنگین جهان، برابر فاجعه‌ی درحال وقوع در سرزمین فلسطین که درخلال رمز وکنایه بیان شده است را مورد کنکاش قرار می‌دهد. درپایان با ذکر نمونه هایی از آثار سمیح القاسم و ترجمه و تحلیل آن،شاعر برای رهایی از چنگال ظلم و اشغالگری راه حلی ارائه داده است که آن چیزی جز مقاومت و  پایداری نیست.

واژگان  کلیدی:  سمیح القاسم ، اشغال ، فلسطین ، جوامع بین الملل، شاعر مقاومت

واکاوی نهضت شعوبیّه و تبیین عناصر ادب پایداری آن

جمیله معظمی

چکیده

جنبش‌هایی که بر مبنای ارزش‌های انسانی اعم از ملی، دینی و یا تلفیقی از هر دو شکل گرفته و دارای جان‌مایه مبارزه با بیداد داخلی یا تجاوز بیرونی در همه حوزه‌های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و همچنین ایستادگی در برابر جریانهای ضد آزادی باشند، داری وجه ممیزه‌ای با سایر مقوله‌های ادبی بوده که این تفاوت در بطن پیام و مضمون آنها نهفته است؛ متعاقباً آثاری که متأثر از این نهضت‌ها شکل می‌گیرند، اغلب آیینه دردها و مظلومیت‌های مردمی می‌شوند که قربانی نظام‌های استبدادی بوده‌اند؛ یکی از انقلاب‌هایی که پس از حمله اعراب به ایران و گذار از روند اشغال جنبش‌های مردمی بسیاری در برابر اشغالگران سازماندهی شد، جنبش‌ “نهضت شعوبیه” بود که از پیش از سده دوم هجری آغاز و تا پس از سده پنجم هجری دوام یافت. این جنبش به رهبری ایرانیان آن‌چنان گیرایی و کششی داشت که توده‌های بزرگی از رسته‌های گونا‌گون اجتماع را به خود کشید و تبلیغات ایشان به اندازه‌ای بود که دیگر ملل و حتی عرب‌ها نیز به جرگه آن در آمدند. این جنبش ضمن القای امید به آینده و نوید دادن پیروزی موعود به پیروانش؛ دعوت به مبارزه و ایستادگی در برابر ظلم و ستم، ستایش آزادی و آزادگی، ارج نهادن به سرزمین مألوف و جان‌باختگان وطن را به همراه داشت. لذا با توجه به این مقوله تلاش شده تا در قالب این مقاله به واکاوی این نهضت و عناصر پایداری شکل گرفته بر مبنای ارزش‌های آن را به وسیله روش گردآوری اطلاعات شامل مطالعات اسنادی، کتابخانه‌ای و مقالات مرتبط با موضوع و همچنین کاوش رایانه‌ای در شبکه جهانی اطلاعات را مورد بررسی قرار دهیم.

واژگان کلیدی :    شعوبیه، مثالب، مفاخره ، منافره.

سوگ نامه‌های شعر ابوسلمی

عزت ملا ابراهیمی
محمد جواد حسن پور
اعظم خاقانی

چکیده

پدیده مرگ مقوله‌ای است که شاعران عرب از دیرباز به آن پرداخته و از آن سخن گفته‌اند. هرچند مرگ رازی است که شاعر به حقیقت و کنه آن پی نبرده، اما به حتمی بودن آن اعتقاد راسخ دارد و در اندیشه او هیچ‌کس جز ذات مقدس خداوندی از مرگ در امان نیست. مرگ در شعر معاصر فلسطین عمدتاً با مفهوم شهید و شهادت درآمیخته است. از این رو رثا یکی از پربارترین مضامین شعر این سامان را تشکیل می‌دهد. ابوسلمی نیز سوگ سروده‌های متعددی در رثای دوستان، همرزمان، شهیدان و فلسطین دارد که نگارندگان در این پژوهش که به روشی توصیفی – تحلیلی تدوین شده، بدان پرداخته‌اند و مضامین مرثیه‌های او را بررسی کرده‌اند. از یافته‌های تحقیق برمی‌آید که شاعر ضمن جاودانه ساختن یاد و خاطره دوستان مبارز و شهدای وطن، کوشیده است تا تعصب و غیرت هموطنانش را در جهت نجات فلسطین برانگیزد و آنها را به ادامه راه شهدا ترغیب سازد.

واژگان کلیدی : ابوسلمی، مقاومت، رثا، شعر، فلسطین.

ترانه‌های کودکانه در شعر معاصر فلسطین  (نمونه مورد پژوهانه، اشعار ابوسلمی)

عزت ملا ابراهیمی
عباس رحمتی

چکیده

محتوای ادبیات کودکان فلسطین به جهت حضور اشغالگران در این کشور با ادبیات خردسالان در دیگر کشورهای عربی تفاوت چشمگیری دارد. از آنجا که ادبیات، هنر و فرهنگ هر ملتی با تاریخ سیاسی آنان درآمیخته، بررسی ادبیات کودکان فلسطینی نیازمند فهم دقیق اوضاع و شرایطی است که در آن به سر می‌برند. در حقیقت ادبیات کودکان این سرزمین به مثابه آیینه‌ای است که تمام رخدادها و وقائع آن ملت را در خود منعکس می-سازد؛ به زبانی کودکانه از آلام و آمال آنان سخن می‌گوید و شور و اشتیاق زائدالوصفشان را برای بازگشت به میهن به تصویر می‌کشد. این نوع ادبیات همواره می‌کوشد تا نقش ارزنده‌ای در دفاع از کیان ملی این مرز و بوم داشته باشد. چه، در قالب شعر و داستان مفاهیم پایداری را به آنان القا می‌کند و تأثیری عمیقی بر روح و جانشان می‌گذارد. آنچه نگارندگان را به تدوین این مقاله به روش توصیفی – تحلیلی واداشت، وجود تصاویر جذاب و صادقانه‌ای بود که ابوسلمی با زبانی کودکانه در شعر خود ترسیم می‌کرد. از یافته‌های تحقیق برمی‌آید که این ترانه‌ها همواره در دمیدن روحیه جهاد، مبارزه، ایثار و استقامت در کالبد کودکان این سامان پیشتاز بوده و مفاهیم والایی چون حیات، عزت، اقتدار، عظمت و بالندگی را به آنان القا کرده است.

واژگان کلیدی : ابوسلمی، کودکان، شعر، فلسطین، میهن.

مقاومت در دو مجموعه داستان کوتاه‌«به کی سلام کنم؟» از سیمین دانشور و «لیل‌الغرباء» از غاده السمان.

علی اکبر ملایی

چکیده

نوشتار حاضر که در حوزه‌ی ادبیات تطبیقی است، در صدداست که مفهوم مقاومت و پایداری را در دو مجموعه داستان کوتاه به نام‌های «به کی سلام کنم؟» از سیمین دانشور (متولد۱۳۰۰ش) و «لیل‌الغرباء» از غادهالسّمان (متولّد۱۹۴۲م) بازشناسی و معرّفی کند. این دو کتاب به ترتیب در سال‌های ۱۳۵۹ش (برابر با ۱۹۸۰م) و ۱۹۶۶میعنی به فاصله‌ی ۱۴ سال از یکدیگر،نگارش و نشر یافته‌اند. بدیهی است که پرده برداشتن از روحیه‌ی نستوه و سازش‌ناپذیر دو بانوی باذوق و معاصر در حوزه‌ی زبان‌های فاخر فارسی و عربی که هر کدام، پیشتاز ادبیات داستانی سرزمین خویشند، می‌تواند مبنای تحقیقی ارزشمند واقع شود. تحقیق، نشان می‌دهد که مفهوم مقاومت در این دو مجموعه داستان که بارها تجدید چاپ شده‌اند، جلوه‌ای صریح دارد و در قالب عناوینی چون انتقاد بی‌باکانه از عرف‌های غلط اجتماعی و فرهنگی، تفکّر انقلابی، استبداد و استعمارستیزی، نوید بخشی به آینده‌ای درخشان و آزادی‌خواهی قابل بررسی است. به گواهی پژوهش، هر دو نویسنده، برخوردار از تکنیک نسبتاً عالی در داستان‌نویسی هستند و از زبان تمثیل و تصویر برای بیان مقاصد خودبهره‌ برده‌اند. تفاوت موجود در نگرش آنها به مفهوم مقاومت، مربوط به موقعیّت‌های تفاوت آنهاست. سیمین در سنگر وطن، استبداد پهلوی را نشانه گرفته و غاده در دیار غرب، همدرد غریبان است و بر استعمار و دستاوردهای مخرّبش می‌تازد.

واژگان  کلیدی: مقاومت، داستان کوتاه، سیمین دانشور، غادهالسّمان، ، به کی سلام کنم؟ و لیل‌الغرباء.

بازتاب جلوه های مقاومت در تصویرسازی طراحی جلد کتابهای کودکان و نوجوانان  (با نگاهی به ۶۸ اثر منتشر شده در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان)

سعیده منصوری
سوسن خطایی

چکیده

یکی از راههای آشنایی و آموزش مفاهیم مختلف از قبیل محبت، ایثار، پایداری و… به کودکان و نوجوانان ، استفاده از تصویرسازی می باشد. همگام شدن نوشته و تصویر به درک بهتر مطالب ، تشویق به تفکر و تکامل اطلاعات کودک کمک شایان توجهی می کند و این امر خود دلیل روشنی بر گرایش هنرمندان،صاحب نظران و منتقدان به این موضوع می باشد. تصویرگران بسیاری نیز کوشیده اند تا روح مقاومت را در آثاری با همین مضمون منعکس کنند. در این میان سوالهایی مطرح می شود  تا چه حدی میتوان مفهوم مقاومت را از طریق تصویر‌گری برای کودکان قابل لمس کرد؟آیا جلوه های بصری مقاومت ساختاری مشترک دارند؟  مقاله حاضر به چگونگی ارتباط کودکان و نوجوانان با  این تصاویر ، بازتاب جلوه های مقاومت و درک پیام های درون متنی کتاب می پردازد. برای انجام این پژوهش تعداد ۶۸ طرح جلد از کتابهای منتشر شده توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۹۳ ، انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق برای انجام این پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای انجام شده است.

واژگان کلیدی: تصویرسازی ، کتاب کودک ، مقاومت ، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان .

جستاری بر آیینه ادبیات مقاومت در قصیده « یومیات جرح فلسطینی»

آمنه موسوی شجری

چکیده

بی شک ادبیات مقاومت و پایداری ادبیاتی واقع گرا است که ریشه در واقعیّت ملموس اوضاع اجتماعی، سیاسی، فکری، عقیدتی، مبارزه، مقاومت و…دارد. هدف ادبیات  مقاومت شکستن سدها و برداشتن موانع ضد تعالی انسان است. شاعران بسیاری در این زمینه  با سلاح شعر به مبارزه  برخاستند و با اشعارشان مصائب و بدبختیهای فلسطین را به تصویر کشیدند.اما از میان شعرای معاصر عرب آنکه شهرت جهانی دارد ، محمود درویش است.

محمود درویش (۱۹۴۰_۲۰۰۸)  از بارزترین شاعران معاصر عربی است که از طریق شعر، به دفاع و حمایت از فلسطین پرداخت. گستردگی مفاهیم مقاومت در شعر محمود درویش ما را برآن داشت که به بررسی و تحلیل و توصیف در یکی از قصائد درویش تحت عنوان « یومیات جرح فلسطینی » بپردازیم. محمود درویش در قصیده مذکور رنگ نجوایی به خود می گیرد تا آلام دردمندان را مرهم بخشد اما این نجواها در بطن خود بوی پایداری و مقاومت دارد که نمایانگر سلاحی مبارز برای شاعر مقاومت که برگرفته از عواطف و احساسات شاعر مقاومت ، با رویکردی رئالی است. بپردازیم.

واژگان کلیدی : قصیده، محمود درویش، ادبیات مقاومت.

سیمای فلسطین و ادبیات پایداری در وحی القلم مصطفی صادق الرافعی

سید رضا موسوی
همت دادرس

چکیده

ادبیات مقاومت و ایستادگی در مفابل متجاوزان قدمت دیرینه ای در تاریخ اکثر ملتها دارد و در هر دوره ای متناسب با شرایط و موقعیت آن رخ می دهد. یکی از شاخص ترین ویژگی های ادبیات پایداری و ضد استکبار و استبداد، مسأله ی فلسطین است، ادیبان با زبان صریح و صراحت گوی ادبی و بلاغی خود با زبان شعر و ادبیات، بدون ریاکاری و محافظه کاری سعی در تشویق ملتهای مسلمان و لزوم توجه و همگام شدن با فلسطین و مقاومت و مبارزه با مستکبران و متجاوزان و براندازی نقشه های شوم و مقاصد پلید مستکبران هستند. مصطفی صادق الرافعی ادیب و نویسنده ی بزرگ مصری که از ویژگی های بارز او داشتن دستی توانا و اندیشه ای ظریف و ادبیاتی ژرف است در اثر ارزشمند خود، وحی القلم، به این مسأله اشاره ی کامل کرده است، سیمای فلسطین در وحی القلم مصطفی صادق الرافعی شامل: مبارزه مردم فلسطین با مستکبران و متجاوزان، مردم فلسطین برادران دینی، به تصویر کشیدن مظلومیت مردم فلسطین، نشان دادن چهره و واقعیت متجاوزان و مستکبران به مردم فلسطین، قدرت و نیروی مسلمانان، لزوم توجه مسلمانان به فلسطین و همگام شدن با آنها، لزوم اتحاد مسلمانان برای آزادی مطلق مردم فلسطین و لازمه کمک کردن مالی مسلمانان به مردم فلسطین و توصیه به جوانان در مبارزه با استعمارگران می باشد. هدف و کوشش این نگارنده، به نمایش گذاشتن مؤلفه های ادبیات پایداری و مقاومت ملت فلسطین در اثر ارزشمند وحی القلم رافعی با روش توصیفی و تحلیلی می باشد.

واژگان کلیدی: ادبیات مقاومت، فلسطین، وحی القلم، مصطفی صادق الرافعی.

بررسی بازتاب مفاهیم پایداری در  اشعار مقاومت شهریار

محمد مولای نیری
رامین محرمی

چکیده

شاعران متعهد عصر انقلاب اسلامی با سروده های خویش، ادبیات پایداری را در ایران زمین جلوه ای ویژه بخشیدند. آنان مظلومیت مردم ایران و ظلم ظالم را به جهانیان نشان دادند. یکی از این شاعران متعهد ایران، شهریار است. وی هم‌زمان با اوج گیری انقلاب اسلامی با زبان شعر، این نهضت را یاری نمود. وی با استفاده از قالب‌های گوناگون شعری از جمله: قصیده، غزل، قطعه و مثنوی به سرودن شعر پایداری با زبان و بیان ساده، روان و صمیمی پرداخت. شهریار با زمینه‌ی فکری دینی و اسلامی و اعتقادات راسخ مذهبی با انقلاب هم‌سو و هم‌صدا شد و به وظیفه‌ی دینی و ملی خود عمل کرد. آن‌چه شهریار را به شعر انقلاب اسلامی و در تعاقب آن به شعر دفاع مقدس پیوند زد، اعتقادات مذهبی  او بود. واقعه‌ی کربلا در شعر وی حضوری فعال و محسوس دارد و این ویژگی در شعرهای پایداری او بیش‌تر جلوه می‌کند. در اشعار پایداری او کلماتی چون: لاله، شهید، جبهه، جهاد، بسیج و کربلا بیش‌تر به کار رفته است. از ویژگی‌های اصلی شعرهای پایداری شهریار، به‌کارگیری فراوان اصطلاحات مذهبی، حماسی و عرفانی است. اشعار شهریار در واقع آیینه‌ی تمام نمای روزگار خود است. وی با زبان عامیانه و ساده اوضاع اجتماعی_ سیاسی روزگار خود را با ظرایف و زیبایی‌های هنری ولی خالی از تکلّف در قالب شعر به تصویر کشیده است.

واژگان کلیدی : شهریار، شعر انقلاب، مفاهیم پایداری.

ادبیات مقاومت در پیش روی مباحث نقد ادبی با گرایش اجتماعی در جهان عرب

مرضیه مومنی شهرکی

چکیده

با آن‌که ادب متعهد و ادبیات مقاومت به تدریج از اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی به صورت یک نظریه‌ ادبی مطرح شد، مطالعات تاریخی و آثار منظوم و منثور جهان نشان می‌دهد که از دیرباز نمونه‌های نسبتاً تکامل‌یافته‌ای از این نوع ادبی در فرهنگ مکتوب ملل مختلف حضور داشته است. در عصر حاضر واژه‌ی مقاومت، واژه‌ای است که بیشتر با ظلم‌ستیزی همراه شده است و در واقع تداعی‌گر ظلم‌ستیزی است و علّت آن به گسترش ظلم و بی‌عدالتی و تقویت انگیزه‌ی دفاع از حق برمی‌گردد. در اصل این نوع ادبی چنان گسترش یافته است، که می‌توان آن را در مباحث پیش روی نقد ادبی مورد بررسی قرار داد. یکی از جوامعی که ادبیات مقاومت ریشه‌ی کهن در تاریخ ادبیاتش دارد، جامعه‌ی عرب است که این موضوع به سبب فضای سیاسی و اجتماعی حاکم بر جهان معاصر عرب بیش از پیش درخشیده است. لذا این پژوهش سعی دارد تا ادبیات مقاومت را به عنوان زیر مجموعه نقد ادبی با گرایش اجتماعی قرار دهد و سپس با این رویکرد به بررسی آن بپردازد و برای نمونه به برخی از ملل پیشگام در این زمینه در جهان عرب اشاره کند تا مشخص شود که آزادی‌خواهی و مقاومت در برابر ظلم نکته‌ای است که شاعران و هنرمندان ملّت‌های مختلف از جمله‌ کشورهای عربی به دلیل اداراکات فرا حسّی به آن پرداخته‌اند.

واژگان کلیدی: ادبیات مقاومت، گرایش‌های نقد ادبی، گرایش اجتماعی، ادبیات مقاومت جهان عرب.

راز ماندگاری اشعار پایداری ابو القاسم شابی

حسین مهتدی

چکیده

ابوالقاسم شابی در حقیقت قهرمان ادبیات تونس به شمار می‌آید. آنچه در اشعار شابی بیش از هر چیز دیگری جلوه‌گری می‌کند موضوع مقاومت و پایداری است. اما سؤالی که در این مقاله مطرح می‌شود این است که چه موضوعاتی در زمینه پایداری در اشعار شابی مطرح شده است؟ و راز ماندگاری اشعار پایداری شابی در چیست؟ نگارنده در این مقاله پس از بررسی اشعار شاعر در این زمینه به این نتیجه می‌رسد که اشعار پایداری شابی در چهار محور اساسی تقسیم می‌شود: آزادیخواهی و آزاد اندیشی در اشعار شابی؛ تقویت روحیه‌ی امیدواری و شوق به زندگی در مردم؛ تقویت روحیه‌ی وظیفه‌شناسی در مردم؛ تقویت روحیه‌ی استکبار ستیزی و ظلم‌ناپذیری. شابی شاعری رمانتیک بود او بر این باور بود که: ادبیاتی جاوید و ماندگار است که شاعر بتواند در آن آزادانه احساسات و عواطف درونی خود را بیان نماید. او براساس این تفکر علیه قید و بندهایی که در تمامی زمینه‌های زندگی بشری اعم از سیاسی و اجتماعی و ادبی ایجاد اختلال نمود است شورید. در حقیقت راز ماندگاری اشعار پایداری شابی را باید در فرا شمولی بودن اشعار او دانست زیرا هر جا که او درباره‌ی مقاومت و پایداری در برابر استبداد سخن می‌گوید دیدگاه او حالت منطقه‌ای ندارد، بلکه جنبه‌ی عام و فراشمول یافته است، به همین‌خاطر اشعار او همواره و در همه جا قابل تطبیق است. نگارنده در این مقاله با روشی توصیفی تحلیلی به بررسی راز ماندگاری اشعار پایداری شابی می‌پردازد.

واژگان کلیدی: ادبیات مقاومت، شابی، تونس، آزادیخواهی، اراده ملتها.

بیداری کلمات (بررسی مولفه‌های مقاومت در شعر محمد محمود زبیری، شاعر معاصر یمانی)

مصطفی مهدوی‌آرا

چکیده

ستایش آزادی و آزادگی و دعوت به مقاومت و مقابله با بیدادگری، جایگاه خاصی را در ادبیات و فرهنگ ملت‌ها دارا می‌باشد. هر چند با ذکر ادبیات مقاومت، بی‌درنگ نام فلسطین و قضیه‌ی اشغال آن توسط اسرائیل به ذهن متبادر می‌شود، اما شعر مقاومت به فلسطین محدود نمی‌گردد. در جستار حاضر نگارنده سعی نموده است مولفه‌های مقاومت را در شعر محمد محمود زبیری شاعر معاصر یمن بررسی نماید.  این شاعر تحت تاثیر افکار بزرگانی همچون: سید جمال الدین اسدآبادی، محمد عبده در مصر و اقبال لاهوری در پاکستان، پیشگام شاعران آزادی‌خواه و مبارزه طلب یمن بوده است. غالب موضوعات شعری وی، میهن پرستی، دعوت به وحدت، مبارزه با استبداد حکومت سلطنتی آل حمیدالدین، استعمار ستیزی، نکوداشت نام و یاد شهیدان انقلاب ۱۹۴۸ یمن و … می‌باشد.

در این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی – توصیفی به مطالعه و بررسی مولفه‌های مقاومت در شعر زبیری پرداخته شده است. با توجه به اوضاع جاری و موجود در کشور یمن و غریب واقع شدن ادبیات این سرزمین در جهت گیری علمی پژوهشگران، ضرورت انجام این تحقیق روشن می‌گردد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد زبیری توانسته با تحمل آوارگی و رنج زندان، رسالت انسانی و ملی خویش در قبال وطن و مردم سرزمینش را به خوبی به انجام برساند. تحلیل مضامین اشعار این شاعر نشان می دهد که شاعر اهتمام بسیاری به دفاع از ارزشها، حفظ هویت اسلامی و عربی خود، مبارزه با استبداد و استعمار داشته است.

واژگان کلیدی : ادبیات مقاومت، محمد محمود زبیری، یمن.

ملامح المقاومه الثقافیه فی شعر محمد العید آل الخلیفه

مریم میرزاخانی
الملخص

إن الشعر المقاومه رکن عظیم من أرکان الادب العربی الحدیث.والشاعر المقاوم یکون داعیا إلی التحرر والاستقلال وملتزما بقضایا مجتمعه.إن الادب المقاومه فی الجزائر یمثل رکیزه للوحده الجزائریین والدفاع عن أرضهم وثقافتهم ومعتقداتهم.

إذا نظرنا إلی الشعر الجزائر نجد محمدالعید فی قمه شعر المقاومه. المضامین التی تناولها الشاعرتکون  جزءا من هم الشعب آنذاک وعبرت عن الآماله وآلامه،فتجاوب الشعب مع هذا الشعر.یهدف هذا البحث إلی دراسه ظواهر لمختلفه للمقاومه الثقافیه فی شعر محمد العید کما یهدف الکشف عن حیاته وشخصیه الشاعر وثقافته.هذه البحث یستفید من منهج التحلیلی-التوصیفی لبیان ملامح الثقافیه فی شعر محمد العید.

الکلمات الرئسبه :  محمد العید،المقاومه،الثقافه،الشعرالجزائری.

جلوه های ادب پایداری در سروده های عبدالله الزمراوی

سید محمود میرزایی الحسینی
اسماعیل یعقوبی مقدم

چکیده

ادبیات پایداری در سرزمین‌های عربی بخصوص قاره آفریقا عمری دراز دارد وحکایت از رنج ملت‌هایی می ‌کند که سالها ظلم و استبداد را متحمل شده بودند و هر ندای انقلابی در میانشان با فجیع ترین سرکوب ها خوابیده می شد. اوج استعمار و ستم با مرگ محمدعلی پاشا نمایان شد و مدتی طولانی قاره سیاه را به میدان خونریزی و سرکوب بدل ساخته بود. کشورهای میدان گشایی چون فرانسه، بریتانیا، پرتغال و اسپانیا افسار آفریقا را به دست گرفته و به گونه های مختلف، داشته های آن را به یغما می بردند و در تاراج فرهنگ و تمدنش، بی هیچ هراسی گوی سبقت را بر دیگری می ربودند. در این میان ملتهای مصر ، تونس، الجزایر ، لیبی، سودان وساکنین آفریقای مرکزی سنگین ترین ظلم ها را به دوش کشیدند. عبدالله الزمراوی از جمله شاعران معاصری است که شعر خویش را در جهت پایداری و دفاع از کیان کشورش سودان قرار داد. او با بزرگداشت قهرمانان، تشویق به استقامت، بیان عشق به وطن و امید دهی به مبارزان راه آزادی توانست شعر خویش را تمام‌قد در راه مبارزه با استبداد قرار دهد و در این زمینه حتی متحمل دردهای فراوان شود. نوشتار حاضر برآن است با استفاده از روش توصیفی وتحلیلی به بررسی جلوه‌های ادب پایداری در سروده های او بپردازد. دستاورد پژوهش تآثیر گذاری بیش از شعر او و فریاد پیش ظلم ستیزی در کشور سودان حکایت دار دو مخاطب را با ژرفای ابیات پایداری در این خطه آشنا می سازد.

واژگان کلیدی: ادب پایداری سودان، شعر، عبدالله الزمراوی

المقاومه والصمود فی دیوان موسی شعیب

مهدی ناصری
میر کریمی
علی عادلی

الملخص

إن أدب المقاومه یسعی لتحقیق أهدافه من خلال الترکیز علی الظروف الصعبه التی یعیشها الناس وإبراز الآخر المعتدی الذی یسعی لإضعاف قوتهم والذی یحث علی العمل والأمل، إن ادب المقاومه هام فی إذکاء روح المقاومه بالوعی والفهم للقضیه التی تدافع عنها وان ادب المقاومه نفسه هو صوره من صور المقاومه ولا تقل اهمیه عن مقاومه الجندی المحارب داخل المعرکه؛ لأن المعرکه دائما لا تکون فی ساحه القتال فقط، بل یحدث المقاومه بعض الأحیان خارج المعرکه وفی مجال الأدب. وهناک مثلا نری الشاعر یکافح الأعداء بفکره وأدبه ومن هؤلاء الشعراء، موسی شعیب الشاعر اللبنانی المعاصر، الذی أصبح متمایزا عن الشعراء الآخرین فی الدفاع عن الوطن العربی وکتابه القصائد وإنشاد الأشعار من أجل خدمه بلده، وهذه هی أحد البواعث المهمه فی کتابه هذا المقال حوله. ترددنا فی البدایه بین تسمیه موسی شعیب شاعراً لبنانیاً أوشاعر الوطن العربی بأکمله أو شاعراً لمن یجاهد فی سبیل الحریه و حمایه الوطن. هو شاعر قومی وطنی الذی لایهمه مما فی الأرض إلا الحریه والمساواه والوطن ورفاه شعبه. نراه یدعو فی شعره إلی الانتماء والتمسک بالهویه ویفتخر بایام الانتصارات الکبری، ویعلی من شان القوه. شعر موسی شعیب خطوه نحو حریه الشعب والدفاع  عن وطنه وعن فلسطین والدعوه إلی مکافحه الصهاینه  والأمل بانجاح إلی آخر. فی شعره نزعه وطنیه قومیه، مؤمن بقضایا أمته التحرریه، ومدافع عن حقها فی العیش حره کریمه. یتطرق هذا المقال و عبر المنهج الوصفی – التحلیلی، بأشعار موسی شعیب فی مجال المقاومه لیبین حب الشاعر للوطن وأمله بالنجاح والنصر والرجوع إلی الوطن.

الکلمات الرئیسیه: المقاومه، الوطن، موسی شعیب، الحریه.

سوگنامه های سرزمین مقاومت

حسین ناظری
علی اکبر مروی

چکیده

سرزمین مقدس فلسطین سال ها است که تحت اشغال صهیونیست ها هر روز شاهد آوارگی و ریخته شدن خون مردمان بی دفاع خویش است. وسالیان متمادی است که هر روز بخش مسلمان نشین آن کوچک تر و محدود تر و در مقابل بخش غاصب نشینش آباد تر و گسترده تر می شود. با توجه به این که در زمینه ی رثاء مدن در ادبیات مقاومت پژوهش مستقلی صورت نگرفته  این پژوهش در پی بررسی توصیفی نواهای غم انگیز شاعران مقاوم و متعهد این سرزمین در سوگ سرزمین مادری شان ضمن بررسی تاریخچه ی سوگ و رثا و تعریف انواع گوناگون آن از عزاء و ندب و تأبین و تبیین مراحل مختلف سوگنامه های فلسطین ، در یافته است که سوگواره های سرزمین قدس در بیان غم ویرانی وطن تنها به بیان ویرانی آن بسنده نکرده بلکه به مضامینی از قبیل: وصف زیبایی های طبیعت، بیان شوق بازگشت به میهن، استغاثه و دادخواهی، بیان حال مسلمانان، ندبه بر ویرانی اماکن مذهبی، دعوت به پایداری وفداکاری و… می پردازد. عاطفه ی صادق، همراه با فخر، مدح و حماسه، احساس عمیق اندوه و استفاده ی فراوان از اسلوب استفهام از ویژگی های مهم این رثا می باشند

واژگان کلیدی : ادبیات مقاومت، فلسطین، رثاء مدن

بن مایه های ادبیات پایداری در شعر شاعران زن کویتی

(مطالعه موردی بازتاب تجاوز عراق به کویت در اشعار سعاد الصباح)

حسین ناظری
الهام قربانی
مریم فرهمند

چکیده

ریشه های مقاومت و پایداری در آثار ادیبان کشورهایی نمود می یابد که با استعمار، جنگ و تجاوز روبرو می شوند. با وجود اینکه کشور کویت در قرن حاضراز موقعیت سیاسی و اقتصادی نسبتا مطلوبی برخوردار است اما در برهه ای از تاریخ تجربه استعمار خارجی و تجاوز گری را شاهد بود که توسط عراق کشور دوست و همسایه آن صورت گرفت، بازتاب این پدیده، آشکارا در آثار فرهیختگان متعهد این سرزمین نشان داده شد. سعاد الصباح شاعر نامدار کویتی یکی از شاعرانی است که تجربه زندگی در هر دو کشور را داشته، او در برابر حمله عراق به خاک وطن به موضع گیری پرداخته و در آثار ادبی خود این موضوع را به صورتی مستقل بررسی نموده است. جستار حاضر در پی بررسی مولفه های پایدرای در آثار ادبی شاعر و طریقه موضع گیری او درباره تجربه دوسویه اش در دو کشور است که نشان میدهد ستایش آزادی و آزادگی، عشق به وطن، به کار گیری زبان نمادین و دعوت به پایداری مهم ترین محور های شعر مقاومت او هستند و شاعر در این موضع گیری به تحلیل علت‌ها پشت پرده پرداخته و با محکوم نمودن تجاوز گری نسبت به خاک سرزمین مادری توسط یک کشور عربی، از پرخاشگری سیاسی رها و به تغزل سیاسی روی می آورد که شعر غنایی او را با هارمونی حکمت آمیز تلطیف نموده است.

واژگان  کلیدی: ادبیات پایداری،تجاوز، عراق،کویت، سعاد الصباح.

لوطن فی روایات أحلام مستغانمی..”ذاکره الجسد” نموذجاً

زهراناظمی

الملخص

اندلعت الثوره الجزائریه ضد الاستعمار الفرنسی فی أول نوفمبر من سنه ۱۹۵۴ تحت قیاده جبهه التحریر الوطنی، والتف الشعب الجزائری تحت لوائها ونبض الثوره تحوّلت إلى مادّه سردیّه و تحوّلت الثوره إلى مادّه و حدود التوازی و التقاطع دفع الذاکره التاریخیه إلى فضاء الکتابه، ساهمت فی سعه المشهد السردی، و لعلّ سرد أحلام مستغانمی هو تماهی الذات مع أشیاء الثوره الجزائریه و تفاصیلها . هذا البحث حول موقع الثوره الجزائریه فی النص الروائیه ویبحث عن دلاله الثوره بدلالاتها المنفتحه على النص ، و بلاغه الثوره و مساهمتها فی تشیید عالم الروایه، ومن هنا کانت روایه ذاکره الجسد خطاب ثوری بامتیاز یعتمد على الذات و الذاکره و مخزونها التاریخی، ذاکره الجسد خطاب مرکّب یمزج بین حکی الحدث الآنی و الحدث المسترجع من الذاکره فی وقت واحد من خلال تکثیف المعنى واقتصاد فی القول و الفعل .

الکلمات الرئسیه: الوطن، ذاکره الجسد، أحلام مستغانمی.

بن‌مایه‌های ادبیات پایداری در شعر فاروق جویده

ابراهیم نامداری
نیلوفر گراوندنیا

چکیده

در دوره‌ی معاصر صحنه‌ی سیاست از مهمترین زمینه‌های سرایش شعر بوده و شاعران متعددی در این عرصه ندای عشق به وطن و آزادی‌خواهی را با زبانی رسا سر داده‌اند. شاعران این دوره، تحت تأثیر مسائل سیاسی و اجتماعی سرزمین خود ‌و جهان عرب قرار گرفته و جایگاه وطن را در دنیای حاضر ترسیم نموده‌اند. فاروق جویده شاعر معاصر مصری از جمله‌ی این شاعران است که شعر خود را در جهت دفاع از حقوق ملّت مصر، و همچنین سایر سرزمین‌های عربی و اسلامی و انتقاد از عملکرد نادرست استعمارگران خارجی و سیاستمداران عربی در امور کشورش قرار داده است. او در این راستا در شعرش از نمادهای تاریخی و دینی، حیوانی و عناصر طبیعی برای بیان اندیشه‌های خویش به کار گرفته است. درواقع جویده، برای آزادی و عدالت‌طلبی و دفاع از آرمان‌های وطنش از آیات قرآن کریم و نمادهای مصداق مقاومت در قرآن همچون پیامبران استفاده نموده است؛ چراکه شعر وی تجلی‌گاه دین و پایداری است. این پژوهش در پی آن است تا مهمترین بن‌مایه‌های ادبیات پایداری در شعر فاروق جویده را مورد تحلیل قرار دهد که عبارتند از: ستایش وطن، عدالت‌خواهی، خیانت‌ استعمارگران خارجی، نکوهش سران داخلی و خارجی، ایجاد امید به آینده‌ای درخشان، نکوهش غفلت و سکوت مردم، ستایش شهید، غم غربت و…این پژوهش به روش تحلیلی- توصیفی بر آن است تا بن‌مایه‌های ادبیات پایداری در شعر فاروق جویده را بررسی کند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که مسائل سیاسی و اجتماعی حاکم بر عصر این شاعر از دلایلی است که او به ادب پایداری گرایش داشته است.

واژگان کلیدی: بن‌مایه‌ها، ادبیات پایداری، شعر معاصر مصر، فاروق جویده.

جلوه‌های ادب پایداری در شعر محمد الفیتوری

علی نجفی ایوکی
جواد جرنگیان
شهرام امیری

چکیده

در پژوهش حاضر تلاش بر این است تا جلوه‌های پایداری شعر«محمد الفیتوری» شاعر انقلابی سودان فرادید مخاطب قرار گیرد، آنکه در دنیای شعر معاصر عربی به خاطر آفرینش سروده‌های انقلابی و استعمارستیز، جایگاه ویژه‌ای به خود اختصاص داده است. وی ظلم و بیدادگریِ کشورهای غربی را نسبت به کشورهای آفریقا و بویژه سودان می‌بیند و با سروده‌های خود در پی بیداری و آگاهی‌دهیِ مردم نسبت به این مسأله می‌باشد. مخاطبی که فیتوری قصد بیداری و شوراندن او علیه استکبار را دارد تنها ملّت سودان نیست بلکه تمامی مردمان قاره سیاه و جامعۀ عربی است که از نظر شاعر در قهقرا و سراشیبی قرارگرفته‌اند. وی درد و غم مردم فلسطین را نیز فراموش نکرده و ضمن ستایش مجاهدت‌هایی که مبارزان فلسطینی از خود نشان می‌دهند، از سکوت جامعه عرب در قبال آن کشور مظلوم می‌نالد و خواستار اقدام عملی همگی در برابر دشمن خون‌آشام و نابکار است. تشویق به مبارزه و نبرد، تجلیل از قهرمانانِ ظالم‌ستیز و ظلم‌گریز، پرده‌برداری از بیدادگریِ رژیم صهیونیستی، فراخوانی مردم به وحدت و یکپارچگی و… در دستور کارِ این شاعر ناپذیرا و مبارز قرار گرفته است.

واژگان کلیدی: محمدالفیتوری، پایداری، استعمار، آفریقا، فلسطین.

بارقه‌های ادب پایداری در شعر امل دنقل

علی نجفی ایوکی
شهرام امیری
جواد جرنگیان

چکیده

از جمله نمودهای شعر معاصر عربی  بحث پایداری در برا بر استکبار و سیل عظیم ستمی است که بر جامعه عرب سایه افکنده است و شدت و اثر آن، اکثر شاعران این دوره را به سمت خود نیل داده است. پژوهش حاضر تلاشی است تا بارقه‌های ادب مقاومت در شعر امل دنقل، شاعر معاصر مصری را بررسی نماید و از احساس مسئولیت وی در برابر وضعیت نابسامان داخلی سرزمین خود و به انزوا رفتن جامعه عرب و همچنین ناپذیرایی وضعیت حاکم بر سرزمین مصر و عشق و علاقه‌ای که به میهنش دارد، پرده برگشاید و عنوان کند که استقامت در برابر طغیان ظلم وستم را راهی جز دمیدن در نای مخالفت و مبارزه نیست و تنها از این رهگذر است که عزت هر ملت پایدار خواهد ماند و شرافت آن لگد مال نخواهد شد و این همان مسئله‌ای است که در این جستار، به تفصیل آن را مورد واکاوی و تحلیل قرار خواهیم داد.

واژگان کلیدی : امل دنقل، پایداری، شعر معاصر، ناپذیرایی و مبارزه.

ادبیات مقاومت و رابطه‌ی آن با قرآن و متون دینی

نسرین نجفی

چکیده

مفهوم ادبیات پایداری، واکنش فرهنگ مقاومت و رویارویی است. فرهنگی که از متن وجود انسان آزادی‌خواه نشأت گرفته است و ضامن حفظ اصالت ارزشهای گذشتگان است. ادبیات مقاومت، بخشی از مقاومت مردمی است که جز با آگاهی پایدار حاصل نمی‌شود و پایداری شجاعان همانند آتش و نور است. آتشی است که فساد دورن را می‌سوزاند و نوری است که به راه کمال انسانیت، هدایت می‌کند. پیشگامان و اندیشمندان ادبیات پایداری، نارسایی‌ها، انحرافات اجتماعی و عمق عقب‌ماندگی جوامع خود را به خوبی درک کرده‌ و به طرق مختلف در روشنگری آن‌ها کوشیده‌اند و راه‌حل‌های متعددی برای جبران معضلات بشریت ارائه داده‌اند که مهمترین آن‌ها بازگشت به اسلام و تحقق آیات قرآن کریم و عملی کردن سنت پیامبر است.   اساس ادبیات و هنر مقاومت اسلامی، قرآن کریم و کلام معصوم علیه السلام است که نتیجه درک عمیق از جهان بینی توحیدی و کشف ریشه های کفر و نفاق است و جلوه‌های آن نیز با تحریک غیرت دینی،  مبارزه با ظلم و امید به تحقق عدالت همراه است.   این مقاله تلاش دارد که رابطه ادبیات پایداری را با آیات قرآن کریم و بیانات معصومین علیهم السلام بررسی و جلوه‌های آن را تبیین نماید.  واژگان کلیدی: قرآن کریم ، احادیث معصومین علیهم السلام، هنر مقاومت و ادبیات پایداری.

عبدالوهاب البیاتی شاعر مبارزه و پایداری

حمیدرضا نصرآبادی

چکیده

این مقاله که به بررسی شخصیت عبدالوهاب بیاتی شاعر معاصر عراقی می پردازدوهدف شناساندن اوبه مخاطبان به عنوان شاعری مبارزاست با بررسی اشعار عبدالوهاب البیاتی دوران زندگی او به معرفی این شاعر مبارز وخستگی ناپذیر عراقی پرداخته شود عراق در دوران معاصر شاهد ظهور شاعران توانمندی بود که یکی از مشهور ترین آنها عبدالوهاب بیاتی است او در اوضاع خفقان آوری به سر می برد که در آن شاعر  به خاطر بیان آراء ونظرات خود مجبور بود سختی های زیادی را تحمل کند بنابراین شاعر به دنبال راهی بود تابتوانند با آن دیدگاهها ونظرات خود را در مورد اوضاع جامعه واجتماع به راحتی بیان کند.  بیاتی که در کشورهای اروپایی بسیار سفر کرده بود وباشاعران ونویسندگان غربی وآراءوافکار آنها ازجمله  اسطوره شناسانی چون الیوت وییتیس به خوبی آشنا بود،لذا به تقلیداز آنها به استفاده از اسطوره در شعر روی آورد. اوبا استفاده از قناع یا نقاب در شعرش به مبارزه با ظالمان زمان خود پرداخت که این موضوع در شعر اوبه آشکار مشخص است . شخصیت های اسطوره ای بیاتی همگی دغدغه های سیاسی- اجتماعی دارند واز درد مشترک  می نالند وخواهان آزادی سیاسی وعدالت اجتماعی هستند می توان گفت اسطوره های وی عهده دار اندیشه فداشدن،زندگی درمرگ ،ماجراجویی،احساس غربت وتنهایی و. . . هستند.

واژگان  کلیدی:عبدالوهاب بیاتی،شعر ،مبارزه ،پایداری

بن‌مایه‌های مقاومت در داستان حضرت یوسف (ع)

روح اله نصیری
تقی اجیه
نادر عیدی

چکیده

ادبیات مقاومت، نوعی ادبیات دینی و قرآن کتابی برای تبین آیین مقدس اسلام است؛ پس رابطه‌ای محکم بین این نوع ادبی و قرآن وجود دارد. داستان یوسف ع، داستانی پرشور است که در عین بازگو کردن شراره‌های عشق، شعله های خشم و غضب الهی را نیز خاطر نشان می‌سازد. این داستان نشان می‌دهد که چگونه انسان می‌تواند، عفت، تقوا و فضایل اخلاقی را،  بر امیال نفسانی خود، برتری دهد. هدف مقاله این است که با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و با بررسی سوره یوسف ع، بن مایه‌های مقاومت را در این سوره بررسی و معرفی کند. مهمترین جلوه‌های مقاومت در این سوره به ترتیب داستان عبارتند از:  راز داری؛ صبر و استقامت؛ عفت و پاکدامنی؛ تدبیر؛ بخشش؛ برنامه‌ریزی؛ طلب عفو و آمرزش؛  شکر و سپاسگزاری.

واژگان کلیدی : “مقاومت”، “داستان یوسف”، “عشق، “صبر”.

جلوه های ادبیات پایداری در اشعار سلمان هراتی

مریم نظرچوب مسجدی
سیده سکینه نورانی لاکدشتی

چکیده

شعر گونه ای از زبان ارتباطی بین شاعر و خواننده است که شاعر دریافتهای حسی و عاطفی خود را از طریق آن به خواننده منتقل میکند. برخی از این دریافتها جنبه هنری دارد و بهره ای که از آن نصیب خواننده میشود لذت ناشی از زیباییهای هنری شعر است. اما برخی دیگر به منظور برانگیختن خواننده و ایجاد تحول در بینش و عمل او است.

شعر دفاع مقدس در مسیر رشد وبالندگی خود دوره هشت ساله از مقاومت وایثار،از جان گذشتگی وحماسه آفرینی جوانان پرشور وعاشقی را شاهد بود که سبب شد لحظه لحظه ی تصاویر آن رنگی فراخور واقعیت های گوناگون اجتماع در برابر جنگ ووقا یع متفاوت آن را به خود بگیرد. ادبیات دفاع مقدس به مجموعه نوشته هایی گفته می شود که درون مایه وموضوع آنها به مسائل هشت سال دفاع مقدس و پیامدها ی آن باز گردد . شعر دفاع مقدس محصول شعری است غنی وپر بار با لحظه های سرشار از اخلاص وایمان که چون صادقانه سروده شده اند به دل هم می نشینند و به دلیل ارزشی که از نظر ثبت لحظه های روحانی ،حماسی و عرفانی عرصه های جنگ وایستادگی و عشق وایثار دارند ،دارای اهمیتی تاریخی واجتماعی اند وشعر هایی جاودانه هستند که تا تاریخ بشری هست به یادگار خواهند ماند .دراین مقاله کوشش شده است تا باروش کیفی از نوع تحلیل محتوا در زمینه ی جلوه های شعر دفاع مقدس در اشعارسلمان هراتی بپردازیم.

واژگان کلید ی : شعر پایداری، سلمان هراتی ،حماسه، عرفان.

مؤلفه‌های ادبیات پایداری در اشعار معروف رصافی

علی نظری
یونس ولیئی
محمد فرهادی

چکیده

معروف رصافی یکی از شاعران برجسته مقاومت عراق می‌‌باشد که در شعر خود تعهد خاصی نسبت به بیان مسائل و مشکلات مردم و جامعه دارد. او شاعریست مردمی که از وضع نابسامان جامعه، رنج بسیار دیده و از آن به ستوه آمده است و در پی اندیشه‌ای برای تغییر اوضاع و شرایط جامعه می‌باشد، به همین سبب شعر خود را وسیله‌ای برای مقابله با حاکمیت استبداد قرار داده و در بسیاری از قصاید خود منادی وضع مطلوب برای کشورش عراق می‌باشد. رصافی سعی براین دارد که با تحریک احساسات و عواطف مردم، آنها را به ایستادگی و مقاومت در برابر هر گونه ظلم و استبداد فرا خواند. لذا برای تحقق این امر مهم، در شعر خود از مضامین پایداری چون: میهن پرستی، آزادی، مقابله با استبداد عثمانی، استعمار ستیزی، متحد شدن مردم، جهاد در راه وطن، تحریک مردم برای بیدری از خواب غفلت و به تصویر کشیدن اوضاع نابسامان جامعه، بهره گرفته است.

واژگان کلیدی: ادبیات پایداری، شعر معاصر عرب، عراق، معروف رصافی.

تجلی کودک مقاومت در شعر فدوی طوقان

صفورا نظری

چکیده

در حوزه شعر مقاومت شاعران بسیاری بالیده و نام‌آور شده‌اند که بی‌گمان فدوی طوقان یکی از شاعران برجسته این حوزه است او که خود از نزدیک شاهد همه دردها و رنج‌ها بوده است دیوانش سراسر اشعاری است که برای فلسطین سروده است و در این میان آنچه او را رنج می‌دهد و در عین حال او را به آینده امیدوار می‌کند کودک فلسطین است. او کودکانی را به تصویر می‌کشد که کودکیشان در میان آتش و رنج و گلوله گذشته و آن‌زمان که هم‌نسلانش غرق در بازیهای شیرین کودکی بودند او باید در بین آتش دشمن شاهد شهادت پدر، مادر، اسارت خود و خانواده‌اش، آوارگی و تحقیر باشد. و همین رنج‌ها روح آنان را پرورش می‌دهد و از آنان قهرمانانی می‌سازد که هر لحظه بر دل دشمن وحشت می-اندازند و ترس، بزدلی و سازشکاری سران عرب را به تمسخر می‌گیرند. و همین کودکان سنگ به دست هستند که امید به فردای بهتر را برای فلسطین در اذهان زنده می‌کنند و به اسطوره‌هایی تبدیل می‌شوند که شعر را در برابر خود به تواضع وا می‌دارند.

واژگان کلیدی: فلسطین،مقاومت، فدوی طوقان، کودک.

بیان و بررسی جلوه‌های پایداری در شعر برهان الدین عبوشی

علی نظری
نعمت عزیزی
کلثوم باقری

چکیده

رژیم جعلی و اشغالگر صهیونیزم، از زمان ورود به خاک فلسطین، سعی نموده است تا با توسل به زور و خشونت و همچنین ارتکاب فجایع انسانی، ملت فلسطین را به انحاء مختلف مورد ستم قرار داده است. شعر که معمولا آیینه زمان است توانسته است زبان گویای مردم مظلوم فلسطین باشد. در این میان برهان الدین عبوشی یکی از شعرای فلسطینی و  شعر مقاومت فلسطین و جهان عرب است که تا حدود زیادی توانسته است همگام با مقاومت و پایداری مردم، حرکت کند. لذا در شعر وی جلوه‌هایی از مقاومت همچون، عشق به وطن، بزرگداشت مبارزان و رثای شهیدان، خشم بر مزدوران، دشمنی با احزاب و حکّام عرب، مبارزه با استعمارگران و اشغالگران، دعوت مردم به انتفاضه و … با زبانی ساده و با استعانت از آموزه های دینی دیده می‌شود. مقاله‌ی حاضر، سعی دارد تا به روش تحلیل محتوا به این پرسش پاسخ دهد که مهمترین جلوه‌های پایداری در شعر برهان الدین عبوشی، چیست؟

واژگان کلیدی: ادبیات پایداری، شعر مقاومت، فلسطین، برهان الدین عبوشی.

فریاد خون‌ها (درنگی بر بُن‌مایه‌های پایداری در شعرِ حسن عبدالله قرشی)

فاروق نعمتی

چکیده

حسن عبدالله قرشی، از شاعران و نویسندگان معاصر از کشور عربستان سعودی است که در برخی دیوان‌های شعری خود، ندای ضدّ استعماری سر داده و به ویژه در حمایت از قیام ملّت فلسطین و محکومیت جنایت‌های صهیونیست‌ها، قصائد حماسی و زیبایی سروده است. تمجید از شهدای قدس، تشویق به مبارزه بر علیه دشمن اسرائیلی و …، بازتاب گسترده‌ای در شعر حسن قرشی دارد و او را به چهره‌ای شاخص و ممتاز در میان دیگر سرایندگان سعودی تبدیل کرده است. علاوه بر موضوع فلسطین، قیام ملّت الجزائر بر علیه اشغال‌گران فرانسوی نیز بازتاب گسترده‌ای در شعر پایداری قرشی دارد. این پژوهش در پی آن است تا به شیوه تحلیلی- توصیفی، مهم‌ترین مؤلفه‌های مقاومت و پایداری را از خلال اشعار این سراینده معاصر عرب بررسی و تحلیل نماید.

واژگان کلیدی : شعر مقاومت فلسطین، درون‌مایه‌های پایداری، حسن عبدالله قرشی.

جایگاه کاریکاتور در سیر مقاومت ملی ایران

نسیم نعمتی
سوسن خطایی

چکیده

وحدت و مقاومت دو عنصر جدانشدنی از یکدیگر هستند. کاریکاتور در جهان به عنوان هنر بصری و فکاهی برای ارسال پیام هایی از قبیل مقاومت رسانه مناسبی است. این هنر در ارتباط با مخاطبان کثیر خود قادر است آن ها را به خودآگاهی برساند و مفاهیم سیاسی را به شکلی نو و طنزآلود منتقل کند. وحدت مخاطبان در دریافت پیام منجر به هدایت آن ها به نگرش مورد انتظار از موضوع می شود. خودآگاهی مخاطب از دریچه طنز و سواد تصویری موجب ارتقاء سواد سیاسی در آن ها می گردد. با توجه به اینکه اصول کاریکاتور بر پایه تصویر و در نتیجه بر بینایی افراد استوار است، با عموم مردم، خواه باسواد و خواه بی سواد، ارتباط برقرار می سازد و کاربرد و استفاده همگانی آن را نسبت به نوشتار بیشتر می سازد. هدف از این پژوهش بررسی سیر مقاومت ملی ایران از زمان مشروطیت تا دوره معاصر و نقش کاریکاتور در آن می باشد که با روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای انجام شده است. مقاله حاضر نقش کاریکاتور را که در پایداری مقاومت ملی ایران وجود داشته، مورد مطالعه قرار می دهد. این مقاله جایگاه کاریکاتور در مقاومت مردم ایران طی حوادث مهمی چون دوره مشروطه، قیام ۳۰ تیر سال ۳۱، انقلاب اسلامی، جنگ تحمیلی، انرژی هسته ای و تحریم و اقتصاد مقاومتی را به روش توصیفی تحلیلی مورد بررسی قرار می دهد. یافته های تحقیق نشان دهنده آن است که بیشترین کاریکاتورهای چاپ شده در ایران، از مسائل سیاسی کشور و منطقه نشأت گرفته اند.

واژگان کلیدی: کاریکاتور، مقاومت، انقلاب اسلامی، استبداد.

بررسی جلوه های پایداری در نمایش نامه تراژدی زینب؛ اثر علی احمد باکثیر

سیدمهدی نوری کیذقانی
محبوبه حیدرآبادی

چکیده

پایداری و مقاومت از جمله موضوعاتی است که مورد توجه بسیاری ازادبا و نویسندگان معاصر قرار گرفته است. آنان در آثار خود به بیان ویژگی ها و جلوه های پایداری پرداخته اند. نویسنده‌ی یمنی الاصل، علی احمد باکثیر، در زمره نویسندگانی است که، به ادبیات پایداری پرداخته است. این تراژدی، از جمله نمایش نامه‌هایی است که، مولفه های مقاومت و پایداری  در آن، به وضوح دیده می شود که روایتگر اوضاع مصر در زمان حکومت ممالیک است  که معاصر با آن، دولت های اروپایی نظیر فرانسه و انگلیس، در پی دست یابی به مصر بودند. در این پژوهش نگارندگان با اشاره به مولفه هایی چون استعمارو استعمارستیزی، عشق به وطن، آزادی، امیدواری به آینده و مبارزه با ظلم وستم،  به بررسی این جلوه‌ها در تراژدی مذکور می‌پردازند.

واژگان کلیدی: ادبیات پایداری، علی احمد باکثیر، نمایش نامه، تراژدی زینب.

تحلیل عنصر الشخصیه فی روایه دم لفطیر صهیون لنجیب الکیلانی

احمد نهیرات

الملخص

صور نجیب الکیلانی هذه الروایه عن الیهود و عقائدهم الخرافیه و تصرفاتهم اللاانسانیه اللااخلاقیه؛ و تعود احداثها الى سنه ۱۸۴۰ م فی دمشق حیث کانت فی تلک الحقبه کانت خاضعه لحکم محمد علی باشا حاکم مصر. و قد کان المسلمون و الیهود و النصارى یعیشون فیها سویه؛ و کان هناک قسیس نصرانی اسمه الاب توما کانت له مکانه عالیه بین الجمیع, فحقد علیه الیهود فتآمروا على قتله, بحجه دینیه خرافیه, هی ان یذبحوا نصرانیا فیصنعوا من دمه فطیره کقداس دینی. فقتلوا القسیس بدسیسه و لما اکتشف امرهم تدخل الصهاینه الاروبیون لتخلیص المتهمین من الجریمه و قد تم لهم ذلک بفعل السیاسه و الارتباط بحاکم مصر تقدیم بعض المساعدات المالیه له.

الروایه تعمل على فضح الفکر الیهودی و خرافاته و ممارسات الیهود البشعه و الفتاکه ضد غیرهم کما تدل على سوء استخدام السیاسه کذریعه یحتمی بها الیهود للخلاص مما هم فیه من محنه نتیجه ممارساتهم الظالمه.

و قد اعتنى الکاتب کثیرا بشخصیات الروایه, فاودع کلا منها التزاماته و عقائده الفکریه و السیاسیه. فالصوره التی یقدمها عن البطل الرئیس و هو الاب توما صوره تدل على القداسه و الاحترام و التبجیل بینما الصوره التی یقدمها عن الشخصیات الیهودیه فهی صور تدل على الغموض و القتل و الشعور بالحقاره.

کما ان القصه تصور کید الصهاینه و اتفاقهم على تدبیر المؤامرات و تنسیقاتهم على اعلى المستویات و تدخل بعضهم لصالح بعض و ان لم یکن یعرف بعضهم البعض.

الکلمات الرئیسیه: روایه دم لفطیر صهیون, الشخصیات, نجیب الکیلانی, السیاسه.

الادب المقاوم فی حلته الغاضبه فی شعر نزار قبانی

احمد نهیرات

الملخص

ظهرت القضیه الفلسطینیه و تداعیاتها العامه فی شعر نزار قبانی بوضوح و قد حازت على سهم کبیر من شعره؛ و قد تبلورت شاعریته فی التعامل معها بصور مختلفه الا أن تعامله الغاضب أخذ النصیب الأکبر. قد اتهم الشاعر المتقاعسین من العرب من جمیع الاصناف؛ فصبّ مسئولیه الهزیمه فی کثیر من الاحیان على عواتقهم خاصه قاده العرب الذین لم یتخذوا موقفا بقدر القضیه و اهمیتها, بل اکتفوا بالخطابات الفارغه مستغلین القضیه امرا دعائیا یمررون به سیاساتهم المتخاذله. کما اتهمهم لقبولهم القرارات الظالمه التی تناست الحق الفلسطینی, و لتواطئهم مع المؤامرات الامریکیه و انسیابهم وراء السیاسات الامریکیه المنحازه للصهایه و کیانهم الاسرائیلی. اتهم الشاعر أمریکا لدعمها اللامحدود و اللامشروط للکیان الصهیونی حتى فی عدوانه و ممارساته الغاشمه. و اتهم الصهاینه بکل ما یمکن ان یتهم به انسان من ظلم و ارهاب و عدوان و غصب و مخالفه للاعراف الانسانیه و الدولیه و الاخلاقیه. لکن الشاعر لم ینس رسالته فی حشد المعنویات و رفعها للکفاح ضد الصهاینه و مرتزقتهم, فصور القضیه الفلسطینیه بکل ما فیها من اضطهاد و ظلم یرید بذلک ان یحث النفوس على الوقوف فی وجه الصهاینه. فصور القضیه مؤکدا على دینیتها من الاشاره الى مسجد القدس و قداسته و تشبیه فلسطین بکربلا و استحضار القاموس الدینی فی تصویر اللمجاهدین و الشهداء. و یبدی الشاعر تفاؤلا مشوبا بالحذر فی تحریر فلسطین آخر الأمر الا ان تحریرها ترید الکثیر من التضحیات.

الکلمات الرئسیه :  نزار قبانی, فلسطین, توجیه الاتهام, الامل بالتحریر.

بررسی تطبیقی بینامتنیت پایداری و مقاومت در شعر صلاح عبدالصبور و أمل دنقل

مریم هاشمی
زهرا بهشتی

چکیده :

شاعران عرب از جمله صلاح عبدالصبور و أمل دنقل فریاد نجات عرب را سر داده‌اند و از واقعیت عصر، افکار و احساسات خود و ستم‌هایی که توسط دولتمردان آنها و استعمار به جهان عرب می‌شود سخن گفته‌اند و از بی کفایتی حاکمان نالایق عرب پرده برداشته‌اند. بینامتنیت یکی از راههای تحقق این اهداف در میان این دو شاعر است. صلاح عبدالصبور و أمل دنقل کوشیده‌اند به هر طریقی از جمله بینامتنیت، خون عرب را در برابر ظلم‌هایی که به آنها می‌شود به جوش آورند تا که آنها فریاد آزادی و خونخواهی سر‌دهند. هدف از این مقاله بررسی توصیفی، تطبیقی و تحلیلی بینامتنیت اسطوره‌ای و تاریخی ادبیات مقاومت در اشعار دو شاعر مورد نظر است که از جمله‌ی نتایج آن وجود رویکرد بینامتنیتی ادبیات پایداری در اشعارأمل دنقل و عبدالصبور در بیان دیدگاه‌ها، وقایع و مصیبت‌های جامعه و استفاده بیشتر دنقل از آن در دیوان‌هایش است و این خود بیانگر این است که دنقل شاعری ملتزم است.

واژگان کلیدی: بینامتنیت، ادبیات پایداری، اسطوره، تاریخ، دنقل, عبدالصبور

بررسی عناصر اساطیری وحماسی در مجموعه شعر(خون‌نامه خاک)نصرالله مردانی

فرزانه هدایتی زاده

چکیده

اسطوره از عناصر اساسی در تقویت و تعمیق فکر و فرهنگ در شعر وادب است. ویادآوری آن توسط شاعران هر ملتی انگیزه ورغبتی خاص در مردمان سرزمینشان ایجاد می‌کند.در پیش از انقلاب اسلامی شعر معاصر رفته رفته ارتباط خود را با گذشته‌ی ادبی سرزمینش کمتر و کمتر می‌کرد، تا اینکه در میانه‌ی دهۀ پنجاه مردم در نتیجه‌ی تأثیر اندیشۀ انقلاب ومبارزه بارژیم ستم‌شاهی دلگرم شده وشاعران برای تشویق مردم برای دفاع از ارزش‌ها و آرمان‌های خود و ایجاد رغبت در آن‌ها هویت گذشتۀ آنان وپیشینۀ تاریخی درخشانشان را با کمک اساطیر قومی وملی یادآور می‌شدند.نصرالله مردانی نمونه‌ای کامل از این شاعران است که ردپای اسطوره وحماسه در آثارش هویداست.نگارنده دراین جستار درپی پاسخ به این سؤال بوده که هدف وی از به‌کاربردن عناصر اساطیری وحماسی درشعرش چه بوده‌است؟ بررسی‌های به‌عمل آمده، نشانگراین موضوع است که هدف مردانی ازبه کاربردن این عناصر تهییج وتشویق وبرانگیختن عواطف مردم ورزمندگان است.

واژگان کلیدی:  عناصر اساطیری وحماسی، شعر پایداری، نصرالله مردانی، خون‌نامه‌ی خاک .

ملامح المقاومه فی شعر عبدالرحمن بارود

عباس یداللهی

الملخص

تشکل هذه الدراسه محاوله للوقوف علی شعر المقاومه، أصدائها، بواعثها ومحاورها فی شعر عبدالرحمن بارود، الشاعر الفلسطینی المقاوم. اتخذ الشاعر شعره أداه طیعه للتعبیر عن القضیه الفلسطینیه وتلک الآمال الضائعه لدی هذا الشعب المضطهد، ثم ترسیم ما حلّ به من التقتیل، التشرید وإراقه دماء الأبریاء من قبل الکیان الصهیونی.

نستطیع من خلال شعره تبیین أهم محاور المقاومه فیما یلی: الکشف عن مظالم العدو الصهیونی ووعودهم المزیّفه، تحریض الشعب علی الجهاد والصمود، دور الثوابت الدینیه فی حرکه الانتفاضه وتحریر الأرض المحتله، والاحتلال الصهیونی للقدس المبارکه .وأخیراً کشفت الدراسه عن أهمّ رموز المقاومه والمثابره فی شعره، فمنها ما تنبع من الأسس الدینیه والعقائدیه، ومنها ما تنبعث عن الرموز التاریخیه والأسطوریه التی تحرّض أبناء فلسطین علی التضامن ورصّ الصفوف.

الکلمات الرئسیه :المقاومه والصمود، الشعب الفلسطینی، الکیان الصیهونی،الشعر الفلسطینی المقاوم، رموز المقاومه.

بررسی برخی از عناصر پایداری در گزیده هایی از اشعار محمود درویش

نجمه یزدان شناسان

چکیده

ادبیات پایداری یکی از برجسته ترین گونه های ادبیات متعهد است که بویژه در کشور هایی که طعم جنگ را حس کرده ودر راه دفاع از سرزمین،آزادی واستقلال میهن از خود پایمردی نشان داده اند به رشدو بالندگی رسیده است.ِ«محمود درویش»یکی از پیشروترین شاعران مدرن عرب در حوزه ی ادبیات پایداری فلسطین است که از شعرا و آیینه تمام نمای درد و رنج این سرزمین است. باتوجه به گسترش مفهوم ادبیات مقاومت در ادبیات معاصر جهان، هدف از این پژوهش آشنایی با ادبیات پایداری وبرخی از مبانی و عناصر آن در گزیده هایی از اشعار این شاعر است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی_تحلیلی است. از مهمترین مؤلفه های ادبیات پایداری، در شعر وی،می توان به توصیف سرزمین، آوارگی وتبعید، جدال بین امید و ناامیدی و القای امید،ستایش آزادی و آزادگی، توصیف شهید، ایستادگی در برابر ظلم و ستم اشاره کرد.این عوامل در مجموع مقاومت جامعه را بالامی برند وباعث تحرک وپویایی جامعه می شوند.

واژگان کلیدی: ادبیات پایداری، عناصرپایداری، محمود درویش.

جلوه های مقاومت در شعر عربی اندلس

منا یوسفی

چکیده

رزمندگان مخلص و دلاور اسلام در سال ۹۲ هـ، وارد اندلس بخشی از اسپانیای امروزی شده و ضمن فتح آن، کاخ بلند تمدن اسلامی را در آنجا پی ریزی کردند، ولی پس از هشت قرن به سبب خودخواهی و جاه طلبی برخی از فرماندهان و فرمانروایان، مسلمانان شکست خورده و از آنجا بیرون رانده شدند.   این پایان نامه به عنوان “مظاهر مقاومت در شعرعربی اندلس” قصد دارد تا با روش کتابخانه ای و تحلیل محتوا به ذکر شاعران مقاومت اندلس و شناخت مظاهر مقاومت در اشعار عربی آنان بپردازد. قابل ذکر است گونه ای از شعر مقاومت با عنوان شعر استصراخ شناخته می شود که در خود علاوه بر معنای پایداری مفهوم دادرسی را نیز به همراه دارد که دراین میدان شماری از شاعران اندلس، در قصائد خود، بدان پرداختند و در این پایان نامه مورد تحلیل قرار گرفتند. با توجه به مطالعات به عمل آمده می توان نتیجه گرفت، شاعران اندلس تمام توان شعری خود را که دعوت به مبارزه و ترسیم بیدادگری است، به کار گرفته و آثار هنری خارق العاده ای را به جای گذاشتند و مسلمانان را به پایداری و استقامت در برابر مسیحیان فرا خواندند که به ذکر چند تن ازاین شاعران پرداخته شده است.

واژگان کلیدی: اندلس، شعر استصراخ، شعر مقاومت.

آوارگی، مولفه هویت‌بخش ادبیات پایداری افغانستان

محمد رضا یوسفی
محمد فولادی

چکیده

به همان میزان که فرهنگ عاشورا و تاثیرپذیری از کربلا هویت‌بخش ادبیات پایداری ایران است؛ آوارگی و غربت ناشی از مهاجرت طولانی‌مدت پناه‌جویان افغانستان مهمترین مولفه هویت‌بخش به ادبیات پایداری افغانستان محسوب می‌شود. در به دری، آوارگی، کارهای طاقت‌فرسا، فقر و تحقیر در کشورهای مهاجرپذیر، درونمایه اصلی اشعار پایداری افغانستان را تشکیل می‌دهد و به همین میزانتوصیه به پایداری و مقاومت، وطن‌دوستی و عشق به میهن، گرامیداشت خاطره شهیدان آزادی و انتظار برای پایان این دوره سخت و نوید بازگشت به کشور و بازسازی آن، التیام‌بخش آلام ناشی از درد آوارگی و غربت افغانستان است. در این نوشتار با تکیه بر اشعار شاعران مهاجر به خصوص آنها که به ایران مهاجرت کرده‌اند مقاومت سی و پنج‌ساله افغانستان در دوره‌های اشغال؛ کشمکش‌های داخلی و جنگ قدرت بین اقوام و مذاهب مختلف در دوره تسلط طالبان، آوارگی و مشکلات ناشی از حمله ناتو و اشغال کشور توسط غربی‌ها، طول مدت این غربت و آوارگی، صدمات ناشی از محرومیت از حقوق اجتماعی، وطن‌پرستی و میهن‌دوستی و میل به بازگشت به کشور مورد پژوهش قرار می‌گیرد.

کلیدواژگان: شعر پایداری، افغانستان، غربت، آوارگی، مهاجرت.